• 2020 nhìn lại: Năm Hollywood phá hết luật chơi của chính mình

• 2020 nhìn lại: 8 đúc kết từ một năm mà cuộc chiến phát trực tuyến bùng lên lớn nhất và khác thường nhất

• 2020 nhìn lại: Điện ảnh Nhật làm ăn ra sao? Một anime ngự trị tất cả!

• 2020 nhìn lại: Một năm tệ cho việc đi xem nhưng có thể là bước ngoặt lớn cho phim ảnh

• 2020 nhìn lại: Xinê mà chúng ta từng đi xem thay đổi vĩnh viễn

Nhà văn sống ở Jakarta này miêu tả tác phẩm đầu tay của cô là ‘Crazy Rich Asians kết hợp Weekend at Bernies’.

Tiểu thuyết đầu tay của Sutanto (phải) sẽ được Netflix chuyển thể thành phim

Cô nói rằng câu chuyện — về một người chụp ảnh cưới lỡ tay giết chết đối phương hẹn hò chưa biết mặt (blind date) của mình và sau đó giấu xác trong một đám cưới — đến thật đúng lúc.

“Mọi người đều cần được giải khuây khi bị phong tỏa trong nhà tránh dịch. Cốt truyện quá đỉnh. Câu chuyện quá đỉnh, và sự quái gở về một xác chết và một đám cưới lớn là sự thoát ly thực tại tuyệt vời. Đám cưới Trung Quốc-Indonesia rất khủng, có thể có trung bình 2.000 khách — nhân vật nữ chính của tôi phải giấu cái xác với sự giúp đỡ của mẹ và dì cô ấy.”

Sutanto sẽ điều hành sản xuất bộ phim, do Nahnatchka Khan đạo diễn, người đã thực hiện Fresh off the Boat, phim bộ truyền hình về những người nhập cư Đài Loan thích nghi với cuộc sống ở Mỹ.

Nhưng cô tin rằng sẽ không có hợp đồng làm phim này “nếu không có sự thành công của Crazy Rich Asians.”

Đạo diễn Nahnatchka Khan

Crazy Rich Asians, dựa trên tiểu thuyết của Kevin Kwan, là phim bom tấn đầu tiên của Mỹ có dàn diễn viên toàn châu Á. Nó kiếm được gần 200 triệu bảng trên toàn thế giới.

Bám sát gót thành công đó là chiến thắng lịch sử cho bộ phim Parasite của Hàn Quốc, được vinh danh phim hay nhất tại lễ trao giải Oscar đầu năm 2020.

Vậy có phải quyền lực văn hóa rốt cuộc chuyển dịch về phương Đông không?

“Rất nhiều vấn đề đang dồn chung lại thành một cơn bão hoàn hảo vào năm 2020,” Mike Goodridge, giám đốc nghệ thuật của Giải thưởng và Liên hoan phim quốc tế Macao, tổ chức lần thứ năm vào tháng 12/2020, giải thích.

“Trung Quốc hiện chính thức là thị trường điện ảnh lớn nhất thế giới — có 1,3 tỉ người ở đó và ăn đứt thị trường Mỹ nếu so sánh. Bạn sắp thấy những bộ phim thành công khủng xuất phát từ Trung Quốc — những bộ phim chỉ riêng ở Trung Quốc thôi đã kiếm được 1 tỉ đôla rồi.”

Sắp thấy những bộ phim thành công khủng xuất phát từ Trung Quốc — những bộ phim chỉ riêng ở Trung Quốc thôi đã kiếm được 1 tỉ đôla rồi

‘Cởi mở hơn với phụ đề’

“Nhưng cũng có một sự thay đổi lớn. Trước đây, chúng ta đã từng chấp nhận thứ mà bạn có thể gọi là chủ nghĩa đế quốc văn hóa Mỹ — tất cả chúng ta đều quen chờ đợi phim bom tấn mới của Hollywood. Họ làm phim và chiếu khắp thế giới.

“Nhưng các dịch vụ phát trực tuyến như Netflix và Amazon đang hướng tới việc thu hút người thuê bao ở từng quốc gia. Bạn không thể cứ ném phim Marvel vào những khán giả đó — bạn phải làm phim và chương trình truyền hình địa phương. Họ muốn thấy câu chuyện của họ. Và vì vậy các công ty Mỹ này đang đổ tiền vào sáng tạo nội dung ở khắp châu Á, gồm cả một trung tâm ở Singapore.”

Goodridge cho rằng khả năng cao sẽ có một thắng lợi càn quét nữa từ châu Á.

“Sự chuyển dịch này trùng hợp với đại dịch. Chúng ta không thấy nhiều phim Hollywood, vì chúng đã bị hoãn, thế nên người xem ở nhà tập trung rất nhiều vào truyền hình hoặc phim hay bằng tiếng nước ngoài mà trước giờ chúng ta chưa từng xem,” anh nói, thêm rằng: “Chúng ta cởi mở hơn với phụ đề.”

Constance Wu (phải) và Awkwafina trong Crazy Rich Asians (2018), phim bom tấn đầu tiên của Mỹ có dàn diễn viên toàn châu Á

Hàn Quốc, nơi có ngành công nghiệp âm nhạc đã xuất khẩu thành công các nghệ sĩ Kpop như BTS đến với người hâm mộ trên toàn thế giới, đang ở tuyến đầu để tận dụng thời cơ, sau thành công của Parasite, bộ phim không nói tiếng Anh đầu tiên thắng giải cao nhất tại Giải thưởng Viện Hàn lâm.

Darcy Paquet, người dịch phụ đề cho Parasite và là nhà sáng lập trang koreanfilm.org, đã giúp tổ chức Liên hoan phim Hàn Quốc London năm 2020, khai mạc vào ngày 29 tháng 10 với phim Pawn rất ăn khách ở Hàn Quốc.

Thành công toàn cầu của Parasite có nghĩa là hai bộ phim ngắn đưa đạo diễn Bong Joon Ho nổi tiếng ở quê nhà Hàn Quốc — Incoherence năm 1994 và Influencer năm 2004 — lên hàng đầu ở sự kiện này.

“Tất nhiên, mọi thứ Bong Joon Ho làm ra giờ sẽ thu hút sự chú ý của toàn thế giới,” Paquet dự đoán. “Chính phong cách của Bong đã cho phép anh tiếp cận lượng khán giả khổng lồ như vậy — nhưng các đạo diễn Hàn Quốc khác, như Park Chan Wook, có lượng người theo dõi quốc tế ngày càng tăng.

Parasite phiên bản đen trắng phát hành ở Anh

“Hàn Quốc có tỷ lệ người xem phim tính trên đầu người cao nhất thế giới. Đó là một xã hội thực sự yêu thích điện ảnh và cách kể chuyện của họ rất tinh tế. Chúng ta có thể mong đợi những bộ phim ấn tượng khác của Hàn Quốc sẽ tạo ảnh hưởng — và giờ đây, khán giả phương Tây có thể sẵn sàng chấp nhận chúng hơn.”

Những bộ phim như vậy đang tập trung vào những giá trị văn hóa có thể là xa lạ với khán giả phương Tây.

“Có sự đề cao gia đình — và phần của một cá nhân trong gia đình là một phần quan trọng trong cách liên hệ với nhân vật,” Paquet nói. “Chắc chắn ở Hàn Quốc — cũng như ở Nhật Bản và Trung Quốc — giáo dục, khoa học và công nghệ thực sự được coi trọng, và điều đó được thể hiện trong các bộ phim,” cô nói thêm. “Và ít châm biếm hơn nhiều so với những câu chuyện của Hollywood — cảm xúc trong câu chuyện của họ được thể hiện rất trực tiếp và có thể rất mãnh liệt.”

Nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng xuất khẩu thành công các giá trị văn hóa tới khán giả phương Tây.

The Farewell của Lulu Wang có sức hấp dẫn đại chúng

Mike Goodridge nói: “Ở Trung Quốc, cốt truyện rất rõ ràng. Chúng tuân theo các quy tắc xã hội: nếu bạn giết người — bất kể hoàn cảnh nào — bạn sẽ phải đền tội. Nếu bạn đã quen với kiểu kể chuyện của Hollywood, bạn xem và nghĩ, ‘không đời nào họ phải ở tù!’ Các giá trị đạo đức trong phim Hollywood được chiêm nghiệm nhiều hơn.”

Và có thể có sự hiểu lầm nhau. Goodridge chỉ ra rằng “Crazy Rich Asians bị xịt ở Trung Quốc.”

Tuy nhiên, trước sự thành công của Crazy Rich Asians ở những nơi khác, cũng như sức hấp dẫn đại chúng của những bộ phim như The Farewell của Lulu Wang, xem ra Hollywood đã chịu tin rằng những câu chuyện của người Mỹ gốc Á có tiềm năng đến với nhiều khán giả hơn.

Gần đây có thông báo Sandra Oh của Killing Eve và Awkwafina sẽ đóng vai chính trong một bộ phim hài của Netflix về các chị em trong thời chiến tranh, trong khi Adele Lim — đồng biên kịch Crazy Rich Asians — sẽ hợp tác với nhà sản xuất kiêm đạo diễn người Nhật Hikari trong bộ phim lãng mạn Lost for Words của Richard Curtis.

Lim cũng đã đồng biên kịch phim hoạt hình mới của Disney, Raya and the Last Dragon, sử dụng giọng nói của Awkwafina và Kelly Marie Tran.

Kelly Marie Tran (phải) lồng tiếng cho nhân vật chính Raya

Nhưng liệu châu Á có cần Hollywood nữa không?

“Ví dụ, Việt Nam có 100 triệu dân, và giống như Hàn Quốc, Đài Loan và New Zealand, họ đã xử lý tốt cuộc khủng hoảng Covid-19,” người Mỹ gốc Việt Anderson Le nói.

Anderson Le là giám đốc nghệ thuật của Liên hoan phim quốc tế Hawaii diễn ra tháng 12/2020, và đồng sáng lập hãng phim East, chuyên làm những câu chuyện Việt Nam và Đông Nam Á.

“Một nửa dân số dưới 40 tuổi,” ông giải thích. “Các rạp chiếu phim mở cửa, doanh thu bán vé tốt, và vì không có phim cạnh tranh nào đến từ Hollywood, khán giả đang xem một số phim địa phương hay thực sự. Tôi nghĩ những quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc và Hàn Quốc thậm chí không cần nghĩ đến Mỹ lúc này. Họ giống ngành công nghiệp điện ảnh Bollywood ở Ấn Độ, ở chỗ trước tiên họ muốn tiếp cận với chính họ. Bất kỳ thành công nào khác ở nơi khác chỉ là phần lãi thêm đối với họ.”

Nhưng Le đồng ý rằng nơi mà châu Á muốn tạo ấn tượng là tại lễ trao giải Oscar — nắm lấy chứng thực văn hóa mà một giải thưởng Hollywood trao cho một bộ phim cây nhà lá vườn.

Nomadland, phim chính kịch của nhà làm phim gốc Trung Quốc Chloe Zhao, đã thắng giải thưởng cao nhất tại Liên hoan phim Venice 2020 và được đánh cược cho vinh quang Oscar

Và năm 2021, miễn là Giải thưởng Viện Hàn lâm thực sự diễn ra, châu Á một lần nữa sẽ có phần đáng kể.

Nomadland, với Frances McDormand đóng chính, là bộ phim được yêu thích nhất hiện nay cho danh hiệu phim hay nhất. Bộ phim lấy bối cảnh hoàn toàn ở Mỹ — nhưng người làm ra nó, Chloe Zhao, có thể trở thành người phụ nữ thứ hai thắng giải Đạo diễn xuất sắc nhất, lại sinh ra và lớn lên ở Trung Quốc.