Làm sao đảo ngược sụt giảm ở phòng vé toàn cầu

Phòng vé toàn cầu năm nay được dự đoán sẽ đạt 29 tỉ USD, tăng 12% so với năm 2022. Đó có vẻ là tin vui đối với các rạp chiếu phim nhưng không phải là đích họ nhắm đến. Trong ba năm trước đại dịch gần nhất là 2017-2019, tổng doanh thu toàn cầu trung bình là 41,7 tỉ USD và ước tính 29 tỉ USD là thấp hơn 30% so với con số đó. Một thách thức là Trung Quốc, quốc gia đem lại doanh thu trung bình 7,8 tỉ USD trong các năm 2017-2019, nhưng chỉ đạt 4,3 tỉ USD trong năm 2022 — giảm 45% — và covid vẫn là một vấn đề nhức nhối. Một quốc gia khác là Nga, nơi xuất phẩm từ các hãng phim Mỹ không được phát hành.

Năm 2022 được hưởng lợi từ những bộ phim đạt doanh thu cao bao gồm Top Gun: Maverick và kết thúc năm mạnh mẽ với Avatar: The Way of Water, nhưng chỉ có ba phim ăn khách có doanh thu 1 tỉ USD — gồm cả Jurassic World Dominion. Năm 2019, tám phim phát hành trong năm có doanh thu phòng vé toàn cầu 1 tỉ USD.

Với năm 2023, các nhà điều hành rạp chiếu lạc quan hơn – mặc dù họ có xu hướng nói quá về lịch phim sắp phát hành, rồi đổ lỗi khi doanh thu phòng vé kém kỳ vọng. Năm nay sẽ có ba tựa phim Marvel, một phim Indiana Jones mới, một Mission: Impossible mới (với Tom Cruise sau bàn đạp Maverick), Dune phần thứ hai, phần tiền truyện của Hunger Games cùng với những phim như Wonka, Super Mario Bros, Barbie và Oppenheimer của Christopher Nolan.

Đáng lo ngại hơn là thành tích gần đây của các tựa phim hướng tới người trưởng thành và phim tâm lý độc lập. Với việc các cửa sổ chiếu rạp ngày càng ngắn lại, các nhà phát hành phim quy mô nhỏ hơn sẽ phải nỗ lực hơn bao giờ hết để thuyết phục khán giả xem những phim này trên màn ảnh rộng.

Tăng trưởng của thị trường điện ảnh Ảrập Saudi

Liên hoan phim quốc tế Biển Đỏ

Ảrập Saudi là quốc gia duy nhất có doanh thu phòng vé tăng hơn gấp đôi sau đại dịch Covid-19 và doanh thu phòng vé được dự đoán sẽ vượt 1 tỉ USD vào năm 2030, đưa quốc gia này vào 20 thị trường điện ảnh hàng đầu toàn cầu. Các rạp chiếu phim đang được xây dựng nhanh chóng để đáp ứng nhu cầu từ lượng khán giả trẻ đang tăng, những người tiếp xúc nhiều hơn với điện ảnh toàn cầu nhờ các sự kiện đầy tham vọng như Liên hoan phim quốc tế Biển Đỏ ở Jeddah.

Đừng đánh giá thấp Trung Quốc

Cả ngành điện ảnh Trung Quốc và các hãng phim Hollywood đều thở phào nhẹ nhõm với sự xuất hiện của Avatar: The Way of Water, bộ phim đã thu về 14,3 triệu USD (100 triệu nhân dân tệ) vào ngày đầu công chiếu 16 tháng 12. Đây là phim đầu tiên vượt mốc 100 triệu nhân dân tệ từ sau tuần Quốc khánh ngày 7 tháng 10 và mang đến cú hích cuối rất cần cho phòng vé Trung Quốc đang có doanh thu ảm đạm, vốn đã giảm 36,3% so với cùng kỳ năm ngoái tính đến ngày 11 tháng 12.

Poster Avatar: The Way of Water trong một rạp chiếu ở Bắc Kinh, Trung Quốc

Avatar cũng đánh dấu sự trở lại hoành tráng của bom tấn Hollywood vào thời điểm mà rất ít phim được duyệt phát hành. Nhưng mối quan hệ Mỹ-Trung vẫn bấp bênh. Các cơ quan kiểm duyệt Trung Quốc khó có khả năng nới lỏng và công chúng có thể tránh ra rạp chiếu phim khi các ca nhiễm Covid gia tăng sau khi các hạn chế đại dịch được dỡ bỏ.

Các nền tảng phát trực tuyến Mỹ thay đổi ưu tiên…

Vào thời điểm này năm ngoái, mô hình chi tiêu cao được coi là một ngành kinh doanh thường xanh. Giờ đây chủ đề bàn tán là kết quả kinh doanh sau một năm 2022 nhiều chấn chỉnh với Netflix mất thuê bao ròng đầu tiên trong hơn một thập kỷ, sa thải nhân viên và cổ phiếu sụt giảm 60% ê chề. Liệu Comcast chủ sở hữu Universal Pictures có thâu tóm ngôi nhà mà Reed Hastings và Ted Sarandos đã xây dựng hiện có giá phải chăng hơn nhiều không? Microsoft hay Apple, những công ty thiếu bề dày thư viện nội dung và còn nhiều tiền để đốt, có thể nhảy vào không? Liệu chúng ta có thấy các gói sản phẩm xuất hiện, mang lại giá trị cho người tiêu dùng trong bối cảnh lạm phát cao và suy thoái kinh tế sắp xảy ra không?

Năm 2022, Netflix mất số lượng thuê bao ròng đầu tiên trong hơn một thập kỷ

Phát trực tuyến sẽ không biến mất, hàng tỉ USD vẫn đang được đổ vào nội dung, và mục tiêu sau cùng là mở rộng ra toàn cầu. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo truyền thông thận trọng đang tập trung vào giá trị cổ đông thay vì tăng trưởng thuê bao bằng mọi giá. Giám đốc Điều hành của Warner Bros Discovery, David Zaslav, đang lạc quan về phim chiếu rạp và với việc ông tiến hành các bước nhằm tiết kiệm hàng tỉ USD — sa thải nhân viên, gác lại các dự án như Batgirl và trảm đội ngũ mua bản quyền của HBO — vẫn còn phải xem nền tảng HBO Max-Discovery+ được sáp nhập sẽ làm việc như thế nào.

Liệu Giám đốc Điều hành mới của Disney, Bob Iger, có giữ cho Disney+ đi đúng hướng để có lãi vào một thời điểm nào đó trong năm tài chính 2024 theo tuyên bố của tiền nhiệm Bob Chapek hay không? Iger đã nâng bộ phận giải trí của Disney lên một tầm cao mới sau thành công của phim bom tấn chiếu rạp và có thể muốn đưa chiến lược phát hành lộn xộn trở lại trật tự, có thể bằng cách thực hiện chiến lược phát hành rạp tiêu chuẩn 45 ngày cho những phim ăn khách trong lịch sản xuất của ông. Rất nhiều điều có thể thay đổi trong năm tới hoặc lâu hơn, và Hollywood đang theo dõi sát sao.

…khi họ đối mặt với nhiều điều luật hơn ở châu Âu

EAMS yêu cầu các dịch vụ video theo yêu cầu (VoD) phải có ít nhất 30% các xuất phẩm của châu Âu trong kho nội dung

Các chính phủ châu Âu đang tìm cách đưa chỉ thị Dịch vụ Phương tiện Nghe nhìn châu Âu (EAMS) vào luật và những nền tảng phát trực tuyến Mỹ ngày càng phải tuân theo các khoản thuế hoặc nghĩa vụ đầu tư. EAMS yêu cầu các dịch vụ video theo yêu cầu (VoD) phải có ít nhất 30% các xuất phẩm của châu Âu trong kho nội dung của họ, nhưng từng quốc gia EU sẽ xác định cách các dịch vụ đạt được điều này. Hầu hết các nước châu Âu đã chọn đưa ra nghĩa vụ đầu tư trực tiếp. Pháp đã đặt tỷ lệ đầu tư cao nhất, buộc những nền tảng phát trực tuyến phải chi 20% doanh thu hằng năm của họ ở Pháp cho nội dung địa phương. Tỷ lệ thay đổi trên khắp châu Âu, từ Ý (17% doanh thu), đến Tây Ban Nha (5%), Hà Lan (4,5%), Thụy Sĩ (4%) và Hy Lạp (1,5%).

Một số ít quốc gia chọn thuế. Đan Mạch và Ireland đều đang đề xuất những điều này, với số tiền thu được do các cơ quan tài trợ đề đạt. Đan Mạch đã đặt tỷ lệ cao nhất, ở mức 6%. Trái lại, tỷ lệ này là 1,8%-2,5% ở Đức, tùy thuộc vào quy mô của nền tảng phát trực tuyến.

Nhìn chung, những nền tảng phát trực tuyến phản đối ý tưởng thuế nội dung để chuyển tiền vốn cho các tổ chức bên ngoài, họ thích ý tưởng nghĩa vụ đầu tư hơn. Dù các chính phủ chọn con đường nào, đều có nghĩa là sẽ có nhiều phim điện ảnh và phim truyền hình châu Âu nhận được tài trợ từ những nền tảng phát trực tuyến trong những năm tới. Hệ thống của Pháp là một công cụ tăng doanh thu đáng kể; nó có khả năng tạo ra từ 250 triệu euro đến 350 triệu euro mỗi năm.

Sự xuất hiện của các tay chơi khổng lồ quốc tế

Các thương vụ mua công ty nhộn nhịp tại Fremantle (Element Pictures, 72 Films, Lux Vide, Wildstar), Banijay (Beyond, Mam Tor), Mediawan (Plan B), The North Road (Kinetic Content), Mubi (The Match Factory), Cohen Media Group (Hanway Films) và Candle Media (Faraway Road) có nghĩa là hợp nhất trong ngành điện ảnh và truyền hình không chỉ giới hạn ở những gã khổng lồ Mỹ trong năm ngoái.

Mặc dù vậy, theo PwC, số lượng thương vụ trong ngành truyền thông và viễn thông đã giảm 26% trong năm 2022 so với kỷ lục của năm 2021. Công ty cho rằng một số nguyên nhân của sự giảm sút này là do lãi suất cao hơn, khiến các giao dịch tài chính trở nên đắt đỏ hơn. Nhiều người tin rằng các thỏa thuận sẽ tiếp tục vào năm 2023, bất chấp — hoặc có lẽ vì — những thách thức mà nền kinh tế phải đối mặt. Nhu cầu về nội dung, đặc biệt là của những nền tảng phát trực tuyến, sẽ tiếp tục khiến các công ty chế tác trở nên hấp dẫn người mua. Trong ngành phát trực tuyến, có những dự đoán về tổn thất kinh doanh.

Lionsgate làm việc với 3 Arts Entertainment thúc đẩy thương vụ thâu tóm hãng chế tác 42 đóng tại London

Các nhà sản xuất phim độc lập tiếp tục đối mặt với một năm khó khăn

Mọi thứ thật khó khăn cho các nhà sản xuất phim độc lập lúc này. Nhu cầu về êkíp làm phim và tài năng không có dấu hiệu giảm ở các vùng lãnh thổ lớn, đặc biệt là Vương quốc Anh, khiến giá luôn ở mức cao và không gian quay phim đắt đỏ. Chi phí năng lượng gia tăng, lạm phát cao và các hậu quả phức tạp từ Brexit ở châu Âu làm tăng thêm chi phí, trong khi các vai trò mới trong đoàn phim như điều phối viên thân mật và điều phối chăm sóc sức khỏe cần được đưa vào ngân sách đang thu hẹp. Chồng lên những thách thức này, các bộ phim chính kịch cao cấp là sở trường của các nhà sản xuất độc lập đang phải tranh giành suất chiếu ngoài rạp hiện bị phim bom tấn và phim chuỗi thống trị, cũng như phải thu hút con mắt và sự chú ý của một lượng khán giả tiềm năng eo hẹp tiền bạc và dễ phân tâm. Các thỏa thuận mới với những nền tảng phát trực tuyến do EAMS áp đặt (xem ở trên) có thể giúp các nhà sản xuất giữ được bản quyền và đủ sống trong năm 2023. Nhưng đó không phải là một giải pháp dễ dàng.

Phụ nữ tiếp tục lên tiếng

Sau khi Sian Heder và Jane Campion chiến thắng tại giải Oscar năm 2022, tiến bộ ở Hollywood có vẻ rõ rệt. Tuy nhiên, mùa giải thưởng năm nay có thể là một câu chuyện khác. Quả Cầu Vàng không có một phụ nữ nào được đề cử cho phim hay nhất hay đạo diễn xuất sắc nhất, chỉ có Sarah Polley nhận được đề cử kịch bản cho Women Talking. Tương tự với danh sách chưa rút gọn của Bafta chỉ một bộ phim do phụ nữ đạo diễn, Aftersun của Charlotte Wells, lọt vào danh sách phim hay nhất.

Đạo diễn Sian Heder thắng Oscar Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất cho CODA

Cũng sẽ cần xem xét kỹ lưỡng các liên hoan phim lớn. Cho đến nay, các dấu hiệu đều sáng sủa — hơn 50% trong số 110 phim tham gia Sundance đến từ các đạo diễn tự nhận là phụ nữ. Giờ đây, như mọi khi, mọi con mắt đều đổ dồn vào Berlin, Cannes và Venice, có thị hiếu được quyết định bởi bộ ba đàn ông da trắng [lãnh đạo]. Năm 2023 sẽ đánh dấu năm năm kể từ khi nhóm bình đẳng giới 50/50 Collectif của Pháp đến Cannes để phản đối việc thiếu đại diện nữ tại các liên hoan phim. Mặc dù đã ký cam kết 50/50 năm 2020, cùng với nhiều liên hoan phim nổi bật khác, ba kỳ liên hoan gần đây nhất của Cannes chỉ có bốn phim do nữ đạo diễn tranh giải — chỉ tăng một phim so với năm 2018.

Nội dung Hàn Quốc lên và lên

Decision to Leave của đạo diễn Park Chan Wook

Thị hiếu của khán giả ngày càng trở nên đa dạng và quốc tế hơn và thế lại hay. Netflix cho biết hơn 60% thuê bao toàn cầu của họ đã xem các tựa phim Hàn Quốc vào năm 2022 và nội dung Hàn đã lọt vào top 10 hằng tuần tại hơn 90 quốc gia. Các phim lẻ và phim bộ Hàn Quốc từ lâu đã có lượng người theo dõi và cộng đồng người hâm mộ ngách, nhưng việc thắng giải Phim hay nhất của Parasite của Bong Joon Ho tại Lễ trao giải Oscar năm 2020 đã báo hiệu khởi đầu việc phá bỏ “rào cản một inch của dòng phụ đề” trên toàn cầu mà đạo diễn Hàn Quốc đã đề cập. Ngay sau đó, Squid Game của Hwang Dong Hyuk đã trở thành phim bộ được yêu thích nhất toàn thế giới của Netflix và nốt gót là các phim bộ tiếng Hàn khác Extraordinary Attorney Woo và All of Us are Dead. Các phim bộ Hàn Quốc sắp ra mắt trên nền tảng này bao gồm Doona! từ đạo diễn Lee Jung Hyo của Crash Landing on You, và Parasyte: The Grey từ đạo diễn Yeon Sang Ho của Train to Busan.

Phim điện ảnh Hàn Quốc ra mắt năm 2023 bao gồm Cobweb rất được chờ đợi của đạo diễn Kim Jee Woon, với sự tham gia của nam diễn viên từng đoạt giải Cannes Song Kang Ho trong vai một đạo diễn những năm 1970 gặp khó khăn khi cố gắng quay lại đoạn kết của một bộ phim với dàn diễn viên và nhà sản xuất bối rối vì sự can thiệp của cơ quan kiểm duyệt.

Song Kang Ho (trái) tái hợp đạo diễn Kim Jee Woon cho bộ phim rất được chờ đợi trong năm 2023 Cobweb

Và trong khi các nhà làm phim Hàn Quốc như đạo diễn Park Chan Wook từng đoạt giải Cannes với Decision to Leave đang đạo diễn The Sympathizer cho HBO, và Bong Joon Ho đang thực hiện bộ phim phiêu lưu khoa học-giả tưởng Mickey 17 ra mắt năm 2024, đang làm việc ở cả Hàn và Mỹ, các chuyên gia trong ngành khác đã được khuyến khích tham vọng hơn trong việc phát triển các dự án địa phương có thể tiếp cận khán giả thế giới rộng hơn.