Cứ sau ba thập niên, hay mỗi thế hệ một lần, Hollywood trải qua một cơn dịch chuyển địa chấn. Sự chuyển đổi từ phim câm sang phim có tiếng trong những năm 1920. Sự nổi lên của truyền hình phát sóng trong những năm 1950. Cơn bùng nổ truyền hình cáp “I Want My MTV” [nghĩa là “Tôi muốn đài MTV của tôi”] những năm 1980.

Dịch chuyển địa chấn lại sắp xảy ra. Cuộc cách mạng phát trực tuyến được hứa hẹn từ lâu — bước nhảy vọt lớn tiếp theo trong cách thiên hạ giải trí — cuối cùng cũng đã đến.

Tất nhiên, các dịch vụ phát trực tuyến đã thách thức hiện trạng Hollywood lâu nay rồi. Netflix bắt đầu phát trực tuyến phim và chương trình truyền hình vào năm 2007 và đã phát triển thành một người khổng lồ, chi 12 tỉ đôla vào chương trình phim trong năm nay để giải trí cho 166 triệu thuê bao trên toàn thế giới. Có 271 dịch vụ video trực tuyến ở Hoa Kỳ, theo công ty nghiên cứu Parks Associates, sở thích nào có dịch vụ nấy — Pongalo cho phim bộ Mỹ Latinh, AeroCinema cho phim tài liệu hàng không, Shudder cho phim kinh dị, Horse Lifestyle cho nội dung về ngựa. (Ưu đãi bao gồm một phim bộ có tên là Marvin the Tap Dancing Horse.)

Tuy nhiên, trong khi tất cả những điều này đã xảy ra, ba công ty truyền thông cũ lớn nhất — Disney, NBCUniversal và WarnerMedia — hầu như đứng bên lề. Tiến vào “cuộc chiến streaming” có nghĩa là đặt hàng tỉ đôla lợi nhuận từ các kênh cáp hiện có như USA, Disney Channel và TBS vào rủi ro. Xây dựng các hạ tầng video có quy mô cần thiết để cạnh tranh với Netflix và Amazon thì tốn kém kinh hoàng. Và làm chủ công nghệ nền tảng sẽ đòi hỏi tốc độ lĩnh hội mau chóng. Tốt hơn là chờ thời. Khi nào thấy rõ là bảo vệ mô hình kinh doanh hiện tại còn nguy hiểm hơn nắm lấy tương lai, bất kể phá hủy thế nào trong ngắn hạn, thì người ta mới chịu hành động.

Netflix chi 12 tỉ đôla vào chương trình phim năm 2019 để giải trí cho 166 triệu thuê bao trên toàn thế giới

Cái thời đang nói đó là lúc này. Và mọi thứ đang thay đổi.

“Tôi luôn được hỏi, ‘Chuyện này dừng ở đâu? Khi nào thì dừng?’” Brett Sappington, chuyên gia nghiên cứu và phân tích cấp cao của Parks Associates, nói. “Sự thật là chuyện chỉ mới bắt đầu.”

Disney Plus đã xuất hiện từ 12/11/2019 và chi phí ít hơn (6,99 đôla một tháng) một túi bỏng ngô tại các rạp chiếu phim thành phố lớn. Nó cho phép bất cứ ai có kết nối internet tốc độ cao có thể xem ngay các bộ phim Disney, Pixar, Star Wars và Marvel, cùng với các phim chuỗi và phim lẻ nguyên bản, 30 mùa The Simpsons, và 7.500 tập các chương trình truyền hình cũ của Disney. “Chúng tôi chơi tất,” Robert A. Iger, CEO của disney nói tại sự kiện công bố dịch vụ này hồi tháng 4/2019.

Disney cho biết hơn 10 triệu người đã đăng ký thuê bao dịch vụ. Các nhà phân tích đã hy vọng là tám triệu đến cuối năm 2019.

Hơn 10 triệu người đã đăng ký thuê bao dịch vụ Disney Plus

Tháng 5/2020, WarnerMedia sẽ giới thiệu HBO Max (14,99 đôla một tháng), cung cấp 10.000 giờ giải trí tức thời, bao gồm toàn tập của phim bộ Friends và South Park, hàng trăm phim của Warner Bros., mọi thứ về Batman, thư viện phim HBO, các tập phim của 50 năm Sesame Street, và các phim tài liệu CNN. “Chúng tôi chơi tất,” John Stankey, CEO của WarnerMedia, nói tại một sự kiện quảng bá HBO Max ngày 29 tháng 10.

Peacock, dịch vụ phát trực tuyến của NBCUniversal cũng được lên kế hoạch ra mắt vào mùa xuân, sẽ cung cấp 15.000 giờ nội dung: các mùa hoàn chỉnh của The Office và Frasier, các phim của Universal như The Fast and the Furious, và Despicable Me, các chương trình Telemundo, tất cả các tập Saturday Night Live, một phim khởi động lại mới của Battlestar Galactica. Peacock, không như Disney Plus và HBO Max, sẽ có quảng cáo. NBCUniversal dự kiến sẽ tiết lộ chi tiết về giá cả (và đoán chừng cũng sẽ tuyên bố “chơi tất”) tại một sự kiện riêng trong những tháng tới.

Khi Ba Ông Trùm giải trí ra mắt hạ tầng phát trực tuyến của họ thì cuộc chiến streaming đang leo thang từ Thung lũng Silicon. Apple đã tung ra Apple TV Plus vào ngày 1 tháng 11. Facebook và Snapchat quyết tâm trở thành thế lực giải trí lớn hơn. Và đừng bao giờ loại YouTube ra, một phần của gia đình Google. Cảm thấy sự cần thiết phải có nhiều video “đớp nhanh” hơn trong lúc đứng xếp hàng ở siêu thị ư? Quibi, một start-up phát trực tuyến do Meg Whitman và Jeffrey Katzenberg dẫn dắt, sẽ ra mắt vào tháng 4/2020.

Tháng 5/2020, WarnerMedia sẽ giới thiệu HBO Max (14,99 đôla một tháng)

Sự tấn công dữ dội này làm cho mô hình kinh doanh của Hollywood điêu đứng đủ kiểu.

Thay vì chỉ dựa vào các trung gian (nhà vận hành hệ thống truyền hình cáp, chuỗi rạp chiếu) để đưa chương trình truyền hình và phim đến người xem, các công ty giải trí truyền thống lần đầu tiên bán thẳng nội dung đến người tiêu dùng. Do đó, các hãng phim đang phát hành ít phim hơn ở rạp; mới đây WarnerMedia cho biết bộ phim hài Superintelligence của Melissa McCarthy đã dự định phát hành vào tháng 12, thay vì vậy sẽ ra mắt vào mùa xuân — phát thẳng trên HBO Max.

Với việc nhiều phim nguyên bản bỏ qua màn ảnh rộng, ranh giới giữa truyền hình và điện ảnh bị mờ đi, đặt ra những câu hỏi từng-không thể nghĩ ra. Chẳng hạn, các hãng phim sử dụng các nhóm điều hành riêng biệt để giám sát việc phát triển và sản xuất phim điện ảnh và phim truyền hình. Cách tiếp cận kiểu tháp ngà này sẽ kết thúc?

Thậm chí đã có tiếng rì rầm về việc liệu Emmy và Oscar có nên hợp nhất hay không.

Gần 50 phần trăm người tiêu dùng thất vọng vì phải thuê bao ngày càng nhiều dịch vụ trực tuyến để xem được nội dung họ muốn xem

Quá nhiều thay đổi đột nhiên xảy ra nhanh đến mức người xem trở nên choáng ngợp và, các nghiên cứu cho thấy, không theo cách tốt. Đối với một số người, so ra gói thuê bao cáp bắt đầu có vẻ dễ quản lý.

“Người tiêu dùng bực dọc về những thay đổi sắp xảy ra trong bối cảnh truyền thông,” các nhà nghiên cứu hành vi người tiêu dùng tại công ty tư vấn Langston ở bang Colorado, kết luận trong một báo cáo xuất bản hồi tháng 9. “Những cảm xúc tiêu cực này được thúc đẩy bởi nỗi sợ tình trạng phân mảnh, xói mòn giá trị cảm nhận và xung đột chi phí do có nhiều tài khoản thuê bao trực tuyến.”

Gần 50 phần trăm người tiêu dùng thất vọng vì phải thuê bao ngày càng nhiều dịch vụ trực tuyến để xem được nội dung họ muốn xem, theo sách trắng tháng 8 của Fluent, công ty tiếp thị kỹ thuật số.

Không nghi ngờ gì nữa, các nhà phân tích nói, cơn lũ các dịch vụ phát trực tuyến mới sẽ khiến người ta hủy đăng ký cáp truyền thống nhiều hơn. Truyền hình cáp vẫn là bò sữa tiền mặt của ngành giải trí, nhưng hàng triệu khách hàng ở Hoa Kỳ đã cắt nguồn. Tốc độ thuê bao giảm hàng năm đạt 5,4 phần trăm trong quý hai, một thống kê của Craig Moffett, nhà phân tích cao cấp tại MoffettNathanson, gọi là “xấu dễ sợ” trong một báo cáo gần đây.

Đã có tiếng rì rầm về việc liệu Emmy và Oscar có nên hợp nhất hay không

Đối với các công ty truyền thống như Disney và NBCUniversal, mỗi công ty điều hành các mạng cáp rộng lớn, điều đó có nghĩa là giảm doanh thu quảng cáo và đàm phán khó khăn hơn với các nhà phân phối về phí. “Tất cả các dấu hiệu đều chỉ ra việc thuê bao giảm tiếp tục tăng tốc,” Richard Greenfield, người sáng lập công ty nghiên cứu LightShed Partners, đã viết trong một ghi chú. “Hầu như mọi chương trình truyền hình phải xem đầy tham vọng đều hướng đến một hạ tầng trực tiếp đến người tiêu dùng, với truyền hình/cáp cơ bản lấy phần còn lại.”

Các nhà phân tích nói, các kênh truyền hình cáp lớn như ESPN, Fox News, Bravo và HGTV sẽ không biến mất, nhưng các kênh nào đã có tỷ suất người xem kém — BabyFirst, Ovation, Viceland — làm ăn sẽ khó hơn. Sự loại thải đã bắt đầu, với các kênh cáp như Cloo, Esquire, Pivot và Al Jazeera America tuyên bố nghỉ chơi trong những năm gần đây. Glenn Beck sẽ ngắt kênh cáp Blaze của ông tháng tới.

Mặc dù vậy, một số thay đổi lớn nhất liên quan đến tài năng.

Steven Spielberg là một trong những tên tuổi lớn đã ký hợp đồng làm phim hoặc chương trình cho Quibi khởi nghiệp phát trực tuyến

Netflix và các công ty công nghệ khác, bao gồm Apple và Amazon, đã liên tục săn đón các nhà sản xuất-biên kịch từ các hãng phim và mạng truyền hình nổi tiếng bằng các gói thù lao nổ mắt. Kenya Barris (black-ish), Ryan Murphy (American Horror Story), Shonda Rhimes (Grey’s Anatomy) và David Benioff và D.B. Weiss (Game of Thrones) đều sang Netflix, tiếp theo là các ngôi sao như Adam Sandler và David Letterman. Những tay chơi già đời gần đây đã đấm trả. Để giữ Greg Berlanti, phù thủy truyền hình đằng sau các chương trình như The Flash và Riverdale, Warner Bros. đã chi tiền mạnh tay. Warner đã hoàn tất một thỏa thuận tương tự với J.J. Abrams vào tháng 9.

“Người ta tung tiền vào con người và ý tưởng và kịch bản ở mức độ chưa từng có ở Hollywood,” Sappington, nhà phân tích của Parks Associates, nói.

Ngay cả Netflix cũng bắt đầu bị sốc khách hàng. Ted Sarandos, giám đốc nội dung của công ty, nói với các nhà phân tích tại một hội nghị hồi tháng 10 rằng các nhà thầu mới đang đẩy giá nội dung “thượng hạng”. “Cho một chương trình có tính cạnh tranh cao, có lẽ giá cả đã leo thang 30% kể từ năm ngoái,” Sarandos nói.

Chắc chắn nhất, tiền từ dịch vụ phát trực tuyến đang chảy ồng ộc qua nền kinh tế Hollywood. Các nhà sản xuất ở vùng nước tù đọng như truyền hình trẻ em giờ lại “hot”. Chuyên gia báo chí cấp trung đang lái những chiếc xe mới sang trọng. Người cung cấp hoa, cung cấp bữa ăn, dựng cảnh, tài xế, nhà tạo mẫu tóc, chuyên viên săn đầu người — đến thời hái ra tiền.

WarnerMedia ký hợp đồng độc quyền chiếu đầu tiên các phim do công ty truyền thông Bad Robot của J.J. Abrams sản xuất. Hợp đồng này sẽ đưa những phim bộ như Westworld, Fringe, và Lost, cùng với các phim Star Trek: Beyond và Mission: Impossible lên dịch vụ phát trực tuyến

Nhưng không ai ở Hollywood quay cuồng như người ngoài cuộc tưởng. Để giữ cho dây chuyền lắp ráp nội dung của họ chạy hết tốc lực (495 phim bộ nguyên bản được phát sóng trong năm 2018, tăng 85% so với năm 2011), các công ty đang kéo căng một số người lao động đến điểm phá vỡ. Bởi vì các dịch vụ phát trực tuyến đặt hàng ít tập hơn và hủy sau khi phát nhanh hơn, các biên kịch xoàng xoàng phải chuyển đổi công việc thường xuyên hơn.

Còn có một sự thay đổi cơ bản trong các hợp đồng lao động. Ví dụ, Disney đã áp dụng các điều khoản mới cho các chương trình truyền hình. Theo mô hình cũ, tồn tại đã nhiều thập kỷ, những người sáng tạo chương trình được trả những khoản phí hậu hĩnh ngay từ đầu. Nhưng khoản tiền lớn đến từ thành công: một phần lợi nhuận từ doanh thu phát lại. Disney, theo mô hình phổ biến bởi Netflix, giờ đây cung cấp các khoản trả trước cao hơn nhưng ít hoặc không có “ăn chia lợi nhuận”. Các công ty truyền thống khác cũng đang làm như vậy; họ nói nó cho phép phân phối linh hoạt trong nội bộ hệ sinh thái công ty của họ (phát sóng, truyền hình cáp, phát trực tuyến).

Sự thay đổi này đã làm điên đầu các thành viên Hiệp hội Biên kịch Hoa Kỳ, đại diện cho khoảng 13.000 nhà biên kịch và đang thì thầm về một cuộc đình công tiềm năng. Hợp đồng của W.G.A. với các hãng phim sẽ hết hạn vào ngày 1 tháng 5. Các hợp đồng của hãng phim với hai công đoàn Hollywood khác là SAG-AFTRA (diễn viên) và Hội đạo diễn Mỹ, hết hạn vào ngày 30 tháng 6.

Courtney Kemp, với 50 Cent, là người sáng tạo phim bộ truyền hình Power nói rằng các công ty phát trực tuyến muốn “không bao giờ nói thật cho chúng ta biết giá trị chương trình của chúng ta”

Courtney Kemp, nhà sáng tạo phim bộ truyền hình Power, đã vận động về chủ đề này trong cuộc bầu cử lãnh đạo hiệp hội biên kịch Bờ Tây hồi tháng 9. “Các công ty đang tích cực tìm cách ‘thu tóm chúng ta’ ngay từ đầu, như vậy họ không phải chia sẻ lợi nhuận với chúng ta, và họ không phải trả tiền cho chúng ta để tái sử dụng — và họ sẽ không bao giờ nói thật cho chúng ta biết giá trị chương trình của chúng ta,” Kemp viết trong tuyên bố vận động tranh cử.

“Họ sẽ sở hữu tài sản trí tuệ của bạn hoàn toàn và mãi mãi,” Kemp tiếp tục. “Con gái 8 tuổi của tôi sẽ nói — không lấy lại được đâu. Và đó là một vấn đề đáng để đấu tranh.”

Nói tới đấu tranh thì làm gì có chuyện sóng yên biển lặng, thiên hạ thái bình.