• 2020 nhìn lại: 8 đúc kết từ một năm mà cuộc chiến phát trực tuyến bùng lên lớn nhất và khác thường nhất

• 2020 nhìn lại: Châu Á tiến lên chiếm chỗ ở Hollywood

• 2020 nhìn lại: Điện ảnh Nhật làm ăn ra sao? Một anime ngự trị tất cả!

• 2020 nhìn lại: Một năm tệ cho việc đi xem nhưng có thể là bước ngoặt lớn cho phim ảnh

• 2020 nhìn lại: Xinê mà chúng ta từng đi xem thay đổi vĩnh viễn

Cần một đại dịch để buộc ngành làm phim thay đổi cung cách. Nhưng ngành phim sau 2020 sẽ ra sao?

Thay vào đó, phim chính kịch được quảng bá rộng rãi của George Clooney The Midnight Sky ra mắt trên Netflix, và dự án Wild Mountain Thyme có Jamie Dornan–Emily Blunt đóng chính làm bối rối một lượng khán giả chủ yếu qua video theo yêu cầu (thu về 95.000 USD bé nhỏ sau khi phát hành hạn chế).

Với hơn 60% màn ảnh lớn ở Bắc Mỹ vẫn đóng cửa, người hâm mộ ngóng chờ Wonder Woman 1984 trên HBO Max (vào ngày Giáng sinh, trong một đợt phát hành chia sẻ chủ quyền tân tiến cho bộ phim ra rạp vào cùng kỳ cuối tuần). Phim có doanh thu phòng vé cao nhất ở Bắc Mỹ từ 11 đến 13 tháng 12? The Croods: A New Age, ra rạp vào Lễ Tạ ơn và thu về 3 triệu USD vào cuối tuần thứ ba, một con số có thể được coi là xoàng xĩnh hay rực rỡ, tùy ở cách người ta chọn cách đánh giá doanh thu phòng vé trong bối cảnh đại dịch kéo dài gắt gao đến mức nào.

Chưa tới 12 tháng trước, vị trí ưu việt từ một phim “ở lì ngoài rạp” như vậy sẽ là không tưởng, cũng như ý tưởng về phim kinh phí lớn như Mulan chiếu thẳng trên hạ tầng phát trực tuyến. Nhưng đến cuối một năm mà tài sản trí tuệ khổng lồ nhất, các bom tấn cự thạch lơ lửng nhất và những phim nhiều sao nhất, đều đóng gói và chuyển sang vùng chân trời đã được tiêm ngừa của 2021, kết quả của riêng kỳ cuối tuần tháng 12 dẫn đến cái nhún vai đồng loạt khắp trong ngành.

Cảnh phim The Croods: A New Age

2020 đánh dấu một sự sụp đổ chưa từng thấy trong các nguyên tắc của Hollywood — những hằng số mà dựa theo đó thế giới phim hiện đại ăn nên làm ra hay đại bại suốt lịch sử — và một sự không ngừng điều chỉnh lại kỳ vọng bao trùm và xuyên suốt đến nỗi sự hao mòn đột ngột phim phát hành rộng cũng không để lại mấy dấu ấn. Thực chất, từ tháng 3, ngành phim đã cố gắng phục hồi từ cơn đau tim đồng thời tự gắn lại tay chân đứt lìa và hồi lại từ một cơn tai biến tệ hại, cùng một lúc. Chúng ta may mắn lắm mới có Croods 2.

Trên tinh thần đó, Vulture dành một khoảnh khắc nhìn lại năm mà Hollywood ngừng chơi theo những quy định bất di bất dịch nhất của riêng mình. Chắc chắn như chuyện mặt trời lặn trong sắc cam hồng trên Thái Bình Dương, sẽ đến lúc thủy triều phũ phàng của sự rối loạn điện ảnh rút đi và ngành phim sẽ ổn định trong một dạng bình thường mới. Cho đến lúc đó, ngành làm phim vẫn còn bị sốc tới tâm can. Đây là các quy tắc lớn mà Hollywood đã bỏ qua trong 2020:

Cửa sổ chiếu rạp bị cuốn lên

Hồi năm 2011, Tower Heist trở thành viết tắt cho một câu chuyện cảnh báo kéo dài nhiều thế hệ định hình ngành phim. Năm đó, Universal lên kế hoạch thử một đợt phát hành video theo yêu cầu 60 USD trắng trợn bộ phim hành động-hài có Eddie Murphy–Ben Stiller đóng chính này ở hai thành phố (Atlanta và Portland, Oregon) chỉ ba tuần trước khi phim ra mắt ngoài rạp.

Nhưng khi các chuỗi rạp khổng lồ gồm AMC, Regal, và Cinemark (cũng như vài chuỗi rạp quốc gia nhỏ hơn) đã kề vai sát cánh tuyên bố họ sẽ không chiếu Tower Heist nếu Universal đi tiếp với thí nghiệm đó, hãng phim đã dẹp việc thu gọn “cửa sổ” chiếu rạp 90 ngày thông thường. Và Hollywood có cái nhìn thoáng qua thực sự đầu tiên về sự đoàn kết đáng sợ của cộng đồng chiếu bóng, học một bài học đau đớn là các chuỗi rạp sẽ đứng lên cùng nhau để bóp nát hóa đơn phòng vé nếu bị bất cứ nỗ lực nào đe dọa chuyển hành vi tiêu dùng sang tăng cường xem phim ở nhà.

Căn bản tình hình đã ở nguyên trạng thái bất an đó trong một thập kỷ tiếp theo

Trong những ngày đầu đại dịch vào tháng 3, “sáng kiến phát hành rạp ảo” đã được đề ra giữa nhà phát hành Kino Lorber và các rạp phim nghệ thuật khắp cả nước Mỹ

Tuy nhiên, do việc đóng cửa rạp chiếu rộng rãi và tiếp diễn trong năm 2020, cửa sổ giữa trực tuyến và chiếu rạp cuối cùng — nếu không phải là không thể nào khác được nữa — cũng đã cuốn lên, và trong trường hợp của một hãng phim, nó còn đóng sập hoàn toàn. Vào tháng 7, trong một thỏa thuận chưa từng có khi sư tử chịu nằm chung với cừu, chuỗi rạp lớn nhất thế giới, AMC, chốt một thỏa thuận với không bên nào khác hơn là Universal, cho phép hãng này chiếu trực tuyến các phim phát hành trên các hạ tầng trả phí chỉ 17 ngày sau khi phim ra rạp. Đổi lại, Universal sẽ chia sẻ lợi nhuận video theo yêu cầu cao cấp (PVOD) với chuỗi rạp như một kiểu trả tiền để thả con tin.

Trong những ngày đầu đại dịch vào tháng 3, một “sáng kiến phát hành rạp ảo” tương tự, dù ở quy mô nhỏ hơn nhiều, đã được đề ra giữa nhà phát hành Kino Lorber và các rạp phim nghệ thuật khắp cả nước Mỹ. Dưới mô hình đó, những người xem phim mua “vé” xem trực tuyến các phim chiếu lần đầu qua các trang web của rạp họ chọn ủng hộ. Từ đó, Kino Lorber và các rạp phim sẽ ăn chia 50-50 doanh thu.

Kế hoạch phát hành toàn bộ phim 2021 của Warner Bros. đóng cửa sổ chiếu rạp không giống bất cứ thỏa thuận phát hành nào trước nó

Nhưng công bố hồi đầu tháng 12 của WarnerMedia về kế hoạch phát hành toàn bộ phim 2021 của Warner Bros. — trong đó có những phim rủi ro cao như Dune, The Suicide Squad và The Matrix 4 — lên HBO Max đồng thời ngoài rạp gặp một sự đau khổ không che giấu khắp ngành. Bước đi này (được biết đã làm Hiệp hội Chủ rạp Hoa Kỳ và phần lớn các nhà điều hành chuỗi rạp sững sờ) không những đóng cửa sổ chiếu rạp không giống bất cứ thỏa thuận phát hành nào trước nó. Người trong ngành chỉ ra, việc ra mắt đồng thời như vậy còn chứa đầy tiềm năng tái lập lại thói quen tiêu thụ của người hâm mộ phim hơn bao giờ hết. Warner cam đoan mô hình phát hành này là tạm thời, nhưng các nhà điều hành cấp cao ở nơi khác lo rằng sau khi tiếp cận được sản phẩm phim cao cấp từ ghế sofa, người xem phim sẽ không dịu dàng gì khi quyền tiếp cận đó bị tước đi.

Mùa giải thưởng đến muộn

Từ việc khai mạc không chính thức vào kỳ cuối tuần Lễ Lao động — qua một bộ tam liên hoan phim quốc tế danh giá: Venice, Telluride, và Toronto — cho đến màn nâng ly champagne cuối Dạ tiệc Governors ở Oscar vào tháng 2, những tháng thường được gọi là Mùa Giải thưởng thường hoạt động theo một thời gian biểu khuôn phép. Nhưng với các rạp chiếu ở Los Angeles và New York vẫn miễn bàn trong tương lai trước mắt, và mọi hãng phim lớn đưa nhiều phim lớn của họ sang 2021 — do đó loại ra khỏi thời kỳ đủ điều kiện dự Oscar thông thường được Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh đưa ra — giải Oscar buộc phải dùng đến những biện pháp quyết liệt nhất.

Đầu năm 2020, quyết định dời lễ trao giải từ 28 tháng 2 sang 25 tháng 4 được đưa ra: ngày muộn nhất kể từ khi được phát sóng trực tiếp trên truyền hình lần đầu vào 1953, và là lần lùi thứ tư trong lịch sử Oscar. Một chuỗi tiếp nối các ngày mùa giải thưởng khác cũng thay đổi theo: Giải bình chọn của Giới phê bình Điện ảnh và Giải thưởng của Nghiệp đoàn Diễn viên Màn ảnh chuyển từ tháng 1 sang tháng 3; giải BAFTA nhảy từ 14 tháng 2 sang 11 tháng 4; Giải Tinh thần Độc lập vẫn theo truyền thống (diễn ra vào đêm trước lễ Oscar vào ngày 24 tháng 4); và Quả Cầu Vàng đổi bến đỗ tháng 1 thông thường sang ngày lúc đầu dành cho Oscar trong tháng 2.

Nói cách khác, đại dịch đã tìm được cách để ảnh hưởng lên ngành phim theo cách mà cả thảm họa 11 tháng 9 và Bão Katrina hay bê bối Weinstein đều không làm được.

Phim trực tuyến không còn ngồi bàn dành cho trẻ con ở lễ Oscar nữa

Cảnh phim Mank (2020) của Netflix

Trong một biểu hiện nữa về sức mạnh đột biến của 2020, lần đầu tiên trong 92 năm giải Oscar, thời kỳ đủ điều kiện được mở rộng trong vòng hai năm dương lịch; các phim ra mắt năm 2020 và vài tháng đầu 2021 có thể đủ điều kiện tranh giải Oscar 2021. Một lần nữa, các trì hoãn do sản xuất đình trệ và motif hoãn phát hành đã ủy thách dịch chuyển này, cùng với sự xoay trục thậm chí còn mang tính lịch sử hơn. Vào tháng 4, Viện Hàn lâm đồng ý tạm thời bỏ qua một trong những quy tắc lâu đời nhất của họ: rằng một phim cần chiếu bảy ngày ở rạp chiếu thương mại ở Los Angeles để đủ điều kiện dự Oscar.

Để đạt mức tối thiểu nhỏ nhoi của tiêu chuẩn này, những phim từ trước của các khổng lồ trực tuyến như Roma (2018) và The Irishman của Netflix đã chạy các đợt chiếu rạp lấy lệ, phim sau chiếu ở vài rạp nhỏ do hạ tầng này thuê lại và các nhà rạp chiếu phim đợt hai (AMC, Regal và Cinemark từ chối chiếu phim tiểu sử của Martin Scorsese sau khi không đạt được thỏa thuận với Netflix), do đó bỏ qua thang độ đo thành công bề ngoài nhất của giới phim — báo cáo doanh thu phòng vé (sẽ nói nhiều hơn về chuyện này sau). Không nghi ngờ gì, thực hành kết hợp này đã khiến vài người bỏ phiếu Oscar coi phim trực tuyến như một giống loài khác và có lẽ không xứng đáng; đầu năm 2020, phim Netflix nhận một đống 24 đề cử nhưng chỉ rời Nhà hát Dolby với hai giải.

Sylvie’s Love của Amazon Studios

Nhưng trong năm 2020, các phim trực tuyến tranh giải như The Trial of the Chicago 7 của Netflix hay Sylvie’s Love của Amazon Studios có thể đạt tiêu chí đã sửa đổi của Viện Hàn lâm mà không cần chiếu ngoài rạp tí nào (với điều kiện là phim được chiếu trực tuyến đã có dự định phát hành rạp Trước Đó). Hơn nữa, phần lớn nhà bầu chọn của Viện Hàn lâm sẽ xem các phim tranh giải Oscar lần thứ 93 trên hạ tầng trực tuyến chỉ dành cho thành viên (với DVD xem riêng phần lớn đã bị bỏ đi). Cả hai diễn tiến cuối cùng đã san bằng sân chơi cho các dịch vụ OTT, nếu không phải là cho họ một lợi thế không thể tranh cãi, với việc mọi người ở kẹt một chỗ thưởng thức một loạt phim đáng giá giải thưởng từ nhà.

Việc bỏ luật lệ chiếu rạp có thể là tạm thời, nhưng Viện Hàn lâm đã đưa ra một sửa đổi nhỏ và vĩnh viễn: Khi các rạp phim có quay trở lại làm chỗ cho các phim phát hành bình thường, phim sẽ không phải chiếu ở Los Angeles để đủ điều kiện cho Oscar nữa; các rạp ở New York, Chicago, San Francisco, Atlanta, và Miami cũng có thể là chủ nhà của các đợt chiếu đủ điều kiện.

Các hãng phim — một hãng thôi — đã ngừng thông báo doanh thu vé

Hãy trách Entertainment Tonight cho cuộc đua con số phòng vé cuối tuần mở màn giờ che khuất gần hết các thảo luận khác về giá trị phim. Từ thập niên 80, chương trình cung cấp bài báo tin tức giải trí dạng nhẹ này đã bắt đầu tuần tự báo cáo 10 phim mới có doanh thu cao nhất khi bước vào phát hành rộng rãi, từ đó căn chỉnh lại vĩnh viễn mối quan tâm của người tiêu thụ không trong ngành về doanh số của Hollywood.

Vào tháng 9, với việc phát hành nội địa bộ phim gián điệp bẻ cong thời gian của Christopher Nolan, Warner Bros. đã đảo ngược quy ước khi từ chối chia sẻ thông tin số vé hằng ngày

Dù không được bất kỳ cơ quan quản lý việc xem phim nào giống như Ủy ban Olympic Quốc tế trao nghĩa vụ chính thức báo cáo các con số, các hãng phim nói chung đã tuân thủ vì lợi ích khoe khoang và chơi công bằng, cũng như việc tuyên bố một phim là “bộ phim số 1 trong nước!” có thể có đưa lên tờ quảng cáo. Nhưng tất cả sẽ thay đổi khoảng bốn thập kỷ sau với Tenet.

Ở giai đoạn muộn này, gian trá số liệu phòng vé của một phim dự định là bom tấn còn chả nằm trong tốp ba của Warner Bros. trong 2020. Nhưng vào tháng 9, với việc phát hành nội địa bộ phim gián điệp bẻ cong thời gian của Christopher Nolan, lô đất Burbank đã đảo ngược quy ước khi từ chối chia sẻ thông tin số vé hằng ngày, nhả một cách chọn lọc các mẩu dữ liệu cho giới phóng viên và chờ đến ngày thứ ba ra rạp của bộ phim để công bố số liệu tiền bạc, với nỗ lực làm cho doanh thu phòng vé của Tenet có vẻ rực rỡ nhất có thể. Bây giờ chúng ta biết điều đó là do bộ phim đã làm ăn kém đáng kể so với trường hợp xấu nhất Hollywood đưa ra cho nó. Nhưng việc từ chối thực hiện theo các quy tắc của ngành đã khơi ra thù hằn giữa các giám đốc điều hành tại các hãng phim đối thủ, ngỏ ý rằng họ cũng sẽ đồng loạt từ bỏ báo cáo phòng vé.

Sự phê phán đã không ngăn cản được Warner Bros. tiếp tục giấu số liệu phòng vé hằng ngày để lấy một lợi thế bề ngoài. Vào cuối tuần Giáng sinh, hãng phim cũng không báo cáo doanh thu của Wonder Woman 1984 cho đến ngày thứ ba ra rạp

Tuy nhiên, sự phê phán đã không ngăn cản được Warner Bros. tiếp tục giấu số liệu phòng vé hằng ngày để lấy một lợi thế bề ngoài. Vào cuối tuần Giáng sinh, hãng phim cũng không báo cáo doanh thu của Wonder Woman 1984 cho đến ngày thứ ba ra rạp, một lần nữa có vẻ vì quan ngại là các nhà quan sát và phóng viên sẽ diễn giải sai lệch hay phân tích không khách quan doanh thu phần tiếp theo của DC. (Để ngăn ngừa cái nhìn nhỏ nhoi nhất về doanh thu kém, Warners đã bật đèn xanh cho một phần ba.)

Con số phòng vé cuối tuần mở màn trở nên vô nghĩa

Từ xa xưa thời Mad Max Beyond Thunderdome — nói chính xác là trước tháng 3 năm 2020 — doanh thu vé cuối tuần mở màn của một bộ phim có thể chịu trách nhiệm tới một phần ba doanh thu tổng của nó, và do đó, là một thước đo đáng tin cậy về khả năng sinh lời nói chung của bộ phim. Nghĩa là: tháng 4 năm 2019, Avengers: Endgame đã thu về một 1,2 tỉ USD kỷ lục trong ba ngày mở màn ở rạp, trên đường tiến tới doanh thu tổng là 2,79 tỉ USD.

Với gần 96% rạp trên cả nước Mỹ báo cáo lỗ 70% năm 2020, con số phòng vé cuối tuần mở màn trở thành chuyện nghĩ lại

Rồi virus corona đến. Và với nó, các biện pháp đóng cửa rạp, các biện pháp cách ly theo lệnh chính phủ, và tỷ lệ lây nhiễm tăng vọt dọa khán giả chạy xa khỏi rạp, cùng lúc đó đưa những chuỗi rạp lớn như AMC, Regal, và Cinemark đến bờ vực phá sản.

Với gần 96% rạp trên cả nước Mỹ báo cáo lỗ 70% năm 2020, con số phòng vé cuối tuần mở màn trở thành chuyện nghĩ lại — công dụng như thước đo vạch sân thành công của chúng cũng bị nhiễm dịch bệnh đã đưa doanh thu vé xuống mức thấp nhất lịch sử và gầm ghè mọi phép tính doanh thu thông thường. Do đó, ba ngày mở màn dưới 10 triệu USD của Tenet không đưa ra điềm gì cho 57 triệu USD doanh thu nội địa, gần như chả dây mơ rễ má gì với “tổng” 362,2 triệu USD toàn cầu và gần như chẳng làm gì để nói trước là bộ phim khoa học-giả tưởng hoành tráng này sẽ hụt dưới 450 triệu USD nó cần để hòa vốn xa chừng nào. Trong kỷ nguyên trực tuyến, khi Netflix và các đối thủ thực hành một vài báo cáo “phòng vé” mờ nhạt nhất, khó có khả năng cách thức phổ biến của ngành phim trong việc báo cáo doanh thu phòng vé sẽ còn tồn tại.

Một số hãng phim ngừng luôn phát hành phim

Trong một năm trình diễn một cuộc di cư dài và đau khổ của các bộ phim — F9, Black Widow của Marvel và phần thứ 25 của Bond No Time to Die trong số đó — từ mùa hè vàng và mùa giải thưởng thành các ẩn số ngày càng đông đúc và thay đổi không ngừng của năm 2021, mỗi hãng phim lớn Hollywood đều lập biểu đồ cho tuyến đường riêng của mình. Không có hai hãng nào tìm đường trong thị trường rạp chiếu hậu COVID theo cùng một cách.

Ghostbusters: Afterlife của Sony

Trong khi Sony bỏ công sức hơn hầu hết các hãng phim để dẹp trống đợt phim năm 2020, đẩy hết phim lớn phim nhỏ — Ghostbusters: Afterlife, Morbius, Fatherhood, Peter Rabbit 2 — sang năm 2021 và bán bộ phim Thế chiến II có Tom Hanks đóng chính Greyhound cho Apple+, lô đất Culver City hoàn thành nhiệm vụ của mình với một số phát hành lấy lệ — nổi bật là The Burnt Orange Heresy và The Broken Hearts Gallery — báo hiệu ý định ở lại đội hình phân phối ngay cả khi các phim đó thất bại ở phòng vé.

Paramount thậm chí còn chẳng trưng ra tí biểu tượng nỗ lực nào. Mặc dù hãng phim đã chuyển các tựa phim đình đám nhất A Quiet Place Part 2 và Top Gun: Maverick đến vùng đất cao dày dặn vaccine lần lượt vào mùa xuân và mùa hè năm 2021, nhưng Paramount đã từ bỏ hiệu quả phần nhiệm vụ còn lại của một hãng phim bằng cách bán bớt hàng loạt phim cho các dịch vụ phát trực tuyến. Hãng phim đã không đưa ra một phim nào kể từ Sonic the Hedgehog, vào những ngày trước đại dịch hồi tháng 2. Thay vào đó, hãng đã bán bộ phim hài lãng mạn có Issa Rae–Kumail Nanjiani đóng chính The Lovebirds và phim tiểu sử câu giải thưởng The Trial of the Chicago 7 của Aaron Sorkin cho Netflix (cùng với bản quyền nước ngoài cho SpongeBob: Sponge on the Run). Họ đã cầm cố bộ phim chuyển thể Without Remorse có Michael B. Jordan đóng chính cho Amazon vào tháng 7 và bán Seattle Borat: Subsequent Moviefilm cho dịch vụ trực tuyến này vào tháng 9. Sau đó một tháng, phim cuối cùng của Paramount được dự định ra rạp Mohicans — phim hài Coming 2 America có Eddie Murphy đóng chính được mong đợi từ lâu — đã đến tay Amazon Studios với một thỏa thuận trị giá 126 triệu USD.

Paramount cầm cố bộ phim chuyển thể Without Remorse có Michael B. Jordan đóng chính cho Amazon

Theo nguồn tin có biết về chiến lược phân phối của Paramount, việc bán hoặc trì hoãn từng bộ phim được tiến hành có chiến thuật và không nằm trong một chiến lược bao trùm nhằm thay đổi cách hãng phim kinh doanh. Giống như những hãng khác ở Hollywood, Paramount không nhất thiết phải tìm cách thay đổi các quy tắc, chỉ nằm chờ cơn bão đi qua. Tuy nhiên, hậu quả của các biện pháp này có thể sẽ lâu dài.