Cách đây 50 năm, vào tháng 3 năm 1974, những người nông dân đào giếng ở tỉnh Thiểm Tây phía tây bắc Trung Quốc đã khai quật được nhiều mảnh đất sét, dẫn đến một trong những khám phá khảo cổ vĩ đại nhất mọi thời đại.

Dưới chân họ trải ra một kho báu phi thường: một thành phố ngầm rộng lớn được đội quân đất nung có kích thước người thật chôn cất ở đó hơn 2.000 năm bảo vệ.

Các chiến binh đất nung trong phim tài liệu Netflix Mysteries of the Terracotta Warriors (tựa tiếng Việt Bí ẩn của các chiến binh Terracotta), xem xét quá trình khai quật lăng mộ rộng lớn dưới lòng đất chứa các chiến binh đất nung này mà vị hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc, Tần Thủy Hoàng, đã ra lệnh xây dựng để bảo vệ lăng mộ của ông

Tám ngàn bức tượng đã được khai quật cho đến nay chủ yếu miêu tả binh lính, nhưng cũng có người hầu, kép hát và ngựa.

Xe ngựa bằng đồng, chim nước, vũ khí và bình nghi lễ, đồ trang sức bằng ngọc bích, nữ trang bằng vàng và bạc cũng được khai quật trong một lăng mộ rộng lớn được xây dựng để bảo vệ vị hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc, Tần Thủy Hoàng, ở thế giới bên kia.

Bí ẩn của các chiến binh Terracotta, phim tài liệu Netflix của đạo diễn người Anh James Tovell (Secrets of the Saqqara Tomb), khám phá những nỗ lực khai quật và lịch sử đằng sau ngôi mộ cổ cũng như sự đăng quang và suy tàn của triều đại nhà Tần (221-207 trước Công nguyên) do Tần Thủy Hoàng sáng lập.

Công nhân khai quật các hiện vật lịch sử tại lăng mộ Tần Thủy Hoàng trong một cảnh phim Mysteries of the Terracotta Warriors của Netflix

Bộ phim có sự tham gia của giáo sư sử học về nhà Tần Lo Yuet Keung, người tin rằng những khuôn mặt siêu thực của các tác phẩm điêu khắc này — mỗi khuôn mặt là độc nhất vô nhị — đều dựa trên những con người có thật từ khắp Trung Quốc. Ông nói thêm rằng đây rất có thể là ý tưởng của vị hoàng đế, vì việc thống nhất một đế chế gồm những sắc tộc khác nhau là một biểu tượng mạnh mẽ.

“Nếu không có vị hoàng đế đầu tiên này thì có thể Trung Quốc sẽ tiếp tục bị chia cắt thành nhiều quốc gia khác nhau, giống như châu Âu bị chia cắt ngày nay,” giáo sư Lo nói.

Bí ẩn của các chiến binh Terracotta, hiện là bộ phim được xem nhiều thứ hai trên Netflix ở Hồng Kông, cũng cho thấy lăng mộ Tần Thủy Hoàng — di tích lớn nhất được bảo tồn ở Trung Quốc và là Di sản Thế giới của UNESCO kể từ năm 1987 — giống như một hiện trường vụ án khổng lồ, với các nhà khảo cổ sử dụng bằng chứng pháp y để ghép lại quá khứ theo đúng nghĩa đen.

Khuôn mặt của một chiến binh đất nung phủ đầy bụi đất trong một cảnh phim

Bộ phim kết hợp các cảnh tái hiện cổ trang với các cuộc phỏng vấn theo phong cách phim tài liệu, nêu bật sự đối xử tàn bạo đối với lực lượng lao động xây dựng khu phức hợp lăng mộ này, gồm hơn 700.000 người, thực chất là tù nhân chiến tranh, từ các nước chư hầu Trung Hoa cổ đã chinh phục.

Bí ẩn của các chiến binh Terracotta cũng tìm cách khám phá thông tin chi tiết về các chiến binh nhà Tần ngoài đời thực bị sát tuẫn cùng hoàng đế, mộ của ông vẫn giữ niêm phong vì lo ngại nếu mở ra có thể gây thiệt hại không thể khắc phục. Cũng có lo ngại rằng thi thể có thể có máy móc cơ quan cài bẫy.

Nhà sử học về đời Tần, Hui Ming Tak, cũng chia sẻ suy nghĩ về khu lăng mộ hoành tráng, “một khu phức hợp lăng mộ rộng 60 km vuông tương đương diện tích của Manhattan.”

Chân dung Tần Thủy Hoàng, hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc và là người sáng lập triều đại nhà Tần

“Thật đáng kinh ngạc khi nghĩ đến việc công trình này được xây dựng cho một người,” Hui nói.

Hoàng đế Tần Thủy Hoàng là ai?

Tần Thủy Hoàng, tên húy là Doanh Chính, đã diệt sáu nước chư hầu cuối thời Chiến Quốc bằng lực lượng quân đội khổng lồ của mình, thống nhất Trung Hoa vào năm 221 trước Công nguyên và chấm dứt nhiều thế kỷ hỗn loạn chính trị và đổ máu. Nhà Tần chỉ tồn tại được 15 năm nhưng tên nước Trung Quốc lại bắt nguồn từ đó.

Hoàng đế — ông tự phong cho mình danh hiệu này — đã mở rộng Vạn Lý Trường Thành, xây dựng một hệ thống đường bộ quốc gia rộng lớn, thống nhất đơn vị đo lường cũng như một bộ luật pháp nhất quán.

Bí ẩn của các chiến binh Terracotta kết hợp các cảnh tái hiện cổ trang với phỏng vấn theo phong cách phim tài liệu, nêu bật sự đối xử tàn bạo đối với lực lượng lao động xây dựng khu phức hợp lăng mộ này, gồm hơn 700.000 người, thực chất là tù nhân chiến tranh, từ các nước chư hầu Trung Hoa cổ đã chinh phục

Một thành tựu quan trọng khác của triều đại nhà Tần là giới thiệu một loại văn tự chuẩn hóa ở Trung Quốc cho phép giao tiếp giữa các khu vực nói các ngôn ngữ khác nhau.

Bất chấp những thành tựu này, Tần Thủy Hoàng vẫn được miêu tả là một bạo chúa chuyên cấm đoán, đốt sách và hành quyết các sĩ tử Nho sinh.

Tại sao Tần Thủy Hoàng cho xây dựng lăng mộ?

Phải mất 38 năm để xây dựng lăng mộ Tần Thủy Hoàng, cách bố trí của lăng mộ phản ánh quy hoạch đô thị của Hàm Dương, kinh đô của nhà Tần thuộc tỉnh Thiểm Tây ngày nay.

Khu phức hợp nằm dưới bóng Ly Sơn, được mệnh danh là một trong bảy kỳ quan mới của thế giới.

Những khuôn mặt siêu thực của các tác phẩm điêu khắc này — mỗi khuôn mặt là độc nhất vô nhị — đều dựa trên những con người có thật từ khắp Trung Quốc

Tần Thủy Hoàng đã xây dựng lăng mộ để bảo vệ ông ở thế giới bên kia như một phần sứ mệnh — có người nói là nỗi ám ảnh của ông — đạt đến trường sinh bất tử.

Người ta tin rằng ông đã cử người hầu đi tìm những loại thuốc mà ông tin sẽ khiến ông bất tử. Trớ trêu thay, việc uống thần dược “trẻ mãi không già” có lẽ đã khiến ông sớm qua đời ở tuổi 49, vì một số loại có chứa thủy ngân, vốn là một chất độc.