• Tăng thêm phim Hollywood cũng không cứu được phòng vé Trung Quốc 2016

• Tháng 10 hết còn là thời gian vàng cho phòng vé Trung Quốc

• Từ bùng nổ đến vỡ tung trong 6 tháng: Kỳ vọng bị thổi phồng về thị trường điện ảnh Trung Quốc

• Đằng sau sự suy giảm bất ngờ nửa đầu năm 2016 của phòng vé Trung Quốc là chuyện gì

• Phòng vé nội địa Trung Quốc trượt chân trên đường lên vị trí số một

• Phim nội địa gây thất vọng, khán giả Trung Quốc thắt lại hầu bao

Chỉ riêng tháng 7, lượt xem rạp giảm 15%. Tình hình xem ra đặc biệt ảm đạm với phim Trung Quốc: kém sức cạnh tranh so với phim ngoại đến nỗi nhà nước phải kéo dài thêm việc không chiếu phim Hollywood để hỗ trợ các hãng phim nội địa.

Đây là một sự đảo chiều bất ngờ đối với một lĩnh vực năm ngoái có mức tăng trưởng đến 50%. Tuy có thể chỉ là tạm thời, dù sao chuyện này cũng cho thấy những thách thức đang lù lù hiện ra với các nhà làm phim Trung Quốc – và rộng hơn là với văn hóa kinh doanh của thị trường này.

Một nguyên nhân tức thời của sự vỡ tung là các nhà quản lý điện ảnh đang nỗ lực triệt phá nạn làm giả số liệu phòng vé. Vấn nạn này tồn tại đã lâu: nhà phát hành mua hàng triệu đôla tiền vé cho phim của họ, tạo cú hích ảo cho doanh số và tạo lời đồn. Chuyện này ảnh hưởng lãi thực của các phim Trung Quốc đến mức nào thì rất khó nói, nhưng đủ để thu hút sự quan tâm của cơ quan quản lý, và cho thấy có lẽ nhà làm phim Trung Quốc lâu nay đã quen với doanh số lờ đờ.

Tuy nhiên, nếu số liệu giả mạo là trở ngại duy nhất thì phòng vé Trung Quốc có thể còn tiếp tục bùng nổ. Một vấn nạn lan tràn rộng khắp hơn là lòng tin của khách hàng đã lung lay. Quí đầu năm 2016, giá vé bình quân tăng 3,35 đôla, so với 2,54 đôla cùng kỳ năm ngoái. Người xem phim đã quen với việc các nhà bán vé trực tuyến giảm giá nhờ được bù lỗ và vì cạnh tranh gay gắt, nhưng việc giảm giá bắt đầu biến mất. Với nhiều người tiêu dùng Trung Quốc, điều đó khiến họ thêm ngần ngại chi tiêu cho giải trí, nhất là trong tình hình tăng trưởng kinh tế chậm lại và cắt giảm việc làm đe dọa nhiều lĩnh vực.

Xếp hàng mua vé trong một rạp chiếu phim ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc ngày 13/8/2013 — ảnh của Reuters — Doanh thu phòng vé Trung Quốc tăng 51% trong quí 1/2016, tuy nhiên gian lận số liệu đã phủ nghi ngờ lên quy mô bùng nổ thực sự của thị trường điện ảnh nước này

Một số tác động văn hóa căn cơ hơn có lẽ cũng đang có tác dụng.

Một là nạn sao chép lậu đang thắng thế trải nghiệm xem phim rạp vốn không thể có được tại nhà. Tuy các đơn vị phát hành lâu nay đã dựa vào 3D, IMAX và những phim Hollywood nặng kỹ xảo để lôi kéo những khách hàng mệt mỏi chán chường đến rạp, cái mới mẻ của những trải nghiệm kiểu đó đã bắt đầu phai nhạt đối với những khán giả tinh tế hơn. Khi Jason Bourne được phát hành hầu như chỉ có định dạng 3D ở Trung Quốc, ngay lập tức vấp phải phản ứng từ những người tiêu dùng không muốn phải trả thêm tiền để xem một bộ phim vẫn hay (hoặc vẫn dở) ở định dạng hai chiều như thường.

Điều đó cũng giúp lý giải tại sao phim Trung Quốc làm ăn kém đến thế. Bao năm dài dễ dàng tiếp cận phim nước ngoài lậu đã nâng kỳ vọng về cách kể chuyện, diễn xuất và giá trị xuất phẩm. Tuy Trung Quốc hiện nay dùng hết phần dễ dãi của họ rồi, người Trung Quốc giờ đây sáng suốt hơn những thế hệ xem phim trước. Vấn đề là Trung Quốc thiếu những biên kịch đẳng cấp chuyên nghiệp cần có để tạo ra phim điện ảnh và truyền hình có chất lượng một cách nhất quán. Năm ngoái một nhà điều hành sản xuất có tiếng còn nói rằng hãng phim của ông sẽ dựa vào phóng tác của ‘fan’ và diễn đàn trực tuyến để tìm cốt truyện.

Matt Damon và Alicia Vikander tham dự họp báo quảng bá cho Jason Bourne tại Phoenix Center, Bắc Kinh, Trung Quốc

Cuối cùng, lịch sử cho các nhà làm phim Trung Quốc lý do không muốn mạo hiểm. Kết quả là một kiểu tiệt trùng về văn hóa thiên về làm theo những gì đã được chứng minh là đúng, hơn là mạo hiểm về nghệ thuật. Các sử thi (từ các triều dại phong kiến quá khứ) và ngôn tình được ưa chuộng.

Tuy chính quyền Trung Quốc chắc chắn sẽ tiếp tục đóng vai trò trong việc định hình văn hóa, họ có thể khuyến khích cạnh tranh cho những nhà làm phim ù lì bằng cách nới lỏng hạn ngạch về số lượng phim nước ngoài ra rạp ở Trung Quốc (hiện là 34) hàng năm. Không có bằng chứng nào cho thấy áp đặt hạn ngạch là có tác dụng: ở Hàn Quốc, nới lỏng hạn ngạch thực tế đã dẫn đến tăng trưởng bền vững cho điện ảnh nước này và giúp đẩy mạnh ảnh hưởng của phim điện ảnh và truyền hình Hàn ở nước ngoài (đặc biệt là Trung Quốc). Chẳng phải ngẫu nhiên, doanh thu phòng vé cũng tăng lên.

Có lẽ không phải nhà làm phim và lãnh đạo hãng phim nào của Trung Quốc cũng muốn gia tăng cạnh tranh. Nhưng đó là cách tốt nhất để thoát khỏi tình trạng xoàng xoàng đã hoành hành đầu ra của phim Trung Quốc hiện nay. Và điều đó sẽ cho người Trung Quốc lý do chính đáng hơn để xếp hàng mua vé.