• 2023 nhìn lại: Hollywood tan vỡ hay đạt điểm tới hạn

• 2023 nhìn lại: Một năm xem phim còn đọng gì trong tâm trí?

• 2023 nhìn lại: Một năm tuyệt vời cho cảnh tình dục trên phim Hollywod - dị ứng thì đừng xem

• 2023 nhìn lại: Điện ảnh Trung Quốc thở phào nhẹ nhõm - nhưng liệu có kéo dài

• 2023 nhìn lại: Tăng trưởng ở các phòng vé trọng điểm - Xếp hạng toàn cầu hãng phim

Ở vị trí đầu bảng là The Super Mario Bros. Movie, phim hoạt hình dựa trên trò chơi biểu tượng của Nintendo. Phim đã thu về 14 tỉ yen (95 triệu USD) sau khi phát hành vào tháng 4 năm 2023. Thành công vang dội trên toàn thế giới, thu về tổng cộng 1,362 tỉ USD, sự đón nhận nhiệt tình ở Nhật Bản, nơi Super Mario ra đời, không có gì đáng ngạc nhiên.

Sự đón nhận nhiệt tình ở Nhật Bản, nơi Super Mario ra đời, không có gì đáng ngạc nhiên. Ảnh: “Nhà hát Mario” đặc biệt ở Tokyo. Toàn bộ khu vực được trang hoàng đủ loại trang trí Mario

Cả ba phim ăn khách nhất phòng vé đều là phim hoạt hình, dấu hiệu mới nhất cho thấy sức mạnh lâu dài của thể loại này tại thị trường Nhật Bản. Ở vị trí thứ 2, với 13,8 tỉ yen, là Detective Conan: Black Iron Submarine, phim thứ 26 trong chuỗi Detective Conan kể về cuộc phiêu lưu của một thám tử thiên tài vị thành niên bị mắc kẹt trong cơ thể thời thơ ấu. Con số này đã lập kỷ lục trong chuỗi, đánh bại mức 9,78 yen do Detective Conan: The Bride of Halloween xác lập năm 2022.

Vị trí thứ 3, với 8,6 tỉ yen, là The Boy and the Heron, phim bán tự truyện của Hayao Miyazaki lấy bối cảnh Thế chiến hai, kể về một cậu bé bước vào thế giới khác. (Trên một số bảng xếp hạng, phim đứng đầu là The First Slam Dunk, thu về 15,5 tỉ yen sau khi phát hành vào tháng 12 năm 2022.) The Boy and the Heron đã đưa Miyazaki 82 tuổi ra khỏi thời kỳ nghỉ hưu, khởi chiếu vào tháng 7 mà không có quảng bá trước phát hành như thông thường, chiến thuật mà nhà sản xuất và cộng sự lâu năm của Miyazaki Toshio Suzuki cho biết là nhằm khơi gợi người hâm mộ quan tâm đến phim, vốn chưa được xem phim nào của Miyazaki từ sau The Wind Rises năm 2013.

Detective Conan: Black Iron Submarine, phim thứ 26 đã lập kỷ lục trong chuỗi với 13,8 tỉ yen

Mặc dù ở Nhật Bản, The Boy and the Heron không đạt được cột mốc 10 tỉ yen mà các phim của Miyazaki thường xuyên vượt qua, nhưng phim đã đứng đầu phòng vé Bắc Mỹ vào cuối tuần mở màn với 12,8 triệu USD, trở thành phim hoạt hình nguyên tác đầu tiên dẫn đầu phòng vé Mỹ và Canada. (Đóng góp thêm cho một tháng xuất sắc của điện ảnh Nhật Bản, Godzilla Minus One trở thành phim người đóng Nhật Bản có doanh thu cao nhất từ trước đến nay ở Bắc Mỹ sau khi phát hành ở nước ngoài vào ngày 1 tháng 12.)

Phim người thật đóng có thứ hạng cao nhất năm ở Nhật Bản, đứng thứ tư với 5,5 tỉ yen, là Kingdom III: Flame of Destiny của Shinsuke Sato. Đây là phần ba trong chuỗi phim hành động cổ trang lấy bối cảnh Trung Quốc dựa trên truyện tranh đình đám của Yasuhisa Hara. Giống như hai phần đầu tiên, phim có dàn diễn viên toàn người Nhật do Kento Yamazaki thủ vai chính Tần, một cựu nô lệ với tham vọng trở thành một vị tướng vĩ đại và thống nhất Trung Quốc.

Dù là sự trở lại làm phim của Hayao Miyazaki nhưng The Boy and the Heron đã không đạt được cột mốc 10 tỉ yen mà các phim hoạt hình được yêu thích của ông từng thường xuyên vượt qua, nhưng lại đứng đầu phòng vé Bắc Mỹ và trở thành phim hoạt hình nguyên tác đầu tiên dẫn đầu phòng vé ở Mỹ và Canada

Về giải thưởng, đạo diễn kỳ cựu Hirokazu Kore-eda một lần nữa chứng minh ông có thể làm hài lòng cả giới phê bình lẫn khán giả với Monster. Sau khi ra mắt tại Liên hoan phim Cannes, đem về cho biên kịch Yuji Sakamoto giải kịch bản xuất sắc nhất, Monster đã kiếm được 2,2 tỉ yen ở phòng vé Nhật Bản, trở thành phim thành công nhất trong nước của Kore-eda kể từ phim giả tưởng gia đình năm 2010 Shoplifters. Phim cũng nhận được những đánh giá tích cực nhờ câu chuyện nhiều tầng lớp về một bà mẹ đơn thân (Sakura Ando) đối đầu với một giáo viên không có lòng thông cảm (Eita Nagayama) khi cậu con trai nhỏ của cô bắt đầu hành xử kỳ quặc.

Nhưng đạo diễn Nhật Bản được cho là gây chú ý lớn nhất tại các liên hoan phim quốc tế năm ngoái là Ryusuke Hamaguchi, phim mới của ông, Evil Does Not Exist, đã thắng giải thưởng ban giám khảo Liên hoan phim Venice cùng nhiều giải thưởng khác. Vốn đã được ca ngợi là bậc thầy hiện đại phim tâm lý Drive My Car năm 2021, đoạt giải Oscar phim quốc tế hay nhất, lúc đầu Hamaguchi thai nghén Evil Does Not Exist là phim ngắn để trình chiếu tại buổi hòa nhạc của ca sĩ kiêm nhạc sĩ Eiko Ishibashi, nhưng cuối cùng biến nó thành phim dài.

Kento Yamazaki trong phim Kingdom III: Flame of Destiny

Câu chuyện, bắt đầu với việc một cặp đại diện tổ chức tìm kiếm tài năng ở Tokyo đang cố gắng bán một cộng đồng miền núi đầy hoài nghi trên một trang mạng cắm trại, vượt ra khỏi bối cảnh tương phản người dân nông thôn và thành phố theo những cách hấp dẫn đầy cảm xúc và cao trào bí ẩn, Evil Does Not Exist đem đến nhiều suy ngẫm.

“Đây không phải là loại phim mà khán giả đặt câu hỏi và nhà làm phim trả lời,” Hamaguchi nói trong một phỏng vấn. “Nhưng tôi hy vọng những câu hỏi đó sẽ đọng lại lâu dài trong khán giả.”

Trong khi đó, câu chuyện lớn nhất ngành giải trí năm ngoái là sự sụp đổ của công ty quản lý tài năng Johnny & Associates hùng mạnh một thời sau những tiết lộ rằng người sáng lập và chủ tịch lâu năm Johnny Kitagawa đã lạm dụng tình dục các chàng trai trong nhiều thập kỷ.

Đạo diễn Ryusuke Hamaguchi đã thắng giải thưởng ban giám khảo cho phim mới đáng suy ngẫm Evil Does Not Exist tại Liên hoan phim Venice 2023

Trước khi Kitagawa qua đời ở tuổi 87 vào năm 2019, cáo buộc đã xuất hiện trên các tạp chí lá cải và sách, nhưng phương tiện truyền thông chính thống của Nhật Bản vẫn giữ quy tắc im lặng, lo sợ công ty này sẽ trả đũa bằng cách từ chối quyền tiếp cận danh sách tài năng nam nổi tiếng của họ vốn có các thành viên đóng vai chính trong vô số phim điện ảnh và phim truyền hình.

Điều này đã thay đổi vào tháng 3 với việc phát hành một phim tài liệu của BBC thể hiện chi tiết lịch sử lạm dụng của Kitagawa. Ngay sau đó, cựu tài năng của Johnny là Kauan Okamoto nói với báo chí quốc tế rằng anh và nhiều thực tập sinh tuổi vị thành niên khác đã bị Kitagawa nhắm làm mục tiêu tình dục.

Vào tháng 8, cháu gái của Kitagawa và chủ tịch công ty Julie Keiko Fujishima đã từ chức sau một cuộc điều tra độc lập phát hiện hàng trăm bé trai đã bị lạm dụng từ những năm 1970 đến những năm 2010. Cuối năm đó, sau khi hàng chục nhà tài trợ rút tài trợ, công ty này tách thành hai công ty: Smile-Up, với sứ mệnh bồi thường cho các nạn nhân của Kitagawa và Starto Entertainment, xử lý mọi hoạt động kinh doanh tài năng và giải trí.

Vượt ra khỏi bối cảnh tương phản người dân nông thôn và thành phố theo những cách hấp dẫn đầy cảm xúc và cao trào bí ẩn, Evil Does Not Exist đem đến nhiều suy ngẫm

Một cuộc tranh cãi gây chú ý khác nảy sinh với việc phát hành đồng thời ở Mỹ phim hài màu hồng có sức lan tỏa của Greta Gerwig, Barbie và Oppenheimer của Christopher Nolan, một phim dài ba giờ về người tạo ra bom nguyên tử. Khi xuất hiện nhiều meme chế về hai phim này, người Nhật đã phàn nàn trên mạng xã hội, lập luận rằng các meme Barbenheimer làm sáng tỏ vụ đánh bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki. Sau nhiều tháng đồn đoán liệu Oppenheimer có lấy được ngày phát hành ở quốc gia duy nhất trải qua cuộc tấn công hạt nhân hay không, nhà phân phối Bitters End có trụ sở ở Tokyo đã thông báo phim sẽ ra rạp ở Nhật Bản đầu năm 2024.

Các cuộc đình công của biên kịch và diễn viên Hollywood, kéo dài suốt năm tháng, cũng ảnh hưởng đến Nhật Bản khi việc sản xuất phim bị đóng cửa và hoãn phát hành, để lại khoảng trống trong lịch phát hành của các nhà phân phối địa phương. Một cách gián tiếp, phong trào lao động này đã làm nổi bật khoảng cách ngày càng lớn giữa biên kịch và diễn viên ở Hollywood, những người làm việc theo quy định của công đoàn, so với các đồng nghiệp Nhật Bản, nhiều trong số họ sống phụ thuộc như nhà thầu độc lập, với các khoản thanh toán tùy theo ý thích bất chợt của người sử dụng lao động. “Kết quả là một môi trường chất lượng thấp, thời gian làm việc nhiều và lương thấp,” diễn viên kỳ cựu Kanji Furutachi cho biết. “Hệ thống ở đây khuyến khích bóc lột.”

Kauan Okamoto, cựu nghệ sĩ của Johnny & Associates, đã công khai cáo buộc Johnny Kitagawa lạm dụng tình dục anh sau khi bộ phim tài liệu của BBC về người sáng lập Johnny & Associates phát hành vào tháng 3, trong cuộc họp báo ở Tokyo ngày 8 tháng 9 năm 2023

Sau đó vào tháng 9, Tokyo Laboratory, nhà xử lý phim lớn đã hoạt động từ năm 1955, tuyên bố đóng cửa vào cuối tháng 11 và thanh lý 20.000 phim mà họ sở hữu vào cuối tháng 10 trừ phi khách hàng yêu cầu khác.

Công ty không tiết lộ danh sách chi tiết các phim bị ảnh hưởng, chỉ nói bao gồm nhiều thể loại khác nhau, từ phim truyện đến quảng cáo truyền hình và chủ yếu có niên đại từ những năm 1970 đến những năm 2000.

Giữa sự náo động sau đó, Tokyo Laboratory đã bảo vệ quyết định của mình, nói rằng họ không có quyền hợp pháp để giao phim cho vị cứu tinh thứ ba. Cách nói đó không xoa dịu được đạo diễn và nhà sản xuất Fran Rubel Kuzui, có phim đầu tay năm 1988 Tokyo Pop gần đây đã được giải cứu khỏi tình trạng lãng quên trong kho và được phục chế. “Làm vậy là tội ác,” cô nói trong một phỏng vấn qua Zoom. “Những bộ phim đó là một phần của văn hóa Nhật Bản.”

Phim đầu tay Tokyo Pop (ảnh) của Fran Rubel Kuzui năm 1988 đã được cứu khỏi tình trạng lãng quên trong kho và được phục chế

Câu chuyện có một kết thúc có hậu: Vào ngày 30 tháng 11, có thông báo rằng Toho Archive, thành viên của tập đoàn Toho mà Tokyo Laboratory thuộc về, sẽ lưu trữ những phim chưa được yêu cầu. Nhưng cho đến khi các vấn đề về quyền được giải quyết thì không ai có thể chiếu chúng. Để tới sang năm đi, có lẽ vậy.