• [Bình luận phim] Đứa con của thời tiết: Ngụ ngôn lớn về biến đổi khí hậu

Không điều kiện khí hậu nào đi kèm với Weathering With You, bộ phim mới nhất của nhà sáng tạo từng đoạt giải thưởng này, tốt hơn thời tiết những tuần trước khi phim phát hành ở Nhật vào ngày 19 tháng 7.

Đạo diễn Makoto Shinkai

Theo Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, thủ đô Tokyo nhận được tổng cộng chỉ 5,6 giờ ánh sáng mặt trời trong khoảng thời gian từ ngày 1 đến 16 tháng 7, một trong những số liệu tồi tệ nhất kể từ khi số liệu bắt đầu được ghi chép vào năm 1961.

Tuy nhiên, mùa mưa kéo dài năm nay làm bầu trời vùng Kanto đen kịt thực sự phù hợp với tâm trạng bộ phim mới phát hành của Shinkai.

Với tựa đề Tenki no Ko, có nghĩa là “đứa con của thời tiết” trong tiếng Nhật, bộ phim mô tả thủ đô giữa một trong những cơn mưa dài nhất nhiều thập kỷ.

Khi người viết hỏi vị đạo diễn rằng liệu lượng mưa gần đây của Tokyo có phải là mẹo tiếp thị thông minh mà đội ngũ quảng bá của anh nghĩ ra không, anh cười lớn. “Không,” anh nói, “chỉ là một sự trùng hợp vui vẻ thôi.”

Người viết trò chuyện với đạo diễn vài ngày trước vụ phóng hỏa công ty sản xuất phim hoạt hình Kyoto Animation ngày 18 tháng 7 khiến 35 người chết và hàng chục người bị thương, sự cố mà sau đó Shinkai mô tả là “khủng khiếp” trong những lần anh xuất hiện để quảng bá cho bộ phim mới của mình.

Cảnh phim The Garden of Words năm 2013

Giống như nhiều nhà sáng tạo tại Kyoto Animation, Shinkai là một trong những cái tên được kính trọng nhất lĩnh vực anime hiện nay. Và địa vị đạo diễn của anh không còn có thể cao hơn nữa sau thành công thương mại của bom tấn hoạt hình Your Name năm 2016 của anh.

Trước đó, sự công nhận dành cho anh chủ yếu giới hạn ở những người sành phim hoạt hình, những người biết anh là nhà sáng tạo đầy triển vọng của những câu chuyện tình yêu bàng bạc u uất như The Garden of Words (2013), 5 Centimeters per Second (2007) và Voices of a Distant Star (2002), mà đạo diễn tự làm hoạt hình trên chiếc máy Apple Power Mac G4 của anh.

Ba năm sau, Shinkai nổi tiếng trong và ngoài nước vì đã tạo ra một trong những bộ phim Nhật Bản có doanh thu cao nhất trong lịch sử.

Your Name, phim kỳ ảo hoán đổi cơ thể tập trung vào một cặp đôi tuổi teen, hòa hợp nhạy cảm thị giác siêu thực của nhà đạo diễn với nhịp độ sôi nổi của nhà sản xuất quyền lực Genki Kawamura và nhạc nền pop bùng nổ từ ban nhạc rock Radwimps.

Shinkai nói rằng thành công phi thường của Your Name năm 2016 đã thay đổi cuộc đời anh

Cũng kết hợp các chủ đề thảm họa thiên nhiên sau trận động đất và sóng thần Tohoku năm 2011, bộ phim đã kiếm được hơn 25 tỉ yen ở Nhật Bản và chiếm vị trí hàng đầu là phim Nhật Bản có doanh thu cao nhất mọi thời đại — giữ địa vị này cho đến khi Spirited Away của Studio Ghibli được phát hành chính thức ở Trung Quốc hồi tháng 6 năm nay.

Shinkai nói rằng thành công phi thường của bộ phim đã thay đổi cuộc đời anh. “Nó làm cho cuộc sống có chút cảm giác nghẹt thở,” anh nói. “Tôi cảm thấy mình liên tục bị theo dõi. Mọi người chào đón tôi trên đường phố và, trong khi một số người nói họ thích Your Name nhiều ra sao, những người khác nói với tôi rằng họ ghét nó đến mức nào.”

Bất chấp sự nổi tiếng, thành công của Your Name kích thích một phản ứng dữ dội, mà Shinkai cho rằng phần nào là do thời gian nó tồn tại ở rạp chiếu và, kết quả là, cảm nhận của công chúng.

Khi thời gian chiếu rạp tiếp tục, đạo diễn Hirokazu Kore-eda của Shoplifters đã viết hồi năm 2016 rằng bộ phim “được đóng gói các yếu tố của một phim đình đám... có lẽ đóng gói quá chặt.”

Your Name từng bị cho là đạo nhái The Girl Who Leapt Through Time

“Tôi nghĩ đã đến lúc phim ảnh tiến lên từ kiểu câu chuyện ‘nữ sinh trung học du hành thời gian’,” Kore-eda nói tiếp.

Họa sĩ truyện tranh Tatsuya Egawa nói bộ phim này, “từ quan điểm của một người chuyên nghiệp, không thú vị chút nào,” trong khi nhà sáng tạo Mobile Suit Gundam Yoshiyuki Tomino “hết sức nghi ngờ liệu năm năm nữa có ai còn xem không.”

Shinkai cho biết sự soi mói ở thời điểm đó thật là quá sức. “Tôi ra ngoài vào quán bar hoặc đâu đó và người ngồi bên cạnh tôi sẽ chỉ trích bộ phim,” Shinkai kể. “Hay tôi đang ở nhà cùng ăn với gia đình, chúng tôi bật tivi và một người nổi tiếng nào đó sẽ nhạo báng nó. Tôi bắt đầu cảm thấy mình thật sự bị ghét.”

Anh nói rằng rốt cuộc những lời chỉ trích đã ảnh hưởng đến việc sản xuất Weathering With You. “Tôi tự hỏi, Mình có nên làm một bộ phim mà các nhà phê bình sẽ thích không, hay có nên làm một bộ phim mà họ sẽ ghét hơn nữa?”

Anh quyết định chọn cái sau.

Đạo diễn nói rằng Weathering With You hoàn toàn khác với Your Name

“Tôi cảm thấy cần phải làm một bộ phim sẽ khiến các nhà phê bình của tôi cảm nhận mạnh mẽ hơn về tôi,” anh nói. “Sự ghét bỏ xung quanh Your Name thật sự giúp tôi nhận ra những gì tôi muốn làm với tư cách là nhà sáng tạo.”

Đồng thời, đạo diễn nói rằng Weathering With You hoàn toàn khác với Your Name.

“Do cùng một người tạo ra, tự nhiên sẽ cảm giác một số yếu tố giống nhau,” anh nói. “Nhưng tôi đã muốn làm một câu chuyện hoàn toàn khác. Tôi phải tạo khoảng cách giữa tôi và những gì tôi đã đạt được với Your Name.”

Weathering With You bắt đầu với một nhân vật chính cũng quyết định đặt khoảng cách giữa mình và quá khứ. Nhân vật chính đó là nam sinh trung học Hodaka Morishima (Kotaro Daigo), chạy trốn hòn đảo nhỏ quê hương đến Tokyo.

Từ những tòa nhà chọc trời cao chót vót ở Shinjuku đến những khu phố thấp, rải rác những ngôi đền ở phía đông, đô thị ướt đẫm mưa được ghi lại một cách chi tiết một cách ngoạn mục.

Tokyo ướt đẫm mưa được ghi lại một cách chi tiết một cách ngoạn mục

Việc tìm địa điểm cho bộ phim mất khoảng hai tháng. “Địa hình của Tokyo rất quan trọng đối với bộ phim,” Shinkai nói. “Ví dụ, trên thực tế có những khoảnh đất gần vịnh Tokyo thấp hơn mực nước biển. Điều đó đóng một phần trong câu chuyện, vì vậy quan trọng là phải thực hiện nghiên cứu.”

Shinkai tin rằng việc chú ý vào chi tiết sẽ giúp người xem kết nối với câu chuyện. “Tôi muốn mọi người cảm thấy như thể đây là chuyện gì đang diễn ra trong thế giới của chúng ta ngay lúc này,” anh nói. “Không phải là mảng hư cấu không liên quan gì đến bạn và tôi — chuyện đang xảy ra ở đây và lúc này.”

Hodaka trải qua vài ngày đầu tiên ở Tokyo kính sợ môi trường mới của mình, lang thang trên đường phố Shinjuku trong sợ hãi và kinh ngạc.

Shinkai, sinh ra và lớn lên ở tỉnh Nagano, cũng có phản ứng tương tự khi lần đầu tiên đến siêu đô thị này. “Tôi đi cùng với một người bạn sau khi tốt nghiệp trung học,” anh nhớ lại. “Tôi hẳn đã 18 tuổi. Chúng tôi đi bộ xung quanh Kabukicho (khu giải trí của quận Shinjuku) trong nỗi sợ hãi hết sức. Đủ loại người đã tiếp cận chúng tôi, từ các nhóm tôn giáo và cửa hàng người lớn... Thật là khá đáng sợ (vào thời điểm đó).”

Việc tìm địa điểm cho bộ phim mất khoảng hai tháng. “Địa hình của Tokyo rất quan trọng đối với bộ phim,” Shinkai nói

“Hồi đó, Tòa nhà Chính phủ Thủ đô Tokyo là một thương hiệu hoàn toàn mới,” Shinkai nói, đề cập đến tòa tháp đôi mang tính biểu tượng của Shinjuku. “Đó là một tòa nhà chọc trời to lớn, sáng choang. ...Cảm giác giống như một thành phố của tương lai.”

Sau hai thập kỷ sống trong và xung quanh Shinjuku, Shinkai vẫn thấy mình bị mê hoặc bởi cảnh quan đô thị thủ đô. “Tokyo đầy những con đường trải nhựa và khi mưa, bầu trời chuyển sang màu đen,” anh nói. “Ánh sáng nhân tạo của thành phố phản chiếu trên bóng tối đó. Và khi một tia nắng chạm vào nhựa đường ẩm ướt, nó lấp lánh. Có lẽ bạn thường nghĩ rằng đường nhựa ướt là khá buồn tẻ, nhưng tôi nghĩ nó rất đẹp và tôi cũng muốn người xem trải nghiệm điều này.”

Một vài tia nắng mặt trời xuất hiện trong Weathering With You đến từ nhân vật nữ chính của bộ phim, Hina Amano (Nana Mori), người phát hiện ra mình có thể tạo mưa bằng cách cầu nguyện, khiến mặt trời tỏa sáng một khu vực địa phương trong một vài giờ. Nói tóm lại, như một nhân vật nói về cô ấy, Hina là “cô gái nắng 100%.”

Shinkai, học văn chương ở trường đại học, là ‘fan’ cuồng nhiệt của tiểu thuyết gia Haruki Murakami. Có thể anh đã lấy cảm hứng cho Hina từ On Seeing the 100% Perfect Girl on One Beautiful April Morning của Murakami chăng?

Nam sinh trung học Hodaka Morishima chạy trốn hòn đảo nhỏ quê hương đến Tokyo

“Tôi chắc chắn ý thức về điều đó,” Shinkai cười lớn nói. “Không có kết nối thực sự như vậy, nhưng bạn có thể thực hiện bước nhảy vọt đó nếu bạn là ‘fan’ của Murakami. Tôi rất thích câu chuyện đó và nó tự nhiên nảy ra thôi.”

Shinkai giải thích các liên kết với Murakami — có ý thức hay là không — thậm chí còn đi sâu hơn nữa. “Tôi đã nhận ra điều này khi chúng tôi đang làm bộ phim nhưng, sau mới thấy, nó thực sự rất giống với Kafka on the Shore của Murakami,” Shinkai nói.

Cả hai nhân vật chính của cuốn tiểu thuyết năm 2002 và Hodaka đều là những thanh thiếu niên bỏ trốn gặp gỡ một dàn nhân vật bí ẩn; cả hai tác phẩm hư cấu đều có cá từ trên trời rơi xuống.

“Có thể tôi vô tình nhớ đến cuốn tiểu thuyết đó,” anh nói. “Tuy nhiên, tôi tin rằng khi bạn phân tích các câu chuyện, cuối cùng tất cả chúng đều đi theo một vài cấu trúc cơ bản.”

Hina Amano phát hiện ra mình có thể tạo mưa bằng cách cầu nguyện, khiến mặt trời tỏa sáng một khu vực địa phương trong một vài giờ

Shinkai bước sang tuổi 46 trong năm nay. Ngoài một vài sợi tóc màu xám sai lầm, bạn có thể nghĩ anh trẻ hơn một thập kỷ — không chỉ vì nụ cười trẻ con của anh, mà bởi vì cách các nhân vật trẻ của anh dường như tác động đến khán giả trong và ngoài nước. Nhưng khi người viết hỏi Shinkai anh có nghĩ rằng những người trẻ tuổi ở Nhật Bản sẽ đồng cảm với chủ đề của bộ phim mới nhất này không, thì anh ngừng lại. “Tôi không chắc,” anh nói. “Tôi không còn trẻ nữa.”

Điều đó có thể giải thích tại sao Weathering With You thể hiện nhân vật ba chiều trưởng thành nhất của Shinkai cho đến nay, Keisuke Suga (Shun Oguri), nhà văn bảo hộ cho Hodaka, những vấn đề gia đình phức tạp của anh đầy đất diễn trong tuyến truyện phụ.

“Trước tiên, câu chuyện kể về Hodaka trở nên xung đột với xã hội, vì vậy tôi cần một người trưởng thành để đại diện cho xã hội nói chung,” anh nói. “Đó là vai trò của Suga. Nhưng, thực sự, anh ấy ở độ tuổi tôi và anh ấy có một đứa con nhỏ — y như tôi.”

Bằng cách đưa người lớn này vào câu chuyện kể, Shinkai đã có thể khám phá những suy nghĩ của chính mình về tuổi trưởng thành. “Khi bạn già đi, bạn tích lũy được nhiều hơn ‘những thứ’ không dễ buông bỏ, cho dù đó là công việc hay gia đình hay những gì có bạn,” anh nói. “Các nhân vật chính của bộ phim vẫn là một cậu bé và một cô bé, nhưng một người đàn ông trung niên đương nhiên vận hành theo cách đó.”

Weathering With You thể hiện nhân vật ba chiều trưởng thành nhất của Shinkai cho đến nay, Keisuke Suga (giữa), nhà văn bảo hộ cho Hodaka

Trong khi đạo diễn khẳng định Weathering With You chủ yếu là giải trí, thì tuổi trưởng thành chính là một trong những chủ đề sâu sắc hơn mà anh khám phá. Cơn mưa không ngớt được miêu tả trong phim, chẳng hạn, được lấy cảm hứng một phần từ các sự kiện thời tiết khắc nghiệt trong vài năm qua.

“Nhật Bản từng có bốn mùa rõ rệt, và đó là nguồn tự hào ở đây,” Shinkai, bộ phim 5 Centimeters per Second của anh diễn ra vào mùa hoa anh đào nở. Nhưng trong những năm gần đây, anh nói, “thời tiết đã trở thành một thứ thù địch với con người, một thứ mà chúng ta phải chuẩn bị để chống lại. Thật đáng sợ.”

Trong Weathering With You, Hodaka đến thăm một ngôi đền có một nhà tu hành chế giễu ý niệm rằng, theo lịch sử, có gì đó đặc biệt bất thường về một mùa mưa kéo dài.

“Con người có thể nghĩ về quy mô 100 năm hoặc lâu hơn, nhưng thế giới vận hành với quy mô lớn hơn nhiều,” Shinkai nói. “Đây là điều nhà tu hành muốn nói — con người không thể kiểm soát thời tiết. Đó là một cách để nhìn vạn vật nhưng, đồng thời, cũng không hoàn toàn đúng, vì con người chắc chắn đã làm thay đổi thời tiết. Tôi không đi đến kết luận rõ ràng về vấn đề này nhưng chắc chắn đó là trọng tâm của bộ phim.”

Mưa là chủ đề trọng tâm của bộ phim

Có lẽ câu hỏi mà Shinkai quan tâm khám phá nhất trong Weathering With You là liệu nhu cầu của xã hội có nên luôn được đặt lên trên nhu cầu của cá nhân hay không.

Đó là một câu hỏi mà anh được phép khám phá, anh nói, chính xác bởi vì nó được đóng gói dưới dạng giải trí. “Nói rằng người đứng trước mặt tôi quan trọng hơn xã hội... chính trị gia (đại loại vậy) và những người nắm quyền lực chắc chắn không được phép nói, phải không? Bạn cũng không thể viết lên báo hoặc trong sách giáo khoa.” Tuy nhiên, anh nói, “trong giải trí, bạn có thể tự do hét bể phổi mình. Và khi bạn làm thế, nó khiến người xem phải suy nghĩ về mọi thứ,” anh nói. “Có người sẽ đồng ý, người khác sẽ phản đối mạnh mẽ. Ít nhất, nó sẽ giúp người ta hiểu chúng ta đang sống trong kiểu xã hội nào.”

Theo cách nào đó, có vẻ Shinkai coi Weathering With You là một thử nghiệm xã hội lớn.

“Nhật Bản sẽ phản ứng thế nào với bộ phim?” anh hỏi. “Nó sẽ được chấp nhận, từ chối hoặc bỏ qua? Phản ứng sẽ giúp tôi nhìn thấy hình thái xã hội của chúng ta, để luận ra người ta thực sự đang nghĩ thế nào ngay lúc này.”

Liệu những người trẻ ở Nhật Bản sẽ đồng cảm với chủ đề của bộ phim mới nhất này không là điều Shinkai cũng không chắc

Phản ứng của công chúng đối với Weathering With You có lẽ rất quan trọng đối với Shinkai còn vì một lý do khác: Giống như Your Name ba năm trước, phản ứng đối với bộ phim này có thể quyết định tương lai của anh.

Các chỉ số ban đầu là tích cực, bộ phim thu hút 1,64 tỉ doanh thu phòng vé trong ba ngày đầu phát hành, theo Toho Co. Tuy nhiên, Shinkai nói rằng bộ phim có thể có sự phân nhánh rộng hơn về cách cảm nhận về anime Nhật Bản trên toàn thế giới.

“Tôi nghĩ rằng những lợi thế mà Nhật Bản nắm giữ về hoạt hình đang giảm dần mỗi năm,” anh nói. “Trung Quốc và Hàn Quốc đang trở thành những đấu thủ lớn hơn, và một phong cách hoàn toàn khác — một phong cách từng do Disney và Pixar tiên phong — đang càn quét thế giới. Trong khi đó, chúng ta vẫn ở đây (ở Nhật Bản) vẽ tay.”

Đối với một đạo diễn đã tạo ra một trong những anime thành công lớn nhất mọi thời đại, Shinkai có vẻ mơ hồ về tương lai ngành công nghiệp của mình.

Từ những tòa nhà chọc trời cao chót vót ở Shinjuku đến những khu phố thấp, cảnh quan Tokyo tuyệt đẹp được vẽ tay hoàn toàn

“Nó có thể đi bao xa? Chúng ta có thể tiếp tục làm hoạt hình theo cách này không? Đó là một câu hỏi lớn cho chúng ta ngay lúc này. Đến mức độ nào thì hoạt hình 2D như Weathering With You tiếp tục được mọi người yêu thích? Chúng ta sẽ thấy chuyện diễn ra như thế nào lần này và rút ra từ đó.”