Câu chuyện Đạo diễn xuất sắc nhất Oscar 2020 không thể được kể đầy đủ, không phải vì chưa xem sử thi chiến tranh của Sam Mendes diễn ra trong thời gian thực với một cảnh dường như được quay liền một mạch, và không phải vì chưa xem Richard Jewell của Clint Eastwood. Chúng ta có biết 1917 là về Thế chiến I — một cuộc chiến tận thế đến mức T.S. Eliot đã viết The Wasteland và ví nó là kết thúc của vạn vật. Thật vậy, có lẽ loài người chưa bao giờ hồi lại từ đó. Có lẽ chúng ta vẫn quay cuồng với những gì chúng ta đã học về giống loài của chúng ta. Đó là chưa kể Thế chiến II tái khẳng định chúng ta có thể tàn ác đến mức nào, con người sẽ đi cùng với cái gì khi bị một kẻ loạn trí lôi cuốn dẫn dắt.

Tốp 5 đấu thủ hàng đầu

Chuẫn đạo diễn cao năm nay phải là Bong Joon Ho, người có Parasite thắng giải Cành Cọ Vàng và tiếp tục là bộ phim đứng đầu hầu hết các danh sách được yêu thích tại các liên hoan phim.

Phim của Bong Joon Ho thường mô tả một thế giới sụp đổ. Với Snowpiercer, những người nghèo đã chiến đấu để đi lên phía trước con tàu nơi người giàu và quyền lực thống trị. Trong Okja, tương lai được sắp đặt bởi một dân số ăn thịt đã mang đến nỗi kinh hoàng về những con lợn khổng lồ nhằm đáp ứng nhu cầu. Và trong Parasite, sự phù phiếm kiểu Sisyphus của chủ nghĩa tư bản giai đoạn cuối cho thấy muốn thoát khỏi nghèo đói trong một sự lừa đảo có hệ thống từ đầu mới khó khăn làm sao.

Trong bộ phim tuyệt vời này, một cơn mưa lớn trút xuống như thác đổ. Có lẽ đây là một câu chuyện cảnh báo về sự giàu có và nghèo đói cùng cực không thể cùng tồn tại lâu dài, không phải trong một thế giới đang sụp đổ dưới sức nặng của sự thèm muốn của loài người.

Mỗi cảnh quay trong Parasite được bậc thầy về hình thức chế tác. Qua rồi sự hỗn loạn ngột ngạt của Snowpiercer. Qua rồi những ngôi sao lớn của Hollywood. Không có cảnh nào lãng phí. Nỗi đau ở những người con người khốn khổ là quá sức mãnh liệt. Vẻ đẹp và sự tan vỡ của một nhân vật đang giữ hòn đá nặng như lá bùa hứa hẹn đem lại cuộc sống tốt đẹp vào một ngày nào đó. Hai gia đình hạt nhân sống cuộc sống tách biệt xảo trá xuyên suốt bộ phim. Nhưng rồi một cửa hầm được mở ra, và một cánh cổng được tiết lộ, và đột nhiên bộ phim trở thành một thứ khác. Parasite rất dễ dàng trở thành một trong những bộ phim hay nhất năm và như Jenelle Reilly đã nói trên Twitter, Bong Joon Ho là đặt cược an toàn nhất cho đề cử Đạo diễn xuất sắc.

The Irishman là bộ phim về việc tìm kiếm những câu trả lời lớn nhất và có lẽ là toàn bộ ý nghĩa cuộc đời của một người

Martin Scorsese có lẽ là đạo diễn người Mỹ vĩ đại nhất còn sống. Người viết không thể nghĩ ra bất cứ ai khác đã làm nhiều phim tuyệt hay như ông đã làm — còn nếu thiếu sự vĩ đại, những rủi ro mà người ta gặp phải là kinh hoàng. Ông không bao giờ làm nửa vời. Ông nhấn ga và không dừng lại. Với The Irishman, ông đã đưa sự tao nhã mang thương hiệu của mình xuống một hoặc hai bậc để miêu tả một sự chiêm nghiệm ảm đạm hơn vào cuối đời. Làm bộ phim Silence có lẽ đã thay đổi phần nào sự nhạy cảm của ông bởi vì The Irishman là bộ phim không sợ suy tư lặng lẽ. Hơn thế, đây là bộ phim về việc tìm kiếm những câu trả lời lớn nhất và có lẽ là toàn bộ ý nghĩa cuộc đời của một người.

The Irishman kể về một sát thủ máu lạnh giả vờ, như những kẻ khôn ngoan thường làm, rằng anh ta chỉ là một người đàn ông bình thường lo toan cho gia đình. Nhưng đây còn là bộ phim do một đạo diễn gạt qua một bên tất cả sự phô trương mang tính thương hiệu của mình với người hâm mộ. Ông biết họ mong đợi gì và lần này ông không cho họ điều đó — bởi vì, như ông thường làm trong suốt sự nghiệp của mình, ông phá cách. Ông làm vậy vì một lý do. Đủ kỳ lạ vì The Irishman hóa ra là một bộ phim hết sức cá nhân đối với Scorsese như Silence. Trong Silence có sự suy ngẫm về sự tồn tại của Chúa và cuộc đấu tranh nội tâm để cam chịu trước sự thờ ơ của Chúa. Trong The Irishman, có lẽ là một sự nhìn lại thấu suốt các loại phim ông đã làm, các loại quái vật mà ông đã thể hiện trong những phim đó, và di sản lâu bền của ông mà một nhà đạo diễn sẽ phải có.

Chuyện ngày xưa ở Hollywood là tác phẩm của một bậc thầy làm nghề ở đỉnh cuộc chơi của mình

Quentin Tarantino, Chuyện ngày xưa ở Hollywood — Tarantino kết thúc bộ ba tác phẩm báo thù viết lại lịch sử bằng bộ phim không chỉ là hay nhất trong ba phim mà có lẽ là hay nhất trong toàn bộ sự nghiệp của ông. Chắc chắn, nhiều người hâm mộ ông sẽ không bao giờ chấp nhận điều đó. Giống như Scorsese, Tarantino mang theo sau lưng di sản của mình. Ông không chỉ cần phải làm hay nhất hơn các phim khác trong cuộc đua năm nay mà còn phải làm hay nhất hơn sự nghiệp tác phẩm của mình. Đặc biệt, Pulp Fiction phủ bóng trong dàn phim của Tarantino.

Như Parasite, như The Irishman, Chuyện ngày xưa ở Hollywood là tác phẩm của một bậc thầy làm nghề ở đỉnh cuộc chơi của mình. Tự tin và kiên định, ông bày ra câu chuyện ông muốn kể, cá nhân nhất của ông, về thế giới đã tạo ra ông. Chi tiết đáng yêu nhưng cũng mang tính giải trí một cách lố bịch, ông bỏ qua bộ ba bắt đầu bằng việc thiêu rụi Đức Quốc xã, tiếp tục theo là tàn sát nô lệ và bây giờ, cho gia đình Manson sự trừng phạt bạo lực mà người ta đã quá muốn tự vệ. Vâng, tự vệ. Bất cứ ai phàn nàn về bạo lực của bộ phim này phải hiểu rằng nó được thực hiện để tự vệ. Đây dễ dàng là một trong những bộ phim hay nhất của năm. Dù bạn tin hay không, Tarantino mới chỉ được đề cử Đạo diễn xuất sắc nhất hai lần và đó là cho Pulp Fiction và Inglourious Basterds. Tất cả các đề cử Oscar còn lại của ông là cho kịch bản. Ông không chỉ quá hạn cho đề cử đạo diễn, ông còn đã quá hạn cho một chiến thắng ở hạng mục này.

Jojo Rabbit: Thay vì kể một câu chuyện nghiêm túc về quái vật khét tiếng như Hitler, Waititi đả kích hắn, biến hắn thành trò hề châm biếm

Taika Waititi, Jojo Rabbit — Thay vì kể một câu chuyện nghiêm túc về quái vật khét tiếng như Hitler, Waititi đả kích hắn, biến hắn thành trò hề châm biếm, vốn không chỉ là điều Hitler đáng chịu mà còn là cách tốt nhất để đối đầu với cái ác quái vật. Jojo Rabbit là tác phẩm của một đạo diễn tác gia và xuất phát từ trí tuệ và khiếu hài hước của nhà đạo diễn. Không phải là một bộ phim nhằm tách ra từ tầm nhìn đó. Giống như Tarantino, Bong Joon Ho và Scorsese, Waititi đặt dấu tay đầy khắp bộ phim. Như thể bước vào trong đầu anh. Bộ phim hài hước và ngớ ngẩn và đóng quân và vô lý, nhưng khi nó nhắm và bắn nó nhắm thẳng hồng tâm.

Nếu chúng ta đi xem phim để giải tỏa, nếu đó là lý do để tin rằng chúng ta tìm kiếm, bộ phim này không muốn đưa bạn vào thế giới chìm trong đau khổ. Nó muốn chúng ta nhận ra và thưởng thức những gì ta có lúc này - cho những ai trong chúng ta đủ may mắn được có: tự do. Tự do tư tưởng từ những người sẽ cố đầu độc tâm trí của chúng ta bằng sự ghét bỏ, tự do yêu thương, tự do nhìn và mắt một con hổ, tự do làm nghệ thuật, và vâng, tự do nhảy múa. Waititi không chọn ai khác hơn David Bowie yêu dấu để chốt lại. Jojo Rabbit dễ bán, chừng nào người ta nhận ra rằng vâng, chúng ta có thể cười cợt lũ quái vật, đặc biệt là nếu sự kiểm soát của chúng lên bạn tồn tại trong đầu chúng ta.

Sam Mendes (ảnh trên, giữa), 1917 phải được xem xét trong tốp năm vì kỳ công của bộ phim Thế chiến I của anh xảy ra trong thời gian thực và diễn ra trước mắt chúng ta với ma thuật của cảnh quay liên tục một đúp duy nhất. Không thể viết về bộ phim này khi chưa xem — nhưng người viết chỉ có thể nói rằng nên có một bộ phim về Thế chiến I, xem xét loài người rốt cuộc đứng ở đâu trên vách núi đó và đứng ở đâu lúc này. Chốt chặn của ngày tận thế.

Ford v Ferrari của James Mangold ngoặt cua như trên đường đua. Điều đầu tiên cần biết về bộ phim này là nó thong dong và khá lặng lẽ, không chỉ là một trong những phim hay nhất năm 2019, mà còn hay nhất trong toàn bộ sự nghiệp của Mangold. Trên thực tế, dám nói đây là bộ phim hay nhất của anh — chặt chẽ nhất, hài hước nhất, cảm động nhất. Người viết là ‘fan’ lớn của 3:10 to Yuma (nếu độc giả lâu năm của trang web này có thể nhớ) nhưng Ford v Ferrari lấy sự hồi hộp đều đều của bộ phim đó và mở rộng. Người viết không thể nhớ có trải nghiệm nào ly kỳ hơn trong năm nay so với việc xem Christian Bale lái những chiếc xe đua đó trong phim.

Ford v Ferrari chứng minh James Mangold là bậc thầy về hình ảnh giữ bộ phim liền lạc qua hết cuộc đua này đến cuộc đua khác

Và nếu chỉ là đua xe thôi thì không có gì đáng nói rồi. Không chỉ có thế — phim đi sâu vào các nhân vật, đặc biệt là hai nhân vật chính của Matt Damon và Christian Bale, và còn có vai xuất sắc chết tiệt của Tracy Letts. Nếu bạn muốn biết diễn xuất là thế nào, hãy xem Letts trong cảnh anh yêu cầu Lee Iococa cho anh biết Ferrari nói gì về anh. Xúc phạm nối tiếp xúc phạm nhưng anh không nao núng. Sau đó, Iococa nói, “...anh không phải là Henry Ford. Anh là Henry Ford đệ nhị.” Và trong một khoảnh khắc, đôi mắt Letts lóe lên tia giận dữ — ĐÓ là điều đâm thấu anh. Mangold nổi tiếng là đạo diễn của diễn viên, nhưng Ford v Ferrari chứng minh anh là bậc thầy về hình ảnh giữ bộ phim liền lạc qua hết cuộc đua này đến cuộc đua khác, lôi chúng ta vào trong câu chuyện tuyệt vời này về những phẩm chất tạo nên một tài năng như Ken Miles. Kịch bản rất hay nhưng Mangold kiểm soát toàn bộ bộ phim và đã trở thành người chiến thắng.

Noah Baumbach, Marriage Story — Từng làm việc chặt chẽ và khá trừu tượng (nhưng luôn hài hước và ấm áp) trong chủ đề này, ở đây Baumbach tạo ra thứ gì đó màu sắc rực rỡ, phóng khoáng và mở rộng — một biên niên sử nhằm làm nên câu chuyện đáng tin cậy về ly hôn. Nhưng không phải là về một người cha đang học cách làm cha, như Kramer vs. Kramer — đây là về việc thừa nhận sự thật rằng mối quan hệ không hiệu quả và thay vì duy trì bất hạnh và thất vọng, họ quyết định chia tay. Không nghi ngờ gì nữa, Marriage Story không là phim của diễn viên. Diễn xuất của các diễn viên, những người dường như có cách tiếp cận gần như ngẫu hứng với tác phẩm, chi phối bộ phim. Thương hiệu dí dỏm của Baumbach đan xen xuyên suốt. Có người bị Marriage Story đánh trúng tâm trạng mạnh hơn những người khác nhưng ngay cả những người không thể liên hệ trực tiếp cũng sẽ thấy trúng tâm trạng trong một bộ phim tuyệt đầy ắp diễn xuất tuyệt hay.

Marriage Story một biên niên sử nhằm làm nên câu chuyện đáng tin cậy về ly hôn đầy ắp diễn xuất tuyệt hay

Một trong những lý do rất khó loại bỏ Joker của Todd Phillips là vì nó đã chứng tỏ mình là một nguồn ngẫm ngợi cho những ai tìm kiếm câu trả lời và cho những ai quằn quại vì lo lắng, giận dữ và đau buồn. Người viết có phần không muốn ngăn cản những con người thất vọng và vô vọng đó muốn thấy chướng tai gai mắt với bộ phim này. Người viết muốn nói không, phản đối rằng chúng ta là một giống loài sinh ra những kẻ lạc loài hư hại hoặc loạn trí đến mức có thể nhặt lên một khẩu súng và bắn người ta vì tức tối hay giận dữ hay bất lực. Người viết sẽ luôn từ chối cảm thấy bất kỳ sự đồng cảm nào với nhân vật chính vì con đường anh ta chọn đi là cùng một con đường mà Charles Manson đã đi. Nhưng xét theo nghĩa một tác phẩm nghệ thuật — nó nói gì về cái xấu xa nhất của việc chúng ta là ai — CHÚNG TA THỰC SỰ LÀ AI — thì không thể phủ nhận bộ phim đáng chú ý. Đây là một bộ phim về việc làm người ngay ở đây, ngay lúc này. Trong địa ngục do chúng ta tự tạo ra. Và là một địa ngục ta không thể giũ sạch.

Theo người viết, điều đó rất có ý nghĩa. Không ai biết cái gì làm nên bộ phim này vì có cảm giác quá mới. Vâng, nó từ vũ trụ truyện tranh và chúng ta có thể xét trong ý nghĩa đó. Nhưng một khi rút ra từ đó, chúng ta có thể xét cách nó tiếp cận được rất nhiều người đã nâng nhân vật lên thành một dạng hiện tượng mang tính biểu tượng mà bản thân bộ phim miêu tả. Phillips đã phản chiếu lại những gì sẽ xảy ra, và đã thực sự xảy ra — không phải là phần bạo lực mà nhiều người dự đoán, mà là phần Joker bị biến thành người hùng bất đắc dĩ. Bộ phim không yêu cầu điều đó từ bạn — thực ra, nếu có yêu cầu bất cứ điều gì, thì chính là ngược lại và cho đến nay người ta đã hưởng ứng đúng như kịch bản dự đoán họ sẽ làm. Ngươi viết thừa nhận đã vật lộn với cảm xúc của mình về bộ phim này nhưng không nghĩ có ai lại phủ nhận, trong bối cảnh điện ảnh năm 2019, Joker có một trong những tác động lớn nhất. Có lẽ đây chính là bộ phim về chúng ta là ai thì đúng hơn là chúng ta muốn trở thành ai.

Xét theo nghĩa một tác phẩm nghệ thuật — nó nói gì về cái xấu xa nhất của việc chúng ta là ai — CHÚNG TA THỰC SỰ LÀ AI — thì không thể phủ nhận Joker là bộ phim đáng chú ý

Craig Brewer, Dolemite is My Name — Dolemite Is My Name đã nhanh chóng trở thành phim yêu thích cho những người yêu điện ảnh nào đang tìm kiếm một câu chuyện đề cập đến cái gì khác với trải nghiệm da trắng. Ở đây, lần đầu tiên, là trải nghiệm người da đen — một cống phẩm đầy cảm hứng và khát vọng cho một tài năng có tầm nhìn, người đã bắt đầu cuộc sống làm công việc gọt vỏ khoai tây và xây dựng một tượng đài bền bỉ cho chính mình và tinh thần sáng tạo có thể kìm nén. Với vô số ý tưởng ngông cuồng về nơi muốn tới mà không biết con đường nào để tới đó, từng bước ông tự mình vạch ra lộ trình chưa từng có ai đi để vượt qua thế giới cao ngạo của những người tạo ra khẩu vị da trắng. Ông sớm nhìn ra rằng thị trường khó nắm bắt mà ông tìm kiếm ở xung quanh ông — một lượng khán giả thành thị đã mệt mỏi với những bộ phim chỉ chiếu nước Mỹ da trắng và khao khát được xem một sự phản ánh phóng túng những huyền thoại và truyền thuyết riêng của họ trên màn ảnh. Dàn diễn viên rực rỡ đưa thời đại đó sống lại trong tất cả thời vàng son lộng lẫy ánh đèn.

Phim có một dàn tài năng, kinh ngạc há hốc từ đầu đến cuối. Eddie Murphy neo vai diễn sự nghiệp của anh, miêu tả Rudy Ray Moore là một người đàn ông có cái tôi vô biên không bao giờ lấn át lòng trắc ẩn ông dành cho những người khác mà ông thấy là bị loại bỏ — như Da’Vine Joy Randolph trong vai Lady Reed. Sự phấn khích không đáng tin cậy của bước ngoặt mang tính lật đổ này trong điện ảnh Mỹ là điều bập bung bên dưới bề mặt của Dolemite is My Name — nhưng đó không phải là lý do duy nhất khiến người ta thích nó. Họ yêu nó giống như cách khán giả yêu thích Dolemite đầu tiên năm 1975 — bởi vì nó là một phim hay chết tiệt, thú vị mà khám phá và thú vị khi xem lại, xem đi xem lại, chuyển động và réo rắt theo tiếng trống vui nhộn của chính nó.

Dolemite is My Name: Eddie Murphy neo vai diễn sự nghiệp của anh

Một tá đạo diễn khác có chút nổi bật trong năm nay — có người nhiều hơn những người khác. Chúng ta sẽ không biết được họ ở đâu cho đến khi các đề cử được công bố.

Jay Roach, Bombshell
Jordan Peele, Us
Greta Gerwig, Little Women — biên kịch
Todd Haynes, Dark Waters — biên kịch
Lorene Scafaria, Hustlers
Melina Matsoukas, Queen & Slim
Trey Edward Shults, Waves
Fernando Meirelles, The Two Popes
Marielle Heller, Beautiful Day in the Neighborhood
Edward Norton, Motherless Brooklyn
Lulu Wang, The Farewell
Scott Z Burns, The Report