Có rất nhiều phim điện ảnh và truyền hình về vụ đánh bom nguyên tử
Hiroshima và Nagasaki, bao gồm phim bộ truyền hình năm 1991 của Akira
Kurosawa Rhapsody in August và phim tài liệu truyền hình năm 2015 Ishibumi của Hirokazu Kore-eda.
Tuy nhiên, chưa có phim nào đề cập đến nỗ lực chế tạo bom nguyên tử của chính Nhật Bản trong Thế chiến II, cho đến
Gift of Fire của Hiroshi Kurosaki.
Là đạo diễn của đài truyền hình trung ương NHK, có những phim bao gồm phim bộ truyền hình buổi sáng nổi tiếng
Hiyokko (2017) và phim bộ truyền hình
Reach Beyond the Blue Sky, đang phát sóng vào tối chủ nhật, hơn một thập kỷ trước Kurosaki đã bắt đầu nghiên cứu để làm
Gift of Fire, lấy cảm hứng từ nhật ký của một nhà khoa học của dự án chế tạo bom.
Kịch bản đã hoàn thành của anh, sau đó có tựa
Prometheus’ Fire,
thắng giải đặc biệt tại Sundance Institute/NHK Awards 2015 và giám
khảo của cuộc thi, nhà sản xuất NHK Katsuhiro Tsuchiya, đã đề nghị giúp
đưa tầm nhìn của Kurosaki lên màn ảnh. Sau đó họ mời thêm nhà sản xuất
và nhà phân phối kỳ cựu có trụ sở tại Los Angeles, Ko Mori, người muốn
làm một bộ phim có thể chiếu ở các thị trường quốc tế cũng như Nhật Bản.
Những nỗ lực của họ đã được đền đáp:
Gift of Fire
được phát sóng trên đài NHK vào ngày 15 tháng 8 năm ngoái và ra rạp
trên khắp Nhật Bản vào tháng 8 năm nay. Phim cũng đã được chọn cho mùa
thứ 13 của Asian Pop-Up Cinema, một liên hoan phim châu Á diễn ra nửa
năm một lần tại Chicago. Tuy nhiên, với kịch tính vốn có trong câu
chuyện có thật này, với những người tham gia dự án đều biết chiến thắng
hay thất bại của Nhật Bản đang bị đe dọa, tại sao lại mất nhiều thời
gian như vậy mới có người dựng nó thành phim?
Ba nhân vật chính của bộ phim: Shu (Yuya Yagira, trái), Hiroyuki
(Miura Haruma, phải), anh trai của Shu, và Setsu (Kasumi Arimura), người
bạn từ thời thơ ấu của hai anh em
|
Phần lớn liên quan đến sự tàn phá kinh hoàng của Hiroshima và Nagasaki.
Kurosaki giải thích sau vụ đánh bom nguyên tử năm 1945, năng lượng hạt
nhân là hình ảnh tiêu cực.
“Cả thế giới coi nó là thứ xấu xa,”
anh nói. “(Dự án bom nguyên tử của Nhật Bản) đã không trở thành một mục
tin tức lớn. Thay vào đó, trở thành như một thứ cấm kỵ mà bạn đừng nên
nói tới.”
Nhưng sau chiến tranh, Mỹ đã trở thành siêu cường hạt
nhân mạnh nhất thế giới, đã làm việc với Nhật Bản để thúc đẩy việc sử
dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình.
“Đó là một chiến
dịch rất hiệu quả,” Kurosaki nói. “Năng lượng hạt nhân đã trở thành cái
tốt. … Nhưng việc Nhật Bản tìm cách chế tạo một quả bom nguyên tử đã bị
che đậy, mặc dù những người biết thì đều đã biết.”
Shu là một sinh viên nghiên cứu háo hức tham gia dự án chế tạo bom
|
Còn có một vấn đề là cách Nhật Bản được miêu tả trong tiểu thuyết và
phim về chiến tranh. Kurosaki nói: “Trong các phim chiếu cho khán giả
Nhật Bản, Nhật Bản đã bị Mỹ tấn công. Họ không bao giờ thấy ai bị trúng
đòn không kích của Nhật Bản, thay vào đó là Tokyo bị ném bom nặng nề.
Trong các câu chuyện, người Nhật hoàn toàn là nạn nhân. Việc người Nhật
cũng cố gắng chế tạo bom nguyên tử không hợp với lối kể chuyện đó.”
Thậm chí nhiều thập kỷ sau, thay đổi cách kể chuyện đó không hề đơn giản.
“Chúng
tôi gặp khó khăn trong việc huy động vốn,” Kurosaki nói. “Một số người
bảo tôi rằng tốt hơn hết nên từ bỏ việc làm một bộ phim nguy hiểm như
vậy.” Theo anh, khán giả Nhật Bản sẽ cảm thấy đau lòng khi xem. “Thực
tế, chúng tôi không thể tìm thấy nhà sản xuất nào đồng ý làm, cho đến
khi chúng tôi gặp Mori,” anh nói thêm.
Hiroyuki, anh trai của Shu, người lính từ tiền tuyến trở về
|
Đối với Kurosaki, bộ phim trở thành một sứ mệnh phải hoàn thành, bất
chấp nhiều năm bị từ chối. “Đã 76 năm sau khi chiến tranh kết thúc,” anh
nói. “Những người biết về thời đó đang nhanh chóng chết hết và những ai
trực tiếp biết về chiến tranh chẳng mấy nữa sẽ biến mất. Đối với người
Nhật, chiến tranh sắp trở thành thứ gì đó giống như chuyện dân gian. Tôi
đã nghĩ mình phải làm phim ngay bây giờ không thì có thể mãi mãi không
còn cơ hội.”
Đồng thời, cả Kurosaki lẫn dàn diễn viên đều không
ai có bất kỳ kinh nghiệm cá nhân nào về chiến tranh, buộc đạo diễn phải
sử dụng trí tưởng tượng của mình nhiều hơn bình thường. Trong suy nghĩ
của anh, bối cảnh của bộ phim về Kyoto thời chiến không phải là một nơi
hoàn toàn tăm tối.
“Khi chúng ta vén rèm cửa vào buổi sáng và
thấy thời tiết tốt, tâm trạng chúng ta cũng tốt lên,” anh nói. “Với
những người thời đó có thể còn hơn vậy nữa vì mỗi ngày đều rất quan
trọng. Với họ thời tiết đẹp, một cơn gió nhẹ nhàng và cái đẹp của đường
phố Kyoto quý giá hơn chúng ta có thể tưởng tượng bây giờ.”
Setsu chỉ nghĩ về cuộc sống sau chiến tranh — còn Hiroyuki chỉ nghĩ đến cô
|
Cảm giác sống trong khoảnh khắc đó được phản ánh trong lời nói và hành
động của ba nhân vật chính của bộ phim: Shu (Yuya Yagira), một sinh viên
nghiên cứu háo hức tham gia dự án chế tạo bom; Hiroyuki (Miura Haruma),
anh trai của Shu, người lính từ tiền tuyến trở về; và Setsu (Kasumi
Arimura), người bạn chơi cùng thời thơ ấu của hai anh em hiện làm việc
trong một nhà máy kéo sợi quân sự, tuy nhiên cô chỉ nghĩ về cuộc sống
sau chiến tranh — còn Hiroyuki chỉ nghĩ đến cô.
“Cả ba đang sống
những cuộc đời khác nhau, nhưng họ đang sống hết mình với đam mê. Tôi
muốn truyền đạt điều đó cho khán giả,” Kurosaki nói. “Tôi nghĩ nếu xem
phim, khán giả sẽ hiểu rằng đó là một bộ phim tích cực.”
Bên cạnh
câu chuyện cá nhân là câu chuyện về nỗ lực chế tạo bom nguyên tử, được
dẫn dắt bởi một giáo sư bí ẩn tên Bunsaku Arakatsu (Jun Kunimura). Tuy
nhiên, so với Dự án Manhattan của Mỹ, vốn sử dụng hàng nghìn người và
tiêu tốn hàng triệu USD, Arakatsu có nguồn lực eo hẹp và không có thông
tin về tiến trình của kẻ thù.
“Thực sự, những gì (các nhà nghiên cứu) đang làm lúc đó không có hiệu quả thực tế,” Kurosaki nói
|
“Thực sự, những gì (các nhà nghiên cứu) đang làm lúc đó không có hiệu
quả thực tế,” Kurosaki nói. “Họ đã có bản thiết kế máy ly tâm và rotor,
nhưng tôi không tin họ đã làm ra được bất cứ gì. Họ còn đường rất dài
phía trước, vì họ đang cố gắng chế tạo một quả bom từ những cỗ máy thí
nghiệm. Tôi nghĩ họ biết họ không bao giờ có thể làm được trong lúc đang
có chiến tranh.”
Bộ phim không khắc họa các nhà nghiên cứu như
những anh hùng hay nhân vật phản diện một chiều. Arakatsu muốn bảo vệ
các nhà khoa học sinh viên của ông không phải ra trận và chết, mặc dù
một số người đang khao khát được ra đi. Điều này khiến ông, như Kurosaki
lưu ý, là “một kẻ phản bội đất nước mình theo tiêu chuẩn thời đó.”
“Ông
ấy có hai bộ mặt, tất cả họ đều có hai bộ mặt,” đạo diễn nói. “Trong
trái tim họ là sự pha trộn giữa công lý và cái ác. Họ không chỉ nghĩ đến
hòa bình. Thay vào đó, họ chỉ nghĩ đến khoa học. Đối với họ khoa học là
quan trọng nhất. Mọi người có thể chết vì khoa học, nhưng họ nghĩ rằng
đó là chẳng đặng đừng.”
Chuyến đi nghiên cứu của họ tới Hiroshima sau vụ ném bom nguyên tử, thu thập các mẫu vật giữa những xác người chết và bị thương
|
Thái độ này được thể hiện bằng chuyến đi nghiên cứu của họ tới Hiroshima
sau vụ ném bom nguyên tử, với việc Arakatsu và nhóm của ông thu thập
các mẫu vật giữa những xác người chết và bị thương. “Họ không cố gắng
giúp đỡ những người bị thương, họ không đến đó để làm vậy. Họ đến đó để
làm thí nghiệm,” Kurosaki nói.
Anh so sánh hành động của họ với
lưỡng nan đạo đức là liệu một nhà làm phim chẳng hạn như ông có nên cứu
nạn nhân khi đi làm phim về hỏa hoạn hay sóng thần không.
Đối với Kurosaki (phải), bộ phim trở thành một sứ mệnh phải hoàn thành
|
“Chúng tôi có sứ mệnh của mình, đó là quay phim chứ không phải cứu hộ,”
anh nói. “Ưu tiên số một của (các nhà nghiên cứu) là khoa học. Chúng tôi
đang làm phim, vì vậy chúng tôi có hơi giống nhau. Đó là một sự thật
đáng sợ.”
Dịch: © Ngô Bình @Quaivatdienanh.com
Nguồn: Japan Times