Các đối thủ cạnh tranh tại Liên hoan phim hoạt hình quốc tế Annecy năm nay cũng vậy đó. Có rác rưởi đây kia, nhưng cũng có một số phim truyện khắc họa những thế giới và tầm nhìn nguyên tác, tuyệt đẹp trong khi hết sức tôn trọng hoạt hình là một hình thức nghệ thuật mạnh mẽ có thể đưa bạn đi bất cứ đâu, bất cứ khi nào nó muốn. 

Với những suy ngẫm bất quy tắc thú vị, sau đây là một cái nhìn chủ quan về một số phim đáng để bạn chú ý. (Lưu ý: có ý định quảng bá phim của Alberto Vázquez, Unicorn Wars, nhưng không thể có phiên bản phụ đề tiếng Anh kịp thời. Phim trông hay đấy, hãy đi xem).

The Island
Đạo diễn Anca Damian (Romania-Pháp-Bỉ, 85 phút)

Đây là một trường hợp hiếm hoi về một người thực sự đang tạo nên sự nghiệp đáng ngưỡng mộ bằng việc làm ra các phim truyện hoạt hình đa dạng và sáng tạo. Anca Damian, với các tác phẩm trước đó, The Magic Mountain (2015) và Marona’s Fantastic Tale (2019) không thể khác biệt hơn, trở lại với The Island (2022), đây có thể là tác phẩm hay nhất của cô.

Phỏng theo cuốn tiểu thuyết nổi tiếng của Daniel Defoe, Robinson Crusoe (1719), Damian lấy câu chuyện cơ bản về người đàn ông (có cái tên vẻ vang, Robinson) lưu lạc trên hoang đảo và từ đó tạo ra một ma thuật nhạc kịch kết hợp giữa Luis Bunuel và Masaaki Yuasa với những nàng tiên cá, người tị nạn và những gia đình tan vỡ.

Kết quả là những gì phải là một tác phẩm lạc quan nhất, hoang dã nhất về các tình huống khá éo le. Đừng hỏi tôi làm thế nào mà Damian lại làm được. Có thể đó là ảnh ghép, màu sắc đậm, đẹp, một tác phẩm ngập trong màu xanh biển ấm áp.

Chúng tôi không bao giờ chắc chắn liệu điều này có phải là tất cả (giống như Crusoe) trong đầu Robinson khi anh ấy ngồi trên một tảng đá chìm trong nỗi buồn và sự điên loạn, kể lại các nhân vật trong quá khứ của anh ấy như một bác sĩ, cha, con trai, người yêu...

Giống như Lisa Limone and Maroc Orange: A Rapid Love Story (2014) của Mait Laas, The Island là vở nhạc kịch nhẹ nhàng đưa chúng ta vào một câu chuyện sâu sắc hơn và đen tối hơn, phản ánh đích đáng sự hỗn loạn điên cuồng của toàn cầu hóa và những hành vi hết sức tồi tệ của con người.

Blind Willow, Sleeping Woman
Đạo diễn Pierre Foldes (Luxembourg-Canada-Hà Lan, 105 phút)

Dựa trên loạt truyện ngắn của nhà văn Nhật Bản, Haruki Murakami, Blind Willow, Sleeping Woman là câu chuyện điển hình về một con ếch khổng lồ biết nói, một con mèo bị lạc, một nhân viên kế toán rối loạn tinh thần và một nhân viên ngân hàng tắc trách bị vợ bỏ. Họ cùng nhau tìm cách cứu Tokyo trong một trận động đất đồng thời cố gắng sắp xếp cuộc sống mất phương hướng của mình.

Bạn biết đấy... những thứ khá chuẩn.

Nếu từng có nhà văn nào chín muồi để diễn dịch lên hoạt hình, thì đó sẽ là Murukami (thích viết truyện ngắn hơn tiểu thuyết). Những câu chuyện nhuốm màu hiện thực ma thuật của Murukami với các nhân vật kỳ quặc vô tận và kể chuyện chệch hướng phù hợp hoàn hảo cho hoạt hình.

Đạo diễn Pierre Foldes, làm phim đầu tay, đã nắm bắt gọn gàng thế giới của Murukami với thiết kế tinh tế, dễ dàng hòa vào những khoảnh khắc siêu thực tưởng như bình thường và đơn giản này.

Một điểm hơi vướng là giọng tiếng Anh. Công nhận là chỉ những người nói tiếng Anh bản ngữ mới có thể thấy vướng mắc, nhưng thật kỳ lạ khi xem các nhân vật Nhật Bản trong thế giới Nhật Bản được các diễn viên Canada lồng tiếng. Tuy nhiên, chẳng hiểu sao chuyện đó lại làm tăng thêm sự bất ổn dễ chịu của thế giới và các nhân vật trong phim. Nó gần như thêm một lớp rối loạn chức năng và rối rắm hoàn toàn mới vào việc trải nghiệm.

Home is Somewhere Else
Đạo diễn Carlos Hagerman và Jorge Villalobos (Mexico-Mỹ, 87 phút)

Bộ phim tự miêu tả là “hoạt hình tài liệu” này gồm ba câu chuyện, mỗi câu chuyện do những người trẻ tuổi có cuộc sống và gia đình đã tan vỡ vì các chính sách nhập cư hà khắc, phi lý và phân biệt chủng tộc của Mỹ kể. Mỗi câu chuyện được liên kết bởi bậc thầy kiểu cách, Lalo “El Deportee”, nhà thơ đã bị trục xuất khỏi bang Utah quê hương của anh về Mexico.

Hình ảnh và hoạt ảnh sẽ không thay đổi cuộc sống của bạn. Trên thực tế, hình ảnh cung cấp quá ít nên đây có thể chỉ là một podcast hay. Điều đó nói lên rằng, cấu trúc và câu chuyện rất thuyết phục và quan trọng. Không có nhiều phim hoạt hình chạm đến các tình huống xã hội và chính trị cấp bách của ngày nay. Home is Somewhere Else là khám phá đầu tiên về nạn phân biệt chủng tộc, không chấp nhận khác biệt, và sống lưu vong, nhưng cũng khám phá niềm hy vọng.

Silver Bird and Rainbow Fish
Đạo diễn Lôi Lỗi (Mỹ-Hà Lan, 104 phút)

Kể từ khoảng thời gian của Recycled và Hand Coloured # 2 (làm với Thomas Sauvin), hướng đi và giọng điệu trong tác phẩm của Lôi Lỗi đã mang hơi hướng cá nhân hơn. Trong khi các phim trước đó của anh kết hợp chủ nghĩa hiện thực ma thuật, khoa học giả tưởng, truyện tranh, và trò chơi điện tử vào thế giới vẽ tay tuyệt đẹp về mặt hình ảnh, thì tác phẩm sau này của anh lại tập trung vào cá nhân hơn.

Phim truyện mới nhất của Lôi Lỗi, Silver Bird and Rainbow Fish, sử dụng kết hợp ảnh ghép, bản vẽ, đất sét và ảnh lưu trữ, Lôi Lỗi khoác lên người cái áo bác sĩ Frankenstein và làm sống lại quá khứ khá xáo trộn của gia đình để hiểu rõ vị trí hiện tại của mình.

Sử dụng các cuộc phỏng vấn (giống những cuộc trò chuyện dễ chịu thì đúng hơn) với cha và ông nội (đã mất trước khi bộ phim được thực hiện), chúng ta sẽ theo dõi câu chuyện của cậu bé 4 tuổi Gia Kỳ (bố của Lôi Lỗi), mẹ vừa qua đời và bố buộc phải tìm việc làm ở nông thôn. Gia Kỳ và em gái cuối cùng được đưa vào trại trẻ mồ côi. Từ đó, Lôi Lỗi lần theo lịch sử của gia đình mình cùng với những biến động của chính trị Trung Quốc. Cuối cùng, câu chuyện không chỉ của Lôi Lỗi và gia đình anh, đó là câu chuyện của người dân Trung Quốc. Đây cũng là một câu chuyện, bất chấp giọng nam chiếm ưu thế, về những người phụ nữ mạnh mẽ, đặc biệt là bà nội kế và mẹ của Lôi Lỗi. Họ là trụ cột của sức mạnh và niềm an ủi trong những thời khắc khó khăn.

Đúng với phong cách của mình, Lôi Lỗi duy trì thủ pháp hài hước nhẹ nhàng. Về mặt hình ảnh, bộ phim là sự ghép ảnh, vẽ tay, và thiết kế. Nó giống như bộ sưu tập các hình ảnh không có gì khớp nhau có được mục đích mới. Lôi Lỗi không ngại giữ trung thực. Anh chưa bao giờ kiểu cách. Một trong những khoảnh khắc hài hước nhất là khi Lôi Lỗi phải tạm nghỉ trong một cuộc phỏng vấn. Hầu hết nghệ sĩ sẽ cắt bỏ tất cả chuyện như vậy, nhưng Lôi Lỗi vẫn tiếp tục quay và hình ảnh đứng yên cho đến khi anh quay lại.

Cho dù đó là người lạ hay gia đình, Lôi Lỗi tôn vinh một cách đáng yêu và khôi hài những người bị thiệt thòi, bị hiểu lầm và bị lãng quên, hồi sinh cho họ một luồng không khí hy vọng, mục đích và nhân văn mới.

Dozens of Norths
Đạo diễn Koji Yamamura (Nhật Bản, 64 phút).

Không biết miêu tả phim truyện ngắn của bậc thầy hoạt hình Koji Yamamura này thế nào. Chắc chắn nó sẽ gây chia rẽ, đặc biệt là đối với những khán giả Annecy chưa bao giờ quan tâm đến những thứ phi tuyến tính hoặc trừu tượng.

Âm hưởng tuyệt tác ngắn của Yamamura, The Country Doctor, Dozens of Norths là một tác phẩm trừu tượng bí ẩn, hấp dẫn và thôi miên bất chấp phân loại. Phần tóm tắt đưa ra hướng dẫn tối thiểu: “Đây toàn nói về miền Bắc. Đây là ghi chép những con người tôi đã gặp ở miền Bắc. Tuy nhiên, trí nhớ của tôi bị rời rạc và không đi vào trọng tâm gì cả.”

Trước hết, hình ảnh và hoạt ảnh rất đẹp. Bạn chỉ có thể ngồi lại và thưởng thức. Bạn cũng có thể tiếp cận Dozens of Norths giống như một cuốn sách ảnh được liên kết đủ loại họa tiết. Theo một nghĩa nào đó, phim của Yamamura gợi nhớ đến cuốn sách xuất chúng của Fernando Pessoa, The Book of Disquiet, giống như một bộ sưu tập những kỷ niệm từ nhật ký của một ai đó. Cách tiếp cận của Yamamura cũng tương tự, một tập hợp các khoảnh khắc và ký ức được kết nối lỏng lẻo. Hãy tưởng tượng nếu bạn đi du lịch, chẳng hạn đến Annecy một tuần để tham dự liên hoan. Sau đó, bạn về nhà, ổn định và nghỉ ngơi, và cuối cùng bắt đầu viết ra những ấn tượng của bạn về trải nghiệm đó.

Ký ức luôn đáng ngờ. Kết quả, nếu chúng ta trung thực, sẽ là một chuỗi các mảng mây mù, giống như mọi ký ức, không bao giờ nắm bắt trải nghiệm được chính xác.