Nhưng đạo diễn Jon Chu đã nói rằng trong mục tiêu của anh
Crazy Rich Asians không chỉ là một bộ phim mang tính bước ngoặt, mà là bắt đầu một phong trào đại diện cho người Mỹ gốc Á ở Hollywood.
Đây là một nhiệm vụ nản lòng, đặc biệt xét rằng người Mỹ gốc Á (và người
dân các đảo ở Thái Bình Dương, những người thường được đưa vào danh mục
rộng lớn hơn là “người Mỹ gốc châu Á-Thái Bình Dương”) tiêu biểu cho
một loạt nền tảng văn hóa, tôn giáo, ngôn ngữ và kinh tế mênh mông.
Và
Hollywood đã có một lịch sử gập ghềnh khi nói đến những vai diễn của
người Mỹ gốc Á, từ những vai diễn gương mặt-da vàng ban đầu đến những ví
dụ hiện tại về tẩy trắng.
Nhưng cũng có nhiều điều để ngưỡng mộ.
Dưới đây là dòng thời gian của một số cột mốc sự kiện quan trọng và
những bước lùi dẫn đến
Crazy Rich Asians, phim sẽ ra rạp ở Việt Nam từ ngày 17/8 với tựa
Con nhà siêu giàu châu Á.
1918: Sessue Hayakawa thành lập hãng phim
Sessue Hayakawa (trái) trong phim The Bridge on the River Kwai, vai diễn đưa ông nhận một đề cử Oscar
|
Diễn viên phim câm Sessue Hayakawa được coi là ngôi sao điện ảnh người
Mỹ gốc Á đầu tiên, và, được cho là không có ngôi sao nào lớn hơn kể từ
đó. Đến năm 1918, ông đã có đủ lực để thành lập hãng phim riêng, Haworth
Pictures Corp, thôi thúc bởi sự thất vọng của ông trước những miêu tả
xúc phạm và không chính xác về người châu Á của Hollywood.
Trong
thời gian vận hành Haworth, ông đã sản xuất 23 phim và là một trong
những diễn viên được trả lương cao nhất thời của ông. Ông rời Hollywood
năm 1922 do quan điểm bài-châu Á ngày càng tăng, cuối cùng đã trở lại
sau Thế chiến hai. Năm 1957, ông nhận đề cử Oscar cho vai diễn trong
The Bridge on the River Kwai.
1935: Anna May Wong mất vai người Mỹ gốc Hoa về tay Luise Rainer
Anna May Wong (Hoàng Liễu Sương)
|
Anna May Wong là ngôi sao phim câm thập niên 1920, nhưng cô thường thấy
mình bị giới hạn trong những vai châu Á khuôn mẫu. Khi cuốn tiểu thuyết
The Good Earth
của Pearl Buck được phát hành năm 1931, Hoàng Liễu Sương đã công khai
mong muốn được tham gia vào bộ phim chuyển thể, bởi vì đó là một cơ hội
hiếm có để đóng vai một nhân vật Trung Quốc ở Hollywood.
Sau này
cô mới biết rằng cô không bao giờ được xét vì các nhà sản xuất muốn có
một nam diễn viên da trắng cho nhân vật nam chính người Trung Quốc, và
đạo luật cấm hôn nhân khác chủng tộc đã ngăn cản một phụ nữ không phải
người da trắng được chọn đóng cặp với một người đàn ông da trắng. Thay
vào đó, Hoàng Liễu Sương được giao vai người vợ lẽ, nhưng từ chối. Luise
Rainer đã giành được giải Oscar cho vai diễn người phụ nữ Trung Quốc
trong phim này.
Đây cũng là thập kỷ đã mang đến cho chúng ta
những nhân vật da vàng Fu Manchu và Charlie Chan, đó là những vai diễn
người châu Á rập khuôn do các diễn viên da trắng đóng và được tạo ra do
trí tưởng tượng của phương Tây.
1961: Flower Drum Song là phim Hollywood đầu tiên với người Mỹ gốc Á trong các vai chính
Cảnh trong phim Flower Drum Son, chuyển thể vở nhạc kịch Broadway Rodgers & Hammerstein, do nữ diễn viên Hồng Kông Quan Gia Thiến đóng chính cùng nam diễn viên gốc Nhật James Shigeta
|
Vào thời điểm đó, làm phim về người Mỹ gốc Á là một lựa chọn mạo hiểm;
đây cũng là năm việc Mickey Rooney vào vai một người hàng xóm Nhật Bản
răng hô trong
Breakfast at Tiffany’s là có thể chấp nhận được.
Bao năm, người Mỹ gốc Á có cảm xúc lẫn lộn về phiên bản điện ảnh của vở nhạc kịch
Rodgers & Hammerstein,
bởi vì nó do những người không phải châu Á sáng tạo ra và thể hiện
những khuôn mẫu châu Á, bao gồm một cô dâu vâng lời và gái nhảy đào mỏ.
Nhưng những năm gần đây, bộ phim nhạc kịch này (được đề cử cho năm giải
Oscar) đã được chấp nhận nhiều hơn, một phần vì 57 năm sau, chúng ta vẫn
chưa thấy người Mỹ gốc Á hát múa trên sân khấu lớn ở Hollywood.
1973: Long tranh hổ đấu khiến Lý Tiểu Long trở thành tượng đài sau khi qua đời
Lý Tiểu Long trong phim Long tranh hổ đấu năm 1973
|
Sau khi đóng vai Kato trong phim bộ truyền hình
The Green Hornet,
Lý Tiểu Long cố gắng tìm vai chính ở Hollywood, thậm chí còn phát triển
một dự án truyền hình cho chính mình, được cho là đã bị gỡ và tái dựng
thành
Kung Fu, với sự tham gia của David Carradine. Anh về Hồng
Kông, ở đây anh quay ba phim thành công, trước khi nhận được sự chú ý
của Warner Bros., hãng phim đã mời anh vai chính trong
Long tranh hổ đấu / Enter the Dragon. Lý Tiểu Long qua đời sáu ngày trước khi bộ phim được phát hành, đúng lúc sự nghiệp của anh ở Mỹ sắp cất cánh.
Điều
đó nói rằng, Lý Tiểu Long không chỉ trở thành một huyền thoại toàn cầu,
mà đã đặt vũ đài cho các ngôi sao võ thuật như Thành Long và Lý Liên
Kiệt.
1982 và 1984: Gandhi và The Killing Fields giành chiến thắng lớn tại giải Oscar
Haing S. Ngor (trái) trong phim The Killing Fields / Cánh đồng chết, vai diễn đem lại cho anh giải Oscar Nam diễn viên phụ xuất sắc
|
Bộ phim tiểu sử Mohandas Gandhi đã giành được tám giải Oscar, bao gồm
phim hay nhất, và nam diễn viên chính xuất sắc nhất cho Ben Kingsley
(mang nửa dòng máu Anh, nửa Ấn Độ). Hai năm sau,
The Killing Fields,
kể việc hai nhà báo thoát khỏi chế độ Khmer Đỏ ở Campuchia, đã đem về
giải nam diễn viên phụ xuất sắc nhất cho Haing S. Ngor. Kingsley, Ngor
và Miyoshi Umeki (đã từng đoạt Oscar với
Sayonara năm 1957) vẫn là ba diễn viên gốc Á duy nhất từng đoạt giải Oscar diễn xuất.
Sau này,
Slumdog Millionaire (2008) là một phim khác của Anh về Ấn Độ được vinh danh tại giải Oscar.
1993: Joy Luck Club là một phim tìm thấy thành công
Đạo diễn Wayne Wang đã giành được sự công nhận với
Chan Is Missing
năm 1982, được coi là bộ phim độc lập đầu tiên do một người Mỹ gốc Á
đạo diễn cộng hưởng với cộng đồng người Mỹ gốc Á bên ngoài. Nhưng
Joy Luck Club, dựa trên cuốn sách của Amy Tan, là phim Hollywood chính thống đầu tiên của ông và thành công về mặt thương mại lẫn phê bình.
1993: The Wedding Banquet bắt đầu triều đại của Lý An ở Hollywood
Lý An với tượng vàng Oscar Đạo diễn xuất sắc thứ hai của ông năm 2012 cho phim Life of Pi
|
Bộ phim hài
The Wedding Banquet của Lý An trở thành phim có lãi
nhất trong năm khi xét tỷ suất chi phí, kiếm được 23,6 triệu đôla Mỹ từ
ngân sách 1 triệu đôla. Sau đó, ông làm nên lịch sử với tư cách là nhà
làm phim không phải người da trắng đầu tiên giành giải Oscar đạo diễn
xuất sắc nhất, với
Brokeback Mountain năm 2005, và lấy giải thưởng thứ hai năm 2012 với
Life of Pi.
Bộ phim võ thuật năm 2000
Ngoại hổ tàng long của Lý An vẫn là bộ phim tiếng nước ngoài có doanh thu cao nhất ở Mỹ.
1998: Mulan là phim hoạt hình đầu tiên của Disney được lồng tiếng chủ yếu bởi người Mỹ gốc Á
Truyền thuyết Hoa Mộc Lan của Trung Quốc về con gái của một lão tướng
cải nam trang thay cha tòng quân. Cho bản chuyển thể hoạt hình, Disney
thuê một biên kịch người Mỹ gốc Trung Quốc (Rita Hsiao) và thuê hầu hết
người Mỹ gốc Á lồng tiếng, bao gồm Ming-Na Wen, B. D. Wong, James Hong,
Pat Morita và George Takei.
Về sau Disney ghi được nhiều thành công nữa với các câu chuyện của người Mỹ gốc châu Á-Thái Bình Dương, chẳng hạn như
Lilo và Stitch,
Big Hero 6 và
Moana. Một bản chuyển thể
Mulan người đóng nằm trong số các tác phẩm cho năm 2020.
1999: Giác quan thứ sáu là hiện tượng văn hóa
M. Night Shyamalan (giữa) trên trường quay The Last Airbender
|
Câu nói “Cháu nhìn thấy người đã chết” của Haley Joel Osment khắc vào ký
ức của một thế hệ, và cái tên của đạo diễn M. Night Shyamalan giờ đây
đồng nghĩa với một thể loại phim kinh dị siêu nhiên nào đó kết thúc bằng
thắt nút cao trào rơi hàm.
Dù ông có một số thất bại – đáng chú ý nhất là thất bại của
The Last Airbender,
mà ông đã bị quy lỗi tẩy trắng các nhân vật người Inuit và người châu Á
trong loạt phim hoạt hình gốc – ông đã hoàn thành bộ ba phim
Unbreakable thành công, kết thúc với
Glass năm 2019.
2004: Harold & Kumar là phim chuỗi Hollywood đầu tiên do diễn viên người Mỹ gốc Á dẫn dắt
John Cho và Kal Penn (từ phải qua) trong A Very Harold & Kumar Christmas
|
Khi
Harold & Kumar Go to White Castle, một bộ phim hài do
John Cho và Kal Penn đóng chính, được công chiếu vào năm 2004, nó không
phải là thành công ‘khủng’ ở phòng vé. Nhưng khi ra đĩa DVD, phim được
sùng bái và đã sinh thêm hai phần tiếp theo,
Harold & Kumar Escape From Guantanamo Bay năm 2008 và
A Very Harold & Kumar Christmas năm 2011.
2009: Justin Lin giúp biến Fast and Furious thành cỗ máy kiếm tiền quốc tế
Justin Lin (phải) chỉ đạo Vin Diesel trên trường quay Fast and Furious
|
Sau khi Justin Lin ghi được điểm với phim độc lập
Better Luck Tomorrow, anh đã đạo diễn bộ phim
Fast and Furious: Tokyo Drift năm 2006. Trong phần tiếp theo này, dàn diễn từ phim gốc
Fast & Furious không ai quay lại trừ vai khách mời xuất hiện chớp nhoáng của Vin Diesel. Nhưng phim
Fast and Furious
kế tiếp của Lin năm 2009, Paul Walker, Michelle Rodriguez và Jordana
Brewster năm 2009 đều trở lại, và đến nay chuỗi phim này đã thu hơn 1,5
tỉ USD.
Lin đã tạm nghỉ vài năm với chuỗi phim này, nhưng anh sẽ trở lại với phim thứ 9 và 10, dự kiến sẽ là hai phần cuối cùng.
2016: Dwayne Johnson trở thành diễn viên được trả thù lao cao nhất thế giới
Dwayne Johnson mang di sản Polynesia của mình tự hào lồng tiếng cho bán thần Maui
|
Nhiều người vẫn biết anh là The Rock, từ những năm anh là nhà vô địch
đấu vật chuyên nghiệp, và một số đánh giá thấp anh khi anh chuyển sang
diễn xuất trong
The Mummy Returns năm 2001. Nhưng 15 năm sau, anh trở thành diễn viên được trả thù lao cao nhất thế giới, một phần nhờ
Moana, trong đó anh mang di sản Polynesia của mình tự hào lồng tiếng cho bán thần Maui.
2017: Ghost in the Shell gây tranh cãi vì tẩy trắng
Việc chọn Scarlett Johansson vào vai Thiếu tá Motoko Kusanagi gây phản ứng dữ dội
|
Các nhà hoạt động người Mỹ gốc Á lâu nay đã lên tiếng phản đối việc tẩy trắng của Hollywood –
Short-Circuit 2,
21,
Aloha,
Dragonball: Evolution,
Dr Strange;
danh sách còn tiếp tục – nhưng cuộc tranh cãi xung quanh việc chọn
Scarlett Johansson vào vai Thiếu tá Motoko Kusanagi trong phim chuyển
thể bộ truyện tranh Nhật Bản
Ghost in Shell có vẻ là lần đầu tiên Hollywood đã lắng nghe.
Giám
đốc điều hành của Paramount, Kyle Davies, thừa nhận rằng những lời chỉ
trích về việc tẩy trắng là không hay cho công việc kinh doanh.
2017: The Big Sick đưa Kumail Nanjiani thành sao
Kumail Nanjiani (trái) trong phim The Big Sick
|
Kumail Nanjiani và Emily Gordon đã viết kịch bản dựa trên câu chuyện
tình trong đời thực của họ và cuối cùng đã giành được đề cử Oscar kịch
bản gốc xuất sắc nhất – lần đầu tiên cho một câu chuyện đào sâu vào trải
nghiệm của người Mỹ gốc Á. Mặc dù được ca ngợi, bộ phim nhận lãnh những
lời chỉ trích cho sự khắc họa rập khuôn về phụ nữ Nam Á. (
The Joy Luck Club cũng bị chỉ trích sự khắc họa đàn ông châu Á.)
Phê
bình này nhấn mạnh nhiệm vụ bất khả thi của việc có một câu chuyện đại
diện cho toàn bộ cộng đồng – và vẫn còn một loạt các câu chuyện đa dạng
cần được kể.
Dịch: © Hải Đăng @Quaivatdienanh.com
Nguồn: South China Morning Post