Dưới đây là lời giải mà bạn tìm kiếm cho các câu hỏi trên — bắt đầu với định nghĩa “mùa giải thưởng” là gì.

Sự thật là đối với ngành công nghiệp điện ảnh, mùa giải thưởng không bao giờ thực sự kết thúc. Khi một buổi lễ trao giải Oscar hạ màn, người trong cuộc ngay lập tức bắt đầu bày binh bố trận cho chu kỳ tiếp theo — và cứ tiếp tục như vậy. Giống như bầu cử, chỉ khác là người ta chạy đua cho chức vụ tổng thống mỗi năm, thay vì mỗi bốn năm.

Câu trả lời trúng đích hơn là mùa giải thưởng thường bắt đầu vào tháng 9 và, kết thúc, tất nhiên, với giải Oscar — tức là Giải thưởng Viện Hàn lâm, do Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh trao tặng, mà người đời hay gọi gọn là Viện Hàn lâm. Lễ trao giải Oscar thường được tổ chức vào cuối tháng 2 hoặc đầu tháng 3 — tuy nhiên điều đó sẽ thay đổi vào năm 2020.


Để đảm bảo mọi người trong Viện Hàn lâm nhớ phim của bạn trong khung thời gian bầu chọn Oscar, tất nhiên. Phim dài đủ điều kiện tranh giải Oscar phải được chiếu rạp trong thời gian từ ngày 1 tháng 1 đến ngày 31 tháng 12 của năm xét giải. (Vì vậy, giải Oscar được tổ chức năm 2019 thực ra là tôn vinh những bộ phim hay nhất của năm 2018.) Cuộc bỏ phiếu vòng đề cử kéo dài một tuần trong tháng giêng.

Do đó, hãng nào cũng luôn phát hành các bộ phim hay nhất của họ vào mùa thu, để đảm bảo nhà bầu chọn sẽ không quên chúng trước khi việc bầu chọn bắt đầu. Nhiều người chọn thời điểm quan trọng nhất là dịp Lễ Tạ ơn hoặc ngày 25 tháng 12 — cho phép phim kiến được tiền tiêu trong kỳ nghỉ lễ và trở thành bộ phim mới nhất trong tâm trí của thành viên Viện Hàn lâm ngay trước khi họ bỏ phiếu bình chọn. Thời điểm này giải thích tại sao phim hay lại khó tìm thấy vào đầu năm mới và tại sao những phim như Get Out, được phát hành vào tháng 2 năm 2017 — cả năm trước giải Oscar mà nó đủ điều kiện — là chuyện bất thường. Thông thường một bộ phim sẽ không thể duy trì quảng cáo suốt cả năm dương lịch.

Cụ thể hơn nữa thì: mùa giải thưởng thực sự bắt đầu với Liên hoan phim quốc tế Toronto diễn ra vào đầu tháng 9. Cuộc cạnh tranh đó, với thời gian thuận tiện và dễ dàng tiếp cận truyền thông và ngành công nghiệp điện ảnh Bắc Mỹ, đã trở nên nổi tiếng là một sự kiện phân biệt phim hay phim dở. Nhưng còn nhiều điều nữa ở phần kế tiếp dưới đây.


Những cuộc tranh tài điện ảnh này là nơi các dự án lớn nhất thường ra mắt và giành lấy sự chú ý ban đầu. Dưới đây là một số liên hoan chính cần biết:

Sundance

Thành lập vào năm 1978 với tên gọi Liên hoan phim Mỹ, sau đó được Robert Redford tiếp quản năm 1985 và đổi tên vào năm 1991, Liên hoan phim Sundance tại thành phố Park, bang Utah, từng là sân chơi phủ đầy tuyết hoang dã cho các phim độc lập gây tranh cãi của các đạo diễn phong cách tương lai (Steven Soderbergh, Quentin Tarantino). Liên hoan diễn ra vào tháng 1 và là cuộc tranh tài lớn đầu tiên trong năm, cung cấp cho các nhân vật trong ngành cũng như người hâm mộ điện ảnh cơ hội xem những bộ phim có thể định hình câu chuyện và đột phá lớn, một khi được đảm bảo phát hành vào cuối năm.

Sundance còn cho phim độc lập cơ hội làm những giao dịch nổ mắt. Năm 2017, các dịch vụ truyền trực tuyến như Amazon và Netflix đã đổ xô mua tràn lan, vung tiền như rác với hy vọng lấy được các dự án có thể đưa họ đến với vinh quang Oscar. (Trong số các phim, Amazon đã mua lại Manchester by the Sea, lấy được một đề cử phim hay nhất — và thắng giải nam diễn viên chính xuất sắc nhất.) Tuy nhiên, cả hai công ty này có hơi làm lơ Sundance vừa rồi, khiến các chuyên gia tự hỏi liệu có phải liên hoan này đã mất đi tia lửa mồi câu-giải thưởng không — dù không hẳn đó là chuyện xấu. Tuy nhiên, Sundance có dấu ấn, và nó luôn thu hút cả người kỳ cựu lẫn các ngôi sao đang lên — tất cả đều vui vẻ lội tuyết để xem những bộ phim (hy vọng) là một trong những phim hay nhất của năm.

Liên hoan phim quốc tế Berlin

Liên hoan 10 ngày, thường được gọi là Berlinale, khai mạc ở Berlin, Đức, tháng 2 hàng năm, thu hút một đám đông các ngôi sao, nhà phê bình và người hâm mộ điện ảnh toàn cầu. Được thành lập vào năm 1951, liên hoan thường do một ban giám khảo quốc tế chọn lọc gồm khoảng sáu đến tám nhân vật nổi tiếng chủ trì; chủ tịch ban giám khảo năm 2018 là đạo diễn Tom Tykwer. Các đấu thủ tranh giải Goldener Bär (tức Gấu Vàng). Như hầu hết các liên hoan phim quốc tế khác, Berlinale không hẳn dự đoán được người đoạt giải Oscar — nhưng nó cảnh báo với người mộ điệu về các phim phát hành quốc tế đáng xem. Chẳng hạn, liên hoan năm 2017, bao gồm buổi ra mắt của A Fantastic Woman, bộ phim chính kịch phi thực của Chilê về sau đã đoạt giải Oscar phim nước ngoài hay nhất.

Cannes

Liên hoan phim sang trọng của Pháp, diễn ra vào tháng 5, là thời trang cao cấp, bộ váy đính kim cương của các liên hoan phim. Ngay cả những người không quen thuộc với nó cũng có thể nhận ra thảm đỏ thương hiệu của Cannes (nơi người tham dự không được phép chụp ảnh selfie), một sự dựng cảnh phô trương dẫn đến Grand Palais. Giống như Berlin, xuất hiện tại Cannes không nhất thiết chuyển thành Oscar — nhưng sẽ là vinh dự danh giá cho nhà làm phim nào nhận giải thưởng cao nhất của sự kiện, giải Cành cọ vàng, do ban giám khảo nhỏ gồm một nhóm các nhân vật điện ảnh lựa chọn. (Chủ tịch ban giám khảo năm 2018 là Cate Blanchett.)

Cannes còn là sân chơi tốt cho các phim quốc tế, gây chú ý cho sự ra mắt của những phim hay nhất từ khắp nơi trên thế giới, cũng là một điểm nóng cho các nhà phát hành, mặc dù sự điên cuồng mà nó từng có thời truyền cảm hứng đã giảm đi. Danh tiếng tổng thể của Cannes đã bị hư hại do các quy định lỗi thời, trong đó có việc phụ nữ phải mang giày cao gót đi trên thảm đỏ, và rằng các phim phát trực tuyến mà không phát hành rạp thì không được phép tranh giải. (Tính trưởng giả của quy định này có gây tranh cãi hay không, tùy vào việc bạn tin Netflix đang hủy hoại hay đang cứu hoạt động kinh doanh phim ảnh.)

Venice

Liên hoan phim quốc tế Venice, năm nay diễn ra từ ngày 29 tháng 8 đến ngày 8 tháng 9, là liên hoan phim lâu đời nhất thế giới và vẫn duy trì được danh tiếng có uy tín. Và không như Cannes, có một mối tương quan trực tiếp giữa việc trình chiếu phim tại sự kiện này của Ý và thành tích Oscar — có lẽ vì Venice diễn ra gần mùa thu hơn. Trong vài năm qua, những phim mở màn liên hoan — bao gồm Gravity, Birdman, và La La Land — đã tiếp tục thu tượng vàng Oscar sau đó. Người mở màn may mắn năm nay? First Man, do Damien Chazelle đạo diễn. Anh cũng cạnh tranh vinh dự cao nhất của liên hoan, Leone d’Oro (Sư tử vàng).

Toronto

A, TIFF. Liên hoan của Canada, với sự tham gia của rất nhiều nhà phê bình, minh tinh, và những người hâm mộ điện ảnh nhiệt tình, bắt đầu vào tháng 9 (năm nay diễn ra từ ngày 6 đến 16 tháng 9), và, một cách không chính thức, ấn định câu chuyện Oscar của năm. Nhờ vào thời gian thuận tiện và khu vực Bắc Mỹ dễ tiếp cận, TIFF từ lâu đã trở thành một liên hoan mà Hollywood trông chờ để hiểu rõ hơn những bộ phim nào sẽ đi đến cùng lấy được Oscar. TIFF diễn ra trong hơn 10 ngày và trình chiếu hàng trăm bộ phim, một sự kết hợp giữa phim danh giá và phim hấp dẫn đại chúng. Dàn phim năm nay bao gồm Beautiful Boy của Timothée Chalamet và If Beale Street Could Talk của Barry Jenkins, cả hai đều đã nhận được những phê bình nồng nhiệt. Bắt đầu bàn tán đi nào...

Telluride

Trong khi các liên hoan khác có thể khoe khoang về khả năng hiển thị và quy mô, sự kiện Telluride ở bang Colorado này thân mật hơn nhiều, trên một khung cảnh núi non hùng vĩ. Telluride diễn ra trong bốn ngày — năm nay, từ ngày 31 tháng 8 đến ngày 3 tháng 9 — và thu hút một tập hợp các nhà làm phim, nhà phê bình, chuyên gia và nhiều người khác, đến vì dàn phim được tuyển chọn một cách bí mật và nhiều hội thảo cũng như tọa đàm với những ngôi sao đang được nói đến. Giống như TIFF, bắt đầu ngay sau đó, Telluride là một liên hoan khác để theo dõi, nếu bạn muốn biết phim nào sẽ có một mùa giải bận rộn. Theo Variety, liên hoan này từng giới thiệu bảy trong số tám phim thắng giải phim hay nhất gần đây, năm trong số đó chiếu ra mắt thế giới. Không tệ cho một liên hoan chỉ có vài chục bộ phim trong danh sách chính.

Đương nhiên, có hàng chục liên hoan nữa để theo dõi, từ Liên hoan phim New York 56 tuổi, với dàn phim chính đặc sắc đáng tin cậy, đến Liên hoan phim SXSW và Liên hoan Locarno của Thụy Sĩ. Mỗi liên hoan đều có những điều kỳ quặc và độc đáo riêng, nhưng chỉ một vài liên hoan ấn định hành trình cho mùa giải.

Nếu thế giới này thuần khiết, giải Oscar sẽ luôn dựa vào phẩm chất một cách nghiêm ngặt. Nhưng bởi vì có quá nhiều phim cạnh tranh, và quá nhiều tiền để đẩy cho các bộ phim và các ngôi sao lấy những danh hiệu hàng đầu — và, dĩ nhiên, vì phim không phải là một nghệ thuật khách quan — thắng một tượng vàng có nghĩa là làm mọi cách để có mặt trong đêm Oscar.

Nếu bạn là diễn viên và vai diễn của bạn có tiềm năng đoạt giải, bạn phải dành mùa giải thưởng làm những việc sau: thường xuyên bay qua lại giữa New York và Los Angeles để tham dự các buổi chiếu riêng và làm những cuộc hỏi đáp cho các thành viên Viện Hàn lâm; xuất hiện tại mọi tiệc trưa và lễ trao giải và gala có tai mắt, đôi khi nhiều lần trong một ngày (đòi hỏi phải có một nhà tạo mẫu sành điệu và tốn kém, để bạn đừng bị chụp ảnh hai lần giống y nhau trong cùng một sự kiện và bỏ lỡ cơ hội trở thành một biểu tượng thời trang trên đường đến tượng vàng Oscar, kiểu như Lupita Nyong’o; và ngồi phỏng vấn gần như hàng ngày với các phóng viên cho đài phát thanh, video, trực tuyến, và báo chí, hy vọng thậm chí có thể lên một vài trang bìa.

Nếu bạn là Melissa Leo, bạn cũng đang tự quảng cáo “Để quý vị cân nhắc” riêng của mình — tức là chiến dịch vận động trực tiếp hướng tới các nhà bầu chọn trong ngành, và theo truyền thống thường do các hãng phim đưa ra. Chúng có thể xuất hiện trên mạng, trên các bảng quảng cáo và trên các trang báo hào nhoáng của các ấn phẩm thương mại như Variety và The Hollywood Reporter, với một khoản tiền gọn gàng: bảng quảng cáo có thể lên đến 25.000 đôla một tháng, trong khi nguyên trang quảng cáo có thể khoảng 70.000 đôla. Những quảng cáo này được tăng cường bởi các đĩa DVD được gửi đến các nhà bầu chọn và những người có tầm ảnh hưởng, để họ có thể xem những bộ phim hy vọng đoạt giải Oscar từ nhà một cách thoải mái. Tóm lại, các hãng phim có thể chi tới 10 triệu đôla để quảng bá một người chiến thắng tiềm năng.

Để cuối cùng cũng giành được giải Oscar của mình hồi năm 2016, Leonardo DiCaprio đã phải chiến đấu dữ dội, dành thời gian có mặt tại 53 sự kiện thảm đỏ chỉ riêng trong năm đó

Không có cuộc bàn luận thúc đẩy-giải thưởng nào hoàn tất mà không có sự mách nước của chuyên viên báo chí, những người giật dây đằng sau hậu trường. Họ là những tướng lĩnh gan lì, yêu cầu cao, có vẻ bề ngoài thân thiện, những người sử dụng mùa giải thưởng một cách thận trọng lượn qua các cuộc phỏng vấn, lập kế hoạch cho mọi điều nhỏ nhặt, thúc đẩy khách hàng của họ bước trên thảm đỏ, và canh chừng bất cứ rào cản nào có thể làm hỏng chiến dịch (chẳng hạn, một scandal cũ quay lại ngóc cái đầu xấu xí lên, hay một cuộc phỏng vấn trật-đường-ray có nguy cơ phát tán khủng khiếp). Rất nhiều chuyên viên báo chí đã trở nên nổi tiếng vì dẫn dắt thành công khách hàng đến giải thưởng; xem, ví dụ, Peggy Siegal, gần đây nhất đã giúp Leonardo DiCaprio cuối cùng cũng giành được giải Oscar của anh. (Và chà, anh đã phải chiến đấu dữ dội, dành thời gian có mặt tại 53 sự kiện thảm đỏ riêng trong năm đó thôi.)

Ngoài các chuyên viên báo chí, còn có những nhà chiến lược chuyên cho mùa giải, những người chỉ tập trung vào việc giúp các hãng phim và các hạ tầng trực tuyến xâm nhập vào cuộc bàn luận giải thưởng. Ví dụ, Disney đã thuê Cynthia Swartz để giúp đưa Black Panther vào cuộc đua phim hay nhất), trong khi Netflix thuê Lisa Taback, một cựu lãnh đạo của Weinstein Company đã giúp cho các chiến dịch thành công của cả La La Land lẫn Moonlight.

Nhắc mới nhớ... không thể nói về sự điên cuồng của các chiến dịch vận động giải thưởng mà không nhắc đến anh em nhà Weinstein, đặc biệt là Harvey (đã bị trục xuất ra khỏi ngành năm 2017 sau khi hơn 80 phụ nữ cáo buộc hành vi tình dục sai trái). Harvey là người không thể đụng đến bao lâu nay, phần lớn vì ông ta nổi tiếng điều binh khiển tướng các chiến dịch giải thưởng năng nổ — và có kết quả. Các chiến thuật gây hấn của ông ta đập thẳng vào ý niệm cho rằng các hãng phim nhà giàu lúc nào cũng hất phim độc lập văng ra, và thay đổi mãi mãi cách chiến dịch vận động Oscar được tiến hành — đó là lý do tại sao ông là một trong những người được cảm ơn nhiều nhất trong lịch sử Oscar.

Daniel Day-Lewis (phải) đoạt Oscar Nam chính xuất sắc, và Brenda Fricker đoạt Oscar Nữ diễn viên phụ xuất sắc với bộ phim My Left Foot, tất cả nhờ vào tài nghệ vận động của Harvey Weinstein

Chỉ cần nhìn vào chiến dịch lớn đầu tiên của Weinstein, năm 1990, cho My Left Foot. Để có được sự chú ý của cử tri, ông đã dàn dựng các cuộc gặp gỡ và chào hỏi với đội ngũ làm phim, tổ chức các buổi chiếu gần nơi các thành viên Viện Hàn lâm sống và đi nghỉ (Los Angeles, Hawaii, Aspen), và gửi Daniel Day-Lewis đến Washington, DC, để thể hiện sự ủng hộ với Đạo luật Người Khuyết tật, vì nhân vật của anh trong phim bị bại não. Bộ phim được đề cử năm giải Oscar, giành hai giải nam diễn viên chính xuất sắc nhất (Day-Lewis) và nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất (Brenda Fricker). Theo thời gian, các pha mạo hiểm của Weinstein càng lớn hơn và khét tiếng hơn — nhiều phe chiến lược hơn, nhiều chiến dịch bôi nhọ đối thủ cạnh tranh hơn, và nhiều cuộc gọi cá nhân cho các thành viên của Viện Hàn lâm hơn để đảm bảo nhiều phiếu bầu nhất có thể. Ông đã biến chiến dịch vận động thành một môn thể thao quan hệ nghiệt ngã, hầu như vẫn còn nguyên đến tận ngày nay. (Tuy không ai khác nổi tiếng bằng Weinstein.)

Trong những năm gần đây, Viện Hàn lâm đã cố gắng cắt giảm những chiến dịch ngoài tầm kiểm soát bằng các quy định cụ thể, chẳng hạn như buộc những người hy vọng gửi bản phim để xem đến nơi nhận do Viện Hàn lâm phê duyệt, và giới hạn số buổi chiếu mà các thành viên có thể tham dự. Nhưng buộc những đấu thủ hy vọng đoạt giải nhảy qua thêm vài vòng lửa nữa cũng không ngăn được con quái vật gọi là chiến dịch vận động.

Trước khi giành được giải Oscar, các ứng viên triển vọng cạnh tranh trong một loạt các giải tiền-Oscar, bao gồm nhưng không giới hạn trong các giải trọng điểm sau:

Giải thưởng Hội đồng phê bình quốc gia

Được thành lập vào năm 1909, Hội đồng phê bình quốc gia Hoa Kỳ (National Board of Review - NBR) là cơ quan uy tín có thành viên bầu chọn bao gồm một nhóm những nhà nghiên cứu chọn lọc, “những người đam mê phim, nhà làm phim, chuyên gia và học giả.” Họ bỏ phiếu bầu chọn tất cả các hạng mục thông thường (phim hay nhất, đạo diễn, v.v…), và thêm các hạng mục như diễn xuất đột phá và giải khả năng biểu đạt. Sau đó những người chiến thắng được công bố trực tuyến, thường vào cuối tháng 11 hoặc đầu tháng 12. Đặt tại New York, không truyền hình trực tiếp, giải thưởng này diễn ra vào tháng giêng, thu hút ngôi sao lẫn báo chí đến một buổi lễ chẳng căng thẳng chút nào, vì ai nấy đều biết trước người chiến thắng.

NBR là một hội đồng giải thưởng có phong cách riêng, người chiến thắng giải này thường không trùng với người đoạt giải Oscar. Lấy ví dụ năm 2017. NBR hậu hĩ cho The Post giải phim hay nhất, nam diễn viên xuất sắc nhất (Tom Hanks) và nữ diễn viên xuất sắc nhất (Meryl Streep). Trong khi đó, bộ phim đã trắng tay tại Giải thưởng Viện Hàn lâm đầu năm nay. NBR có xu hướng làm theo ý riêng, khiến nó trở thành một bất ngờ thú vị trong mùa giải thưởng thường trao giải cho cùng những đấu thủ hàng đầu hết giải này đến giải khác.

Quả cầu vàng

Được biết đến nhiều hơn là một lễ trao giải được truyền hình trực tiếp có champagne tràn trề, các minh tinh trở nên say sưa, và cơ quan bầu chọn — Hiệp hội Báo chí nước ngoài Hollywood (HFPA) — chọn những người chiến thắng không thể đoán trước mà ai cũng biết. Quả cầu vàng thường là lễ trao giải lớn được truyền hình trực tiếp đầu tiên của năm dương lịch, diễn ra vào tháng giêng. Đó là sự kiện hào nhoáng khó tin vinh danh cả điện ảnh lẫn truyền hình, thu hút một lượng lớn người trong ngành đến tham gia bữa tiệc đầy ắp rượu, thường được một ngôi sao lớn dẫn chương trình (trong những năm qua: Ricky Gervais, Tina Fey, và Amy Poehler). Giống như NBR, Quả cầu vàng không mấy tương quan với giải Oscar, có thể do HFPA cũng là hiệp hội có khí chất riêng: cơ quan bầu chọn có phần bí ẩn được tạo thành từ 90 nhà báo nước ngoài làm việc cho các phương tiện truyền thông toàn cầu nào có trụ sở tại Nam California.

Quả cầu vàng khác biệt hóa bản thân bằng cách phân phim thành các hạng mục chi tiết như phim nhạc kịch hoặc hài hay nhất (một phân loại ngày càng lạc hậu) và phim chính kịch hay nhất. Ngoài ra còn có những danh hiệu đặc biệt như giải Cecil B. DeMille, đã từng trao cho những nhân vật sáng chói như Oprah Winfrey và Meryl Streep, cả hai người đều từng làm những phát biểu nhận giải sôi sục. Thương hiệu của buổi lễ là đề cử và người chiến thắng đôi khi không nhất quán (The Martian cho phim hài hay nhất! The Tourist, à, sao cũng được); chìa khóa để yêu thích là không có gì phải xoắn. Nhưng đối với những người chiến thắng, đó là một khoảnh khắc đẹp để hiển thị rõ nét trong sự lờ mờ của một mùa giải thưởng.

Nick Kroll và John Mulaney dẫn chương trình trao Giải thưởng Tinh thần điện ảnh độc lập (Film Independent Spirit Awards) 2018

Giải thưởng Tinh thần điện ảnh độc lập

Buổi lễ trao giải thưởng này, thường diễn ra vào ngày trước giải Oscar, ngoảnh mặt với những mặt hàng bóng bẩy do hãng phim chào mời, thay vào đó tôn vinh những phim độc lập hay nhất của mùa giải. Buổi lễ thường diễn ra trong một căn lều ở Bến tàu Santa Monica, nơi trú ẩn cho nghệ thuật thoát khỏi những phòng khiêu vũ chật nghẹt và khán phòng hào nhoáng. Mặc dù không uy tín bằng giải Oscar, lễ trao giải thưởng này thu hút các nghệ sĩ tên tuổi lớn đến trong sự nhân danh việc tôn vinh điện ảnh độc lập. Đây cũng là cơ hội tuyệt vời cho những bộ phim nhỏ, đẹp có được sự công nhận rất cần thiết mà chúng không thể trông đợi từ Viện Hàn lâm. Ngoài ra còn có một số danh hiệu siêu cụ thể, từ giải John Cassavetes đến giải Bonnie mới được thành lập, vinh danh các đạo diễn nữ giữa sự nghiệp; người đầu tiên nhận giải này là Chloé Zhao. Người chiến thắng được bình chọn bởi một hội đồng bao gồm sự kết hợp của các đạo diễn, diễn viên, biên kịch, và nhà phê bình, trong số những người khác, cũng như hội đồng quản trị của tổ chức trao giải.

Mâm Xôi vàng

Nổi lên giữa tất cả các giải thưởng uy tín và cường điệu là Mâm Xôi, như người đời vẫn gọi tắt, dành riêng để tôn vinh những bộ phim và màn trình diễn tồi tệ nhất trong năm. Được thành lập vào năm 1981, lễ trao giải thưởng này đã đi vào ý thức của công chúng, hấp nhiệt hừng hực khi các ngôi sao như Halle Berry và Sandra Bullock xuất hiện để tự trào bản thân và nhận giải thưởng hổ thẹn của họ. Cơ quan bầu chọn giải Mâm Xôi bao gồm bất kỳ ai sẵn sàng chi 40 đôla cho một thẻ thành viên.

Tất cả các giải thưởng hiệp hội

Đây là những giải thưởng do đồng nghiệp bình chọn đồng nghiệp — trong các nhóm bao gồm Hiệp hội Đạo diễn Hoa Kỳ, Hiệp hội các nhà sản xuất Hoa Kỳ và Hiệp hội Biên kịch Hoa kỳ. Mỗi hiệp hội tổ chức lễ trao giải riêng, tuy nhiên nhiều ánh đèn nháy của máy chụp ảnh hơn cả là giải thưởng của Hiệp hội diễn viên điện ảnh (Screen Actors Guild Awards – SGA), một buổi lễ được truyền hình trực tiếp diễn ra vào cuối tháng giêng và thu hút những nghệ sĩ lớn nhất. Ở đây, nhiều người chiến thắng trìu mến dành phát biểu nhận giải của họ cho bạn diễn, giữa việc kể những câu chuyện đầy hóa thân về việc cảm thấy thế nào khi có được giải thưởng SAG quý giá.

Jordan Peele phát biểu nhận giải sau khi thắng giải phim giả tưởng/kinh dị cho bộ phim Get Out, cùng dàn diễn viên và đoàn làm phim đứng sau anh, tại Giải bình chọn của giới phê bình 2018

Bình chọn của giới phê bình

Mùa giải còn có phần cho các giải thưởng để nhà phê bình bình chọn nhà phê bình (ơ, vì sự bình an của giới phê bình). Những giải chính cần theo dõi là Hiệp hội phê bình phim New York, Hiệp hội phê bình phim Los Angeles, và, lớn hơn hết thảy, Bình chọn của giới phê bình (Critics’ Choice Awards). Giải này được truyền hình trực tiếp, diễn ra vào giữa tháng giêng và vinh danh cả phim ảnh và truyền hình. Đó là một cách giật gân để các nhà phê bình làm cho quan điểm cá nhân của họ được biết đến ở quy mô lớn; cơ quan bầu chọn bao gồm BFCA (Hiệp hội phê bình phim truyền hình, với khoảng 300 nhà phê bình) và BTJA (Hiệp hội các nhà báo truyền hình phát sóng). Không có gì ngạc nhiên rằng, nói chung, các nhà phê bình rốt cuộc chọn được những đề cử chính xác; năm qua, tất cả những người thắng các hạng mục cốt lõi — bao gồm phim, đạo diễn, nam/nữ diễn viên xuất sắc nhất — đều trùng khớp với giải Oscar.


Đây, quan trọng nhất trên đời, buổi lễ trao giải kết dính toàn ngành công nghiệp này với nhau: Giải Oscar. Do Viện Hàn lâm khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh chủ trì, do giám đốc MGM Louis B. Mayer lãnh đạo vào năm 1927. Ban đầu được hình thành như một cách để làm lợi cho ngành, Viện Hàn lâm được thành lập như một tổ chức phi lợi nhuận với năm phân ban: diễn viên, đạo diễn, biên kịch, nhà sản xuất và các hạng mục kỹ thuật. Giải Oscar đầu tiên diễn ra năm 1929; giải thưởng, một tượng đồng rắn, mạ vàng 24 cara thể hiện một hiệp sĩ cầm kiếm và đứng trên một cuộn phim, ban đầu được gọi là Huy chương Viện Hàn lâm (Academy Award of Merit), nhưng sau đó chấp nhận biệt danh ngắn gọn: Oscar.

Tại sao là Oscar? Có vô thiên lủng câu chuyện về nguồn gốc xuất xứ của cái tên này, nhưng ba câu chuyện đặc biệt thịnh hành. Đầu tiên là vị thủ thư trở thành giám đốc điều hành Viện Hàn lâm Margaret Herrick nói bức tượng trông giống chú Oscar của bà. Thứ hai là nhà báo chuyên trang Hollywood Sidney Skolsky, lấy cảm hứng từ một trò đùa tạp kỹ cũ, bắt đầu gọi là giải Oscar sau khi chán với việc viết “tượng vàng của Viện hàn lâm” trong chuyên trang của ông. Chuyện thứ ba xuất phát từ nữ diễn viên Bette Davis, người nói rằng bức tượng trông giống ông chồng của bà thời điểm đó, ông này có tên đệm là Oscar.

Khi nhắc đến Giải thưởng Viện Hàn lâm, người ta thường nói về lễ trao giải trọng thể, được truyền hình trực tiếp diễn ra vào cuối tháng 2 hoặc đầu tháng 3. Nhưng Viện Hàn lâm còn trao các giải thưởng khác ở các buổi lễ riêng. Đầu tiên, có Giải thưởng của Ban điều hành (được đặt tên như vậy vì do ban điều hành Viện Hàn lâm chọn lựa), trao các tượng vàng danh dự trong ba hạng mục: Giải Tưởng niệm Irving G. Thalberg (trao cho nhà sản xuất), Giải Nhân đạo Jean Hersholt (trao cho những ngôi sao só sự nghiệp nhân đạo mang lại lợi ích cho ngành công nghiệp), và Giải thưởng danh dự (cho thành tựu trọn đời). Các giải thưởng này, mà người chiến thắng được công bố trước vào tháng 9, được trao vào tháng 11 tại một gala trang trọng; những đoạn trích các phát biểu nhận giải được giới thiệu trong chương trình truyền hình lễ trao giải Oscar lớn.

Ngoài ra còn có Giải thưởng Sci-Tech, vinh danh sự cách tân trong điện ảnh hay nhất thông qua các hạng mục bao gồm Giải Thành tựu Kỹ thuật, Giải Khoa học và Kỹ thuật và Giải thưởng của Viện Hàn lâm dành cho phẩm chất xuất sắc. Không như giải Oscar, người chiến thắng ở đây không phải lúc nào cũng nhận được bức tượng hiệp sĩ; thay vào đó, người chiến thắng trong hai hạng mục đầu nói trên theo thứ tự được trao chứng chỉ và bảng đồng. Những người chiến thắng được công bố trước buổi lễ, diễn ra trong vài tuần trước Oscar trọng đại.

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là Giải thưởng Viện Hàn lâm dành cho sinh viên, cuộc tranh tài điện ảnh quốc tế dành cho sinh viên đại học và cao đẳng trên khắp thế giới, gửi tác phẩm hoạt hình, phim tài liệu và phim truyện tranh giải. Những giải thưởng này theo kiểu Olympic, các thí sinh cạnh tranh giành huy chương vàng, bạc hoặc đồng (và quyền khoe khoang suốt đời). Mười lăm người chiến thắng đã được chọn trao Giải thưởng Viện Hàn lâm dành cho sinh viên năm 2017. Được có mặt trong hàng ngũ nhận giải này là điều hết sức tuyệt vời, khi những người từng chiến thắng bao gồm Spike Lee và Robert Zemeckis.

Tại sao giải Oscar lại quan trọng đến vậy?

Nếu bạn là một trong những sinh vật bậc cao nghĩ rằng các cuộc tranh tài điện ảnh thực sự không quan trọng, bởi vì nghệ thuật là quá chủ quan không thể phán xét — vậy thì, chúa ơi, bạn còn ở đây đọc làm chi nữa?

Nếu bạn không nghĩ thế: bỏ qua tất cả hoành tráng, lý luận triết học, giải Oscar quan trọng vì đó là cách thức long trong nhất và hào nhoáng nhất để ngành công nghiệp này vinh danh những bộ phim hay nhất trong năm, được chọn bởi giới tinh hoa trên nhiều lĩnh vực điện ảnh khác nhau. Đó là một cách để công nhận các bộ phim vượt ra ngoài phòng vé. Và điều ngược lại cũng đúng: nếu một bộ phim nhỏ thu hút sự chú ý của Oscar, nó có thể được tăng lực ở phòng vé, do đó kéo dài tuổi thọ và di sản của bộ phim nói trên. Mà, nói đến khía này thì, là vô giá.

Thế nào là đủ tư cách?

Hạng mục khác nhau quy định khác nhau, nhưng đối với phim dài, quy định trung tâm là: phải được phát hành rạp trước ngày 31 tháng 12. Khá nhiều hạng mục có những yêu cầu cụ thể hơn, như phim hoạt hình xuất sắc nhất, phim ngắn (hoạt hình hoặc người đóng), phim tài liệu, phim tài liệu ngắn, phim nói tiếng nước ngoài, ca khúc trong phim và nhạc phim. Hạng mục vừa nói cuối cùng đã gây ra chút tranh cãi hồi năm 2016, sau khi các ứng cử viên được kỳ vọng Arrival, Manchester by the Sea, và Silence đều không đủ tư cách tranh giải, vì dường như đã sử dụng quá nhiều nhạc đã có trước — đến độ Viện Hàn lâm quyết định rằng người nghe sẽ không thể phân biệt các lựa chọn đó với nhạc nền trong từng phim. Bài học ở đây? Đọc kỹ các quy định về điều kiện tư cách, bởi vì một khi quyết định được đưa ra, là xong chuyện.

Ai chọn các đề cử và người chiến thắng?

Hội đồng bầu chọn Giải thưởng Viện Hàn lâm bao gồm hơn 7.000 thành viên thuộc các hoạt động khác nhau trong nghề (tức “các ban”), bao gồm diễn viên, biên kịch, đạo diễn và nhà quay phim. Chỉ có một vài cách để vào Viện Hàn lâm; hoặc là bạn có được tư cách thành viên sau khi được đề cử hoặc thắng giải Oscar, hoặc bạn có thể được hai thành viên Viện Hàn lâm hiện tại bảo trợ. Từ đó, trình độ cho một ứng cử viên tiềm năng biến thiên theo phân ban khác nhau.

Về lý thuyết, Viện Hàn lâm được tạo thành từ những người giỏi nhất trong những người giỏi nhất ngành (thêm một lý do nữa khiến giải thưởng này có uy tín và có tính cạnh tranh đến như thế), và các thành viên của viện đại diện cho một loạt các ngành nghề. Trong thực tế, việc thành lập hội đồng bầu chọn từ lâu đã là nguồn rắc rối cho Viện Hàn lâm. Năm 2012, tờ Los Angeles Times tiết lộ rằng một tỷ lệ áp đảo các nhà bầu chọn Oscar là đàn ông da trắng — và một nguồn thuần nhất là cách tuyệt hay để có được nhóm người chiến thắng đồng nhất, từ đó tạo ra chuẩn mực phim đồng nhất hóa. Sự thiếu tính dung hợp này đã bị lên án gay gắt vào năm 2015, khi mọi đề cử Oscar về diễn xuất, giống như nhiều năm trước, toàn da trắng — dẫn đến lan truyền hashtag #OscarsSoWhite, do April Reign tạo ra.

Dưới sự lãnh đạo của cựu chủ tịch Cheryl Boone Isaacs, Viện Hàn lâm đã cố gắng khắc phục tình trạng thiếu tính dung hợp bằng cách mở rộng nguồn thành viên và áp dụng các quy định mới về thời hạn thành viên giữ địa vị bầu chọn, tất cả nhằm tăng gấp đôi số lượng thành viên đa dạng đến năm 2020.

PricewaterhouseCoopers chịu trách nhiệm kiểm phiếu cho Viện Hàn lâm và làm các phong bì niêm phong sẽ chỉ được mở ra khi công bố trong đêm trao giải

Việc bầu chọn tiến hành như thế nào?

Sau khi các đề cử được công bố, các nhà bầu chọn sẽ có một tuần để lựa chọn những yêu thích cuối cùng của họ. (Vào năm 2019, họ sẽ có thời gian từ ngày 12 tháng 2 đến ngày 19 tháng 2). Các thành viên bỏ phiếu qua giấy hoặc bầu chọn trực tuyến. Nghe có vẻ đơn giản — ngoại trừ, bầu chọn phim hay nhất. Thay vì chỉ chọn bộ phim yêu thích, các nhà bầu chọn phải xếp hạng tất cả các phim được đề cử theo thứ tự, từ yêu thích nhất đến ít yêu thích nhất. PricewaterhouseCoopers, công ty kiểm toán kiểm phiếu bầu chọn Oscar trong nhiều thập kỷ — và sẽ tiếp tục làm công việc này, bất chấp những thách thức gần đây — sau đó các kiểm toán viên của họ rà soát và loại bộ phim nhận được ít phiếu nhất, lặp lại quy trình này cho đến khi họ kết thúc với phim có được toàn thể nhà bầu chọn bầu chọn nhất. Do đó, chiến thắng không phải lúc nào cũng đến với bộ phim có số phiếu bầu cao nhất. Tiện nói luôn, tượng vàng phim hay nhất được trao cho nhà sản xuất phim.

Điều gì xảy ra sau khi chiến thắng?

À, bạn có bức tượng người đàn ông mạ vàng nhỏ bé đặt trên mặt lò sưởi trong nhà bạn từ đó mãi về sau. Bạn nhận được cụm từ “người thắng giải Oscar” vĩnh viễn gắn liền trước tên của bạn. Vinh quang, danh vọng — có hết. Nhưng cũng có những lợi ích tài chính hữu hình. Những phim thắng giải phim hay nhất thường trải qua “cú sốc Oscar”, một sự gia tăng lớn doanh số phòng vé. Lấy ví dụ người chiến thắng năm 2017, Moonlight. Trong một cuối tuần hậu-Oscar, bộ phim kiếm được thêm 2,5 triệu đôla doanh thu vé, dễ dàng gấp đôi ngân sách mỏng dính 1,5 triệu đôla. Các diễn viên cũng có thể (thường xuyên, nhưng không phải luôn luôn) nhận được vai nóng hổi nhờ vào uy tín mới xác lập. Ngoài ra, người chiến thắng nhận được một lời mời tham gia Viện Hàn lâm — duy trì truyền thống này đời đời kiếp kiếp...