• ATV: Dấu chấm hết cho gần sáu thập niên hoạt động

• Nội tình cuộc khủng hoảng ở đài truyền hình ATV Hồng Kông

• Đài truyền hình Hồng Kông ATV đưa đơn xin phá sản

Cái cảm giác tự do tiêu dùng giả tạo này được hợp pháp hóa bằng bộ máy tuyên truyền của chính quyền bảo rằng quá nhiều lựa chọn có thể dẫn tới rối rắm, cạnh tranh khốc liệt và tận thế về kinh tế.

Nhiều chương trình khác nhau được trưng bày ở trụ sở ATV. ATV giờ đây hoàn toàn khác với nhà đài quyền lực và nguồn tin uy tín mà nó đã từng như vậy trong thời kỳ vàng son thập niên 70 và 80

Không ở đâu mà hiện tượng này được phát biểu rõ ràng hơn là lĩnh vực truyền hình miễn phí – phát sóng không đòi hỏi thuê bao trả tiền và có sẵn lượng khán giả đông đảo nhất là tầng lớp thu nhập thấp.

Người Hồng Kông xem truyền hình chỉ có thể chuyển kênh qua lại giữa TVB tự mãn với ATV héo hắt, hai đối thủ không cân sức giờ đây dành cho khán giả lựa chọn giữa những chương trình dở tệ với việc không xem.

Nhiều tháng nay, ATV – đài truyền hình phát tiếng Hoa đầu tiên trên thế giới – chịu đựng cái chết dần mòn giày vò khổ sở. Vấn nạn tài chính của đài này bắt đầu dậy lên từ mùa thu năm ngoái khi nhân viên đài khiếu nại vì không được trả lương.

Ban quản lý cấp cao của đài phải viện đến những thủ đoạn trì hoãn và dựng lên những câu chuyện về nguồn đầu tư mới và các nhà mạnh thường quân. Và khi thời thế khắc nghiệt đòi hỏi những biện pháp tuyệt vọng, nhà đài khủng hoảng tiền bạc này cắt giảm chương trình đến tận xương, thanh lý tài sản từ tác quyền đến thiết bị quay phim, và thậm chí cầu xin các cổ đông chính cho vay để trả lương nhân viên.

Tòa nhà Rediffusion Television (tiền thân của ATV) trên đường Fessenden tháng 3/1969

Tất cả những trò hề đó, đa phần là quá đau đớn khi chứng kiến, lên đến cực điểm trong án tử hôm 1/4/2015 khi chính quyền công bố một quyết định chưa từng có tiền lệ là không gia hạn giấy phép của ATV. Tuyên bố này đến sau một ngày quản lý nhà đài làm thêm một trò giọt nước tràn ly là tung thông tin giả về chương trình thời sự khung giờ vàng mà Vương Duy Cơ, chủ tịch HKTV, đồng ý mua lại.

Đa số mọi người hoan nghênh động thái của chính quyền nhằm kết thúc nỗi khốn khổ của nhà đài này. Thậm chí trước khi một loạt những sự kiện bất hạnh xảy ra gần đây, ATV lâu nay đã là một tay chơi được tô son trát phấn trong lĩnh vực phát sóng công cộng – một chị em xấu xí không ai buồn ngó đến.

Cái đích của sự đùa cợt này ngày hôm nay thật khác xa với nhà đài quyền lực và nguồn tin uy tín mà nó đã từng là như vậy trong thời kỳ vàng son thập niên 70 và 80. Tuy nhiên, quyền sở hữu chuyển đổi trong những thập niên này vì quản lý yếu kém và nguồn lực cạn kiệt.

Giờ đây, người dân Hồng Kông mỗi tuần chỉ mở đài này hai lần trong vòng vài phút để xem xổ số Mark Six.**

Thống đốc Edward Youde (giữa) tham quan Asia Television Ltd tháng 11/1982 - năm mà đài này trở thành ATV. Đi cùng là diễn viên Khương Đại Vệ (trái), Lưu Chí Vinh và nữ diễn viên Trần Tú Văn

Rồi trong năm 2010, doanh nhân Đại lục Vương Chinh mua một lượng cổ phần kiểm soát ATV, xây dựng địa vị không chính thức là “kênh truyền hình của Đại lục”. Giới quan sát tin rằng việc Vương Chinh tấn công vào truyền hình liên quan đến lợi ích thực sự ở ngành công nghiệp giải trí thì ít mà là một kế hoạch tinh vi của Bắc Kinh nhằm thâm nhập truyền thông Hồng Kông thì nhiều, như họ đã làm với các tờ báo ngày của đặc khu này.

Bất luận là gì, việc Vương Chinh đến với với tư cách là người ngoài nghề đem đến những thiệt hại không sao phục hồi được cho thương hiệu ATV và tinh thần làm việc của nhân viên. Kết hợp với những quyết định khinh suất là thay các phim bộ truyền hình bằng những chương trình talk show kinh phí thấp, đài này khiến cho khán giả càng thêm xa lánh và doanh thu quảng cáo chúi nhũi.

Chưa đến năm năm sau vụ thu tóm gây tranh cãi của ông Vương và những hứa hẹn vung cung mây là biến ATV thành “CNN của châu Á” và “lương tri của Hồng Kông”, vị chủ nhân màu mè đó đã thành công trong việc điều hành nhà đài này đi xuống bùn, phung phí hàng trăm triệu tài sản cá nhân và lôi các cổ đông khác suy sụp theo ông ta.

Tháng 12/2008 ATV công bố thay đổi quản lý cấp cao: Trương Vĩnh Lâm (phải) là chủ tịch điều hành và Vương Duy Cơ (trái) trở thành giám đốc điều hành

Có lẽ người thua thiệt nhất trong sự sụp đổ một cách mất phẩm giá của ATV là 700 nhân viên của nhà đài. Nhiều thập niên qua, nhân viên ở đây đã lầm lũi làm việc cho một nhà đài dưới cơ, đời sống của họ khó khăn hơn trong những năm gần đây do một ông chủ được chăng hay chớ và thích xía chuyện. Giờ thì cuối cùng chính quyền đã đặt dấu chấm hết với nhà đài bị cùng quẫn này, ban quản lý có lẽ sẽ ngừng hoạt động khi tài sản lưu động của công ty cạn kiệt trong vòng vài tháng tới, dù giấy phép vẫn còn hiệu lực đến tháng 4 năm 2016.

Và khi màn đã hạ với một định chế 58 tuổi, hàng trăm con người sẽ mất việc và đối mặt với một thực tế tàn nhẫn: hoặc gia nhập TVB hoặc rời khỏi ngành giải trí. Một nữ diễn viên ATV, cựu hoa hậu, đã công bố kế hoạch thử sức với nghề nông khi công ty này đóng cửa.

ATV khép lại còn vì bị bị chính quyền giáng thêm thiệt hại. Chỉ mới cách đây 18 tháng, Đặc khu trưởng Hồng Kông Lương Chấn Anh quyết định có hành động đối với tình trạng song đôi lũng đoạn trong lĩnh vực truyền hình miễn phí đã tồn tại hơn nửa thế kỷ. Chính quyền của ông đã cấp phép phát sóng cho iCable và PCCW, nhưng từ chối HKTV của Vương Duy Cơ, ứng viên được công chúng yêu mến nhất.

Phẫn nộ bùng lên sau khi chính quyền Hồng Kông yêu cầu giám đốc điều hành của ATV Thịnh Phẩm Nho từ chức năm 2013. Nhà làm luật Mao Mạnh Tĩnh (trên), đối đầu với những người ủng hộ nhà đài, giương biểu ngữ chống ATV có ảnh Thịnh Phẩm Nho

18 tháng sau quyết định gây trở ngại đó, hai đài mới được cấp phép vẫn chưa sản xuất được một giờ phát sóng nào, cũng chẳng ai tỏ ra có quan tâm hay có ý định sử dụng giấy phép đáng thèm muốn của họ.

Sự từ bỏ của iCable và PCCW, cùng với cái chết đang đến gần của ATV, sẽ sớm khiến TVB trở thành kênh truyền hình miễn phí duy nhất ở đặc khu này – hoàn toàn trái ngược với những gì vị đặc khu trưởng đề ra một năm rưỡi trước.

Điều vô lý cùng cực của tình hình này không những làm xấu mặt Lương Chấn Anh, mà còn làm dấy lên lại những câu hỏi chưa có lời đáp mà chính quyền của ông Lương lẩn tránh suốt bao lâu nay: Điều dối trá gì đằng sau quyết định ưu ái ứng viên này hơn ứng viên khác trong cấp phép truyền hình miễn phí?

Còn một người thua thiệt nữa trong trường thiên ATV là đối thủ lâu năm của đài. Nếu bạn nghĩ TVB sẽ nhảy lên vui sướng vì dứt bỏ được đối thủ thì bạn sai rồi. Bởi vì cái gọi là “Nhà đài anh cả” này đã có sẵn một vị thế gần như độc quyền cả về tỷ suất lẫn doanh thu quảng cáo rồi. Không còn ATV trong cuộc chơi chẳng thay đổi gì dòng lãi lỗ của TVB.

Diễn viên Trần Khải Thái, trái, và Ngô Đình Hân (kế bên) giúp công bố phát sóng kỹ thuật số và sự tân trang của nhà đài hồi tháng 3/2009

Thay vì thế, đi lên từ thế độc quyền đã tồn tại thành thực sự độc quyền thu hút chú ý không ai muốn vào một sự thật rành rành. Khi độc quyền song đôi trở thành độc quyền và ảo giác cạnh tranh đột ngột biến mất, ngay cả người tiêu dùng ngây thơ nhất cũng phải chợt tỉnh cơn mê.

Suy cho cùng, thứ duy nhất trên chiếc điều khiển tivi từ xa của họ giờ chỉ còn làm cái việc chỉnh dung lượng âm thanh là hay. Họ sẽ nhận ra rằng chương trình truyền hình chỉ hay khi so với chương trình của ATV thực sự không hề hay chút nào, và rằng chương trình truyền hình họ xem mỗi tối một cách mặc định này tụt hậu so với những nước láng giềng như Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan hàng nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ.

Tệ hơn, không chừng khán giả sẽ gia nhập vào đội ngũ ủng hộ Vương Duy Cơ gây sức ép với chính quyền mở cửa thị trường truyền hình cho những người nghiêm túc. Quá chán ngán với TVB, thời đại sản xuất ồ ạt những thứ rác rưởi ngu muội để ép tiền quảng cáo có lẽ đã đến hồi cáo chung.

Vương Chinh, cổ đông chính, nhảy múa trong cuộc mít-tinh được phát lên truyền hình vào tháng 11/2012 trước tòa nhà chính quyền Hồng Kông để đấu tranh cho việc cấp phép phát sóng miễn phí mới

Nếu có điều an ủi nào cho bi kịch sụp đổ của ATV, thì đó là hy vọng thị trường truyền hình miễn phí của đặc khu này trở nên bẩn thỉu đến mức ngày tính toán lại đã gần kề. Người ta nói trước khi bình minh trời rất tối, vậy nên có lẽ mất đi một nhà đài hôm nay sẽ tạo ra những nhà đài tốt hơn trong tương lai.

Và nếu rõ ràng không có sự lựa chọn – càng hiển nhiên hơn do mất đi một chọn lựa duy nhất khác – có thể làm thức tỉnh hàng triệu khán giả, thì ngay cả những quan chức quan liêu trơ lì cũng sẽ buộc phải xử lý hiện trạng này.

Khi điều đó xảy ra, sẽ có lý do để tin rằng truyền hình không cần phải là một ngành công nghiệp chiều tà xế bóng chờ bị thay thế bằng YouTube và truyền thông xã hội, rằng mục thời sự có thể tránh được tự kiểm duyệt và là đầu tàu cho tự do báo chí, rằng màn ảnh nhỏ có thể lại là nơi cho những siêu sao tương lai gặt hái những kinh nghiệm đầu tiên như màn ảnh nhỏ đã từng làm vậy cho Trương Quốc Vinh và Lưu Đức Hoa, và rằng Hồng Kông sẽ trở lại địa vị là nhà xuất khẩu văn hóa đại chúng cho toàn thế giới..

Hàng chục người xếp hàng trước trụ sở ATV, chờ được tham gia chương trình trò chơi Win a Job hồi tháng 9/2002. Công ty cho biết chương trình này được những người thất nghiệp hưởng ứng cao

Trong khi đó, mọi người sẽ tiếp tục theo dõi mùa kế tiếp của phim bộ có thật đã lâu đời này.



* Theo thứ tự lần lượt các cặp đôi: siêu thị Huệ Khang (Wellcome) và Bách Giai (ParknShop); chuỗi nhà hàng thức ăn nhanh Đại Gia Nhạc (Café de Coral) và Đại Khoái Hoạt (Fairwood); chuỗi cửa hàng điện máy Phong Trạch (Fortress) và Bách Lão Hối (Broadway)
** Sổ xố Lục hợp thái của Câu lạc bộ Jockey Hồng Kông