Kể từ khi có tin Disney sẽ biến
Mulan thành phim người đóng, chủ đề này thường xuyên xuất hiện trong danh sách xu hướng hàng đầu trên mạng xã hội Trung Quốc.
Bộ phim đã trở thành xu hướng đặc biệt hàng đầu trên Weibo kể từ khi trailer chính thức được phát hành.
Mulan là bản làm lại người đóng rất được mong đợi của bộ phim hoạt hình
Mulan năm 1998 của Disney, kể câu chuyện của nữ chiến binh huyền thoại Hoa Mộc Lan cải nam trang để thay cha tòng quân.
Trong
những năm gần đây, Disney đã phát hành và công bố chuyển thể người đóng
nhiều tác phẩm hoạt hình kinh điển. Các phiên bản làm lại như
Cinderella (2015),
The Jungle Book (2016),
Beauty and the Beast (2017),
Dumbo (2019) và
Aladdin (2019), đều đã thành công và, cùng với
Mulan, giờ đây tiếp nối là
Vua sư tử,
The Little Mermaid,
Lady and the Tramp, và
Thằng gù Nhà thờ Đức Bà.
Mulan mới của Disney do đạo diễn người New Zealand Niki Caro chỉ đạo.
Vai
Hoa Mộc Lan do nữ diễn viên người Mỹ gốc Hoa (sinh ra ở Đại lục) Lưu
Diệc Phi đảm nhận. Bộ phim còn có sự tham gia của Yoson An trong vai
người yêu của Mộc Lan, Tzi Ma trong vai cha của Mộc Lan, Chân Tử Đan
trong vai trò chỉ huy cũng là thầy của Mộc Lan, Củng Lợi trong vai phù
thủy độc ác, Jason Scott Lee trong vai thủ lĩnh của quân địch và Lý Liên
Kiệt là Hoàng đế Trung Quốc.
Hoa Mộc Lan do nữ diễn viên người Mỹ gốc Hoa (sinh ra ở Đại lục) Lưu Diệc Phi đảm nhận
|
MULAN: MÊ CUỒNG VÀ CHỈ TRÍCH TRÊN WEIBOVì câu chuyện Hoa
Mộc Lan là một huyền thoại có lịch sử hơn 1.500 năm ở Trung Quốc, khán
giả Trung Quốc đặc biệt đầu tư vào chủ đề về bộ phim Disney sắp ra mắt
này. Mỗi chi tiết mới liên quan đến
Mulan dường như đều trở thành một
chủ đề dậy sóng trên mạng xã hội.
Trên Weibo, đến nay
hashtag “Mulan của Disney” có hơn 420 triệu lượt xem, trong khi đó, chỉ
riêng hashtag “Mulan Trailer” đã nhận được 1,2 tỉ lượt xem sửng sốt.
Sau
khi phát hành poster phim do nghệ sĩ thị giác Trung Quốc Trần Mạn thực
hiện, hashtag liên quan (#HuāMùLánhǎibàoshìChénMànpāide#) đã được xem
hơn 260 triệu lần.
Một chủ đề dành riêng cho việc không có Mushu,
con rồng biết nói là bạn đồng hành thân thiết nhất với Mulan trong bộ
phim hoạt hình, cũng nhận được 310 triệu lượt xem.
Các thảo luận
trực tuyến về
Mulan cho thấy đã có khá nhiều lời chỉ trích bộ phim và
tính chính xác lịch sử của nó, mặc dù vẫn còn nhiều tháng nữa phim mới
ra rạp. Một số bình luận chỉ trích trang điểm của Hoa Mộc Lan trong một cảnh
phim là quá cường điệu và không đẹp.
Trang điểm cho Hoa Mộc Lan của Lưu Diệc Phi trong phim bị chỉ trích là quá cường điệu và không đẹp
|
Việc các diễn viên trong phim đều nói tiếng Anh cũng không hợp với một
số người, họ nói: “Tại sao tất cả đều nói tiếng Anh?!” Và “Tôi hiểu cái
lý của nó, nhưng tại sao một nhóm người Trung Quốc lại nói tiếng Anh
trong khi phim được quay ở Trung Quốc? Dù là một phim Disney, nhưng thế
này có vẻ sai sai.”
Một tranh cãi khác liên quan đến kiến trúc
thổ lâu truyền thống bao bọc khu dân cư được giới thiệu trong trailer
phim (#hoamộclanphúckiếnthổlâu#, 170 triệu lượt xem).
Thổ lâu là
kiến trúc nhà đất ở nông thôn Trung Quốc. Tuy là một phần trong kiến
trúc truyền thống Trung Quốc, nhưng thổ lâu chỉ có ở khu vực miền núi
của tỉnh Phúc Kiến. Không những Hoa Mộc Lan không đến từ Phúc Kiến, câu
chuyện của cô còn xảy ra rất lâu trước khi những khu thổ lâu được xây
dựng - điều mà nhiều cư dân mạng Trung Quốc thấy là “vô nghĩa” và “gây
mất tập trung”.
“Người Mỹ thực sự không biết gì về Trung Quốc,”
một số người bình luận trên Weibo, một số khác thì viết: “Chúng ta đâu
thể mong đợi Disney nghiên cứu mọi thứ, nhưng họ không làm nghiên cứu.
Họ không nên để Hoa Mộc Lan sống trong thổ lâu chỉ vì kiến trúc này
trông xinh đẹp, cô ấy không đến từ Phúc Kiến!”
Kiến trúc thổ lâu trong phim Mulan 2020 của Disney
|
“Thế quái nào mà cô ấy lại sống trong thổ lâu vậy chứ,” người khác viết. “Chẳng phải cô ấy là người phương bắc sao?”
“Người nước ngoài chả hiểu gì Trung Quốc,” một trong số hàng ngàn bình luận.
Một
người dùng Weibo khác viết: “Trước tiên, người Mỹ nên tìm hiểu kỹ về
các triều đại phía bắc và phía nam, và địa lý Trung Quốc, và nguồn gốc
gia tộc Mộc Lan, rồi hẵng thử sức.”
TỪ HY SINH BẢN THÂN ĐẾN KHÁM PHÁ BẢN THÂNMặc
dù nhiều người bên ngoài Trung Quốc chỉ biết về Mulan thông qua bộ phim
hoạt hình Disney năm 1998 đã đưa câu chuyện nữ chiến binh Trung Quốc này
đi khắp toàn cầu, nhưng câu chuyện Hoa Mộc Lan không ngừng phổ biến ở
Trung Quốc hơn một nghìn năm.
Phiên bản viết đầu tiên của truyền
thuyết Hoa Mộc Lan là
Mộc Lan từ của tác giả khuyết danh thế kỷ thứ 6, tiếp
theo là các vở kịch và tiểu thuyết khác trong thế kỷ 16 và 17. Đặc biệt
từ thế kỷ 20, câu chuyện về Mộc Lan đã trở thành chủ đề lặp đi lặp
lại trong văn hóa đại chúng Trung Quốc, xuất hiện trong nhiều vở kịch,
phim điện ảnh, phim truyền hình, opera và thậm chí trong các trò chơi.
Một số bộ phim đầu tiên của Trung Quốc là về Hoa Mộc Lan; từ năm 1927 đến
1939, ba phim khác nhau về nữ anh hùng này đã ra mắt, tất cả đều có tựa
Hoa Mộc Lan tòng quân.
Hoa Mộc Lan tòng quân là một phim chiến tranh lịch sử năm 1939 của Trung Quốc về huyền thoại Hoa Mộc Lan
|
Ý nghĩa của truyền thuyết Hoa Mộc Lan thay đổi tùy thuộc vào cách kể, kể lúc
nào và kể với ai. Câu chuyện đã chứng kiến một giai đoạn thay đổi và
phát triển dài nhiều thế kỷ, với những quan điểm khác nhau được trình
bày tùy theo khu vực và thể loại.
Phác thảo cơ bản của câu chuyện
luôn giống nhau: Hoa Mộc Lan là gái cải nam trang để thay cha đi lính,
cô chiến đấu suốt mười hai năm và được vua phong chức cao. Mộc Lan từ
chối và xin giải ngũ để có thể trở về nhà với gia đình. Khi về nhà, Mộc
Lan trở lại trang phục nữ giới.
Trinh tiết, hiếu thảo, nữ quyền,
kiên trì, hy sinh, yêu nước – câu chuyện Hoa Mộc Lan có tất cả,
nhưng động cơ nào được đưa lên hàng đầu luôn khác nhau. Ở Trung Quốc, kể
chuyện Mộc Lan có liên quan đến các vấn đề về bản sắc và mục tiêu chính
trị quốc gia.
Trong các phiên bản văn học Trung Quốc trước thế
kỷ 20, Hoa Mộc Lan được giới thiệu là người phía bắc của một dân tộc
không xác định, một kháng chiến quân, người hy sinh sự an toàn của bản
thân để bảo vệ cha mình và thể hiện lòng hiếu thảo. Giá trị Nho giáo và
tầm quan trọng của gia đình là cốt lõi của câu chuyện Hoa Mộc Lan.
Trong
các phiên bản Trung Quốc sau thế kỷ 20, Hoa Mộc Lan mặc nhiên được trình
bày là người Hán và là “một người yêu nước trung thành bảo vệ Trung
Quốc”. Trọng tâm không còn tập trung vào việc Mộc Lan từ bỏ tự do của
bản thân vì cha mình; thay vào đó sự hy sinh của cô là vì đất nước và tầm
quan trọng của tinh thần yêu nước được đề cao.
Nàng Mộc Lan trong bản hoạt hình năm 1998 của Disney
|
Với chuyển thể câu chuyện Hoa Mộc Lan thành phim hoạt hình năm 1998 của
Disney, trọng tâm chính của câu chuyện một lần nữa được thay đổi. Disney
đã giới thiệu Mulan không phải là một người yêu nước hay là con gái của
một nhà Nho, mà là một cô gái trẻ có phần ngốc nghếch và có tinh thần
tự do trên “hành trình tự nhận thức bản thân được Mỹ hóa”.
Câu chuyện tuổi mới lớn và nữ quyền về Mulan được cộng hưởng trong bài hát tự sự của bộ phim, trong đó Mulan hát:
“I am now
In a world where I have to hide my heart
And what I believe in
But somehow
I will show the world
What’s inside my heart
And be loved for who I am”tạm dịch:
“Tôi bây giờ
Trong một thế giới mà tôi phải che giấu trái tim mình
Và những gì tôi tin tưởng
Nhưng bằng cách nào đó
Tôi sẽ cho cả thế giới thấy
Những gì trong tim tôi
Và được yêu vì chính con người mình”
Cảnh Mulan quyết cắt đi mái tóc con gái để cải nam trang thay cha tòng quân trong bản hoạt hình
|
Mặc dù câu chuyện người con gái trẻ tìm thấy tiếng nói của mình đã gây được tiếng vang với nhiều người trên khắp thế giới –
Mulan trở thành tác phẩm ăn khách phòng vé quốc tế – nhưng nó không gây được tiếng vang với khán giả Trung Quốc.
Tại
Trung Quốc, bộ phim của Disney chỉ thu được khoảng một phần sáu dự kiến
thu nhập phòng vé và thậm chí còn nằm trong số những phim nhập khẩu lớn
từ Mỹ ghi điểm thấp nhất kể từ năm 1994.
Theo học giả Lan Dong,
Mulan thất
bại ở Trung Quốc cho thấy Disney không lường trước bộ phim sẽ được đón
nhận ở Trung Quốc như thế nào và sự quen thuộc của khán giả Trung Quốc
với câu chuyện Hoa Mộc Lan đã định hình kỳ vọng của họ về bộ phim như thế
nào: Mulan của Disney không giống Hoa Mộc Lan của Trung Quốc.
DISNEY-HÓA MỘT NỮ ANH HÙNG DÂN GIAN TRUNG QUỐC“Bộ phim hoạt hình
Mulan rõ ràng đã Disney-hóa câu chuyện bằng cách cổ vũ cho các khuôn mẫu khác nhau của người Mỹ về Trung Quốc thời phong kiến.”
Nhưng “Mộc Lan của Trung Quốc” là ai? Còn “Mộc Lan của Disney” là ai?
Theo
mô tả, phiên bản Hoa Mộc Lan của Trung Quốc đã thay đổi đáng kể qua
thời gian. Và
Mulan của Disney năm 2020 cũng rất khác với nàng công chúa
Disney đã đánh cắp trái tim người xem toàn thế giới vào năm 1998.
Đánh giá từ trailer,
Mulan sắp
tới sẽ là một bộ phim nghiêm túc hơn nhiều, tập trung vào hành động và
võ thuật, và có vẻ trình bày Mulan là một nữ chiến binh hy sinh thân
mình (chứ không có gì ngớ ngẩn).
Có một rủi ro rõ ràng trong lối
đi này mà Disney đang theo. Trên mạng xã hội Trung Quốc, những phàn
nàn về bộ phim chủ yếu liên quan đến việc bộ phim không đủ ‘Trung Quốc’ nói
về độ chính xác lịch sử và ngôn ngữ.
Trên các phương tiện truyền
thông tiếng Anh, bộ phim bị chỉ trích vì bỏ qua con rồng biết nói và các
bài hát và vì “nhượng bộ chủ nghĩa dân tộc của Trung Quốc” bằng chủ đề
yêu nước.
Con rồng biết nói, bạn đường của Mulan trong phim hoạt hình sẽ không xuất hiện trong bản làm lại người đóng
|
Công ty Disney nhằm mục đích giải trí cho trẻ em và người lớn trên toàn
thế giới. Để làm vậy, họ chuyển đổi “vốn văn hóa” thành “vốn kinh tế” và
tạo ra nội dung có sức hấp dẫn phổ quát đối với khán giả toàn cầu, hầu
như luôn đòi hỏi sự nhượng bộ có tính thương mại để thích ứng với thị
hiếu và kỳ vọng của khán giả đại chúng.
Vì thị hiếu và kỳ vọng
của khán giả thay đổi theo thời gian, có vẻ hợp lý khi Disney đưa ra
những lựa chọn khác nhau cho phim
Mulan năm 2020 so với năm 1998, và
không chỉ bởi vì công ty có thể đã học được từ những sai lầm trong quá
khứ ở Trung Quốc Đại lục. Vai trò của Trung Quốc trên thế giới, và cách
người ta nhìn Trung Quốc, cũng đã thay đổi rất nhiều trong hai mươi năm
qua.
Các nền văn hóa, câu chuyện và truyền thuyết quốc gia trải
qua quá trình ‘Disney-hóa’ khi trở thành một phần trong danh mục phim
của Disney. Thuật ngữ ‘Disney-hóa’ (Disneyfication) đã được đặt ra từ
những năm 1990 để mô tả hiện tượng này và đã được sử dụng theo nhiều
cách khác nhau kể từ đó.
Nói về toàn cầu hóa và văn học, tác giả David Damrosch (
What is World Literature?
2003) sử dụng thuật ngữ ‘Disneyfication’ để mô tả có bao nhiêu tác phẩm
văn học nước ngoài sẽ chỉ được dịch và bán ở phương Tây khi nội dung
của nó ‘phù hợp’ với hình tượng mà khán giả có về văn hóa đó. Những gì
còn lại thực sự là một sản phẩm văn hóa ‘giả mạo’ củng cố cho các khuôn
sáo nhất định để làm hài lòng khán giả.
Tại sao một nhóm người Trung Quốc lại nói tiếng Anh trong khi phim được quay ở Trung Quốc?
|
Trong bộ phim hoạt hình năm 1998, Mulan rõ ràng được ‘Disney-hóa’ bằng
cách thể hiện nhiều giá trị và định kiến khác nhau của người Mỹ về Trung
Quốc thời phong kiến đang chiếm ưu thế nhất vào thời điểm đó.
Mặc dù
Mulan sắp
ra mắt sẽ rất khác so với bộ phim hoạt hình tiền nhiệm, nhưng chúng ta
đã biết rằng nó sẽ thể hiện một số khuôn mẫu đó lần nữa theo cách mà bạn
có thể gọi là ‘thực tiễn thị trường’: người xem sẽ thấy một Hoa Mộc Lan
nói tiếng Anh sống trong khu thổ lâu Phúc Kiến truyền thống. Một số
cảnh và bối cảnh sẽ hoàn toàn không liên quan gì đến câu chuyện xác
thực, nhưng lại liên quan rất nhiều đến cách người xem trên toàn thế
giới hình dung về Trung Quốc.
Bộ phim chắc chắn sẽ giới thiệu nữ
anh hùng dân gian Hoa Mộc Lan và Trung Hoa cổ đại theo cách hài lòng về mặt
thẩm mỹ và dễ tiếp cận, khiến Mộc Lan và câu chuyện của cô trở nên dễ
hiểu, dễ cảm thụ và yêu mến.
THẾ THÌ HOA MỘC LAN LÀ CỦA AI?Điều trớ trêu trong những chỉ trích nổi lên gần đây về
Mulan của
Disney là trong mắt nhiều khán giả Trung Quốc, Hoa Mộc Lan đã trở nên ‘quá
Mỹ’, trong khi truyền thông nước ngoài chỉ trích xuất phẩm là ‘quá Trung
Quốc’.
Đây không phải là lần đầu tiên Disney bị tấn công về cách mà họ
chuyển thể các truyền thuyết hoặc câu chuyện địa phương thành phim
truyện quốc tế.
Với
Pocahontas, Disney đã bị cáo buộc “tẩy trắng quá khứ kinh hoàng”,
Moana được
cho là thể hiện “sự vô cảm đối với các nền văn hóa Polynesia”, một số
nhà phê bình thấy
Aladdin được “bắt nguồn từ chủ nghĩa phân biệt chủng
tộc và phong cách phương Đông”, và mới đây, lựa chọn một nữ diễn viên da
đen của Disney cho bản làm lại Nàng tiên cá gây ra tranh cãi vì đã loại
bỏ “tinh túy của Ariel”.
Đồng xu tranh cãi ‘Disney-hóa’ có hai
mặt. Một mặt, người ta có thể lập luận rằng một số giá trị văn hóa của
các huyền thoại, truyền thuyết và câu chuyện địa phương ban đầu bị mất
khi chúng được biến đổi và đơn giản hóa để đáp ứng nhu cầu thị trường
đại chúng.
Mặt khác, Disney cũng thực sự làm cho những
câu chuyện địa phương này trở nên toàn cầu và làm như vậy, càng làm tăng
thêm ý nghĩa văn hóa của chúng và sự nhận diện toàn cầu.
Mộc Lan
bây giờ là một huyền thoại Trung Quốc đã vượt ra khỏi biên giới nước
này và không còn ‘thực sự Trung Hoa’ nữa – bất kể điều đó có thể có ý
nghĩa gì. Cô đã trở thành một phần ký ức thời thơ ấu của con người và
văn hóa đại chúng ở nhiều quốc gia trên khắp thế giới.
Mộc Lan bây giờ là một huyền thoại Trung Quốc đã vượt ra khỏi biên giới nước này
|
Giống như Nàng tiên cá không còn chỉ thuộc về văn học dân gian Bắc Âu
thời phong kiến, Quasimodo không chỉ tồn tại trong văn học kinh điển của
nước Pháp, và cũng như Aladdin đã lớn hơn nhiều so với chỉ là một nhân
vật trong
Nghìn lẻ một đêm, Hoa Mộc Lan cũng đã trở nên đại diện
nhiều hơn chỉ là một nữ anh hùng dân gian Trung Hoa. Cô đã trở thành
một nữ chiến binh nổi tiếng thế giới với câu chuyện sẽ tiếp tục phát
triển trong những năm tháng tới đây.
Về
Mulan sắp ra
mắt và những chỉ trích dành cho nó, một bình luận trên Weibo viết: “Tôi
thấy khó hiểu nổi sao mọi người lại quá cầu kỳ. Họ có vấn đề với việc
trang điểm Mộc Lan, hoặc với thực tế là không có ca hát và không có
Mushu, hoặc với phong cảnh. Đây là một bộ phim. Nó chỉ có thể gần với
tác phẩm gốc, nhưng nó sẽ không bao giờ là tác phẩm gốc.”
May cho Disney, nhiều khán giả Trung Quốc vẫn rất muốn thấy
Mulan ra
rạp bất chấp – hay có lẽ là nhờ – những tranh cãi đang diễn ra. Việc
Lưu Diệc Phi hóa thân Hoa Mộc Lan cũng đã được khen ngợi và phấn khích.
Kevin (@KevintạiNữu Ước), blogger luật nổi tiếng trên Weibo, viết: “Vào ngày đầu tiên được phát hành, trailer phim
Mulan người
đóng của Disney đã nhận 175,1 triệu lượt xem trên toàn
cầu, trở thành trailer phim chuyển thể của Disney được xem nhiều thứ hai. Số một là
Vua sư tử có 224,6 lượt xem toàn cầu [vào
ngày đầu tiên]. Mặc dù người Mỹ đã cho Mộc Lan sống trong thổ lâu, và
khiến cô nói tiếng Anh giọng Trung Quốc, nhưng tất cả đều sẽ không ngăn
cản Hoa Mộc Lan có được thành công lớn ở năm 2020.”
Nhiều khán giả Trung Quốc vẫn rất muốn thấy Mulan ra rạp bất chấp – hay có lẽ là nhờ – những tranh cãi đang diễn ra
|
Các cư dân mạng khác cũng đồng ý và dường như họ không ngại chia sẻ Hoa Mộc Lan ‘của họ’ với phần còn lại của thế giới.
“Một
số người đang quá cố chấp,” một người dùng Weibo nữ viết để đáp lại mọi
chỉ trích. “Đây là công ty Disney của Mỹ và tất cả các công chúa đều
nói tiếng Anh từ đầu. Jasmine trong phim
Aladdin cũng đâu nói
tiếng Ảrập. Tôi suy ra rằng trong phim chắc chắn sẽ có một số ý tưởng
chủ quan hoặc sai sót dựa trên quan niệm của phương Tây về Trung Quốc.
Là người Trung Quốc, chúng ta có thể thấy họ diễn đạt sai hoặc buồn
cười. Nhưng từ trailer, tôi có thể thấy [bộ phim này] phù hợp
với thẩm mỹ và trí tưởng tượng của chúng ta. Quan trọng nhất, bộ phim
thể hiện sức mạnh và vẻ đẹp của phụ nữ Trung Quốc, và phụ nữ nói
chung – những cái đó mới quan trọng.”
Các cuộc thảo luận về
Mulan của Disney chắc chắn sẽ tiếp tục trong thời gian tới. Bộ phim dự kiến sẽ được phát hành rạp vào ngày 27 tháng 3 năm 2020.
Quá
Trung Quốc? Quá Mỹ? Quá Disney-hóa? Quá yêu nước?
Mulan của Disney có
thể không làm hài lòng tất cả người xem. May mắn thay, đã và sẽ có hàng
chục phiên bản
Mulan khác cung cấp cho người xem và độc giả những quan điểm mới mẻ và khác biệt về truyền thuyết có lâu đời hàng nhiều thế kỷ này.
Nhưng cuối cùng thì ai mới là Hoa Mộc Lan ‘thật’? Có lẽ ta sẽ không bao giờ biết.
Dịch: © Ngân Mai @Quaivatdienanh.com
Nguồn: What’s on Weibo