Với tất cả lòng ngưỡng mộ, riêng cho bài viết này Quái vật Điện ảnh quyết định giữ cách gọi “anh” dành cho chàng trai đẹp đến tận vai diễn có thể là cuối cùng ở tuổi 82: Robert Redford.

Chưa từng có nhà làm phim nào trọn gói như Robert Redford. Anh làm khán giả ngất ngây với ngoại hình vàng nhưng sớm chứng minh rằng anh có tài năng hơn xa vẻ điển trai. Sự nghiệp của Redford là một trong những sự nghiệp lâu dài nhất lịch sử Hollywood và trải rộng trên nhiều lĩnh vực trong nghề. Với việc The Old Man and the Gun có thể là bộ phim cuối cùng của anh ra rạp vào thứ sáu 28/9 (ở Mỹ), hãy nhìn lại mọi điều mà Redford đã đạt được trong sự nghiệp sung mãn của anh.

Từ họa sĩ đến diễn viên

Sinh trưởng ở Santa Monica năm 1936, Robert Redford sống cuộc sống bình thường thuở đầu đời. Anh tự xem mình là “sinh viên xấu”, luôn quan tâm đến nghệ thuật và thể thao hơn. Mặc dù trông như một cậu trai điển hình cho những năm 1950 lành mạnh của nước Mỹ, Redford không thấy thoải mái trong cộng đồng bình thường. Anh không thể giữ được công việc nào trong thời trung học, cảm thấy hoàn toàn mất phương hướng sau khi tốt nghiệp, và ghét cuộc sống đại học. Sau khi bị đuổi khỏi University of Colorado Boulder, Redford đã dành thời gian đi du lịch khắp châu Âu và phải lòng hội họa. Niềm đam mê những câu chuyện là một hằng số trong suốt cuộc đời anh, từ khi anh lắng nghe chương trình radio yêu thích của mình Let’s Pretend về việc kể chuyện cho đến khi anh bắt đầu tham gia Học viện Nghệ thuật Sân khấu Hoa Kỳ ở New York.

Đầu tiên Redford bắt đầu với sân khấu, chấp nhận những vai nhỏ trước khi lấy được vai chính trong vở Barefoot in the Park của Neil Simon, mà sau này anh đóng trong bộ phim chuyển thể năm 1967. Sau khi chuyển đến Hollywood, Redford bắt đầu tạo sóng với những vai trong phim điện ảnh và truyền hình. Các vai nhỏ của anh trong phim truyền hình bao gồm The Twilight Zone, Playhouse 90, và Alfred Hitchcock Presents. Anh đã đóng một vài phim của Natalie Wood This Property is Condemned và Inside Daisy Clover, đem về cho anh Quả cầu vàng Diễn viên mới xuất sắc nhất.

Redford và Natalie Wood trong phim Inside Daisy Clover

Redford không băn khoăn về diễn xuất, mà lo lắng về hình tượng anh chàng tóc vàng điển trai của mình. Anh từ chối đóng mãi một loại vai, dẫn đến việc bỏ qua cả những vai trong The Graduate và Who’s Afraid of Virginia Woolf? May thay đến lúc cơ chế hãng phim hết thời, Redford có quyền tùy chọn để kiểm soát hình tượng của mình và quyết định vai nào anh muốn đóng khi đã có thành công vừa phải trong ngành. Anh nói với tạp chí LIFE: “Họ ném cái từ ‘ngôi sao’ đó cho bạn một cách tùy tiện, và họ tùy tiện lấy nó đi nếu phim của bạn thất bại. Bạn chịu trách nhiệm về bộ phim dở của họ, cái từ đó có nghĩa là thế. Nên điều tôi nói là, nếu anh nói rằng tôi chịu trách nhiệm vì tên của tôi ở trên tựa phim, thì hãy giao cái trách nhiệm đó cho tôi. Vậy thôi.”

Cảnh phim Butch Cassidy and the Sundance Kid - bộ phim đưa Robert Redford trở thành một cái tên quen thuộc và ngôi sao hái ra tiền. Anh đóng chính bên cạnh ngôi sao nổi tiếng Paul Newman

1969: Năm đột phá

Bộ phim đưa Robert Redford trở thành một cái tên quen thuộc và ngôi sao hái ra tiền là Butch Cassidy and the Sundance Kid, do William Goldman viết kịch bản và George Roy Hill đạo diễn. Anh đóng chính bên cạnh ngôi sao nổi tiếng Paul Newman trong một vai diễn khác hẳn những vai chàng trai đẹp mà anh từng đóng cho đến năm 1969. Anh vẫn điển trai chết được nhưng với vai Sundance Kid, Redford đã không chỉ là một khuôn mặt đẹp để nhìn. Anh là một kẻ ngoài vòng pháp luật, một nhân vật thú vị hơn để đào sâu. Vai diễn này xác định sự thành công của anh và anh là ngôi sao trong suốt giai đoạn còn lại của sự nghiệp. Bộ phim được yêu thích điên cuồng, trở thành phim có doanh thu cao nhất trong năm đó. Tuy nhiên, sự yêu thích không bao giờ phai tàn. Nhiều người nghe tên của Redford là nghĩ tới tay súng khôi hài và sự ăn ý hoàn hảo của anh với Newman.

Trong Downhill Racer, Redford là vận động viên trượt ván tuyết vô địch David Chappellet. Nhà phê bình điện ảnh Roger Ebert thực sự thích bộ phim này của Redford hơn cả Butch Cassidy

Redford đóng chính trong hai phim khác nữa ra mắt năm 1969. Tuy không nổi tiếng bằng, hai phim đó cho thấy anh có khả năng làm việc chăm chỉ và diễn những vai đa dạng. Trong Downhill Racer, Redford là vận động viên trượt ván tuyết vô địch David Chappellet, một vận động viên tài năng nhưng kiêu ngạo, đã đụng độ với huấn luyện viên của mình do Gene Hackman thủ vai. Bộ phim được cho là dựa trên cuộc đời của vận động viên trượt ván tuyết nổi tiếng Spider Sabich, người về sau bị giết bởi bạn gái trong tình huống đáng ngờ năm 1976. Nhà phê bình điện ảnh Roger Ebert thực sự thích bộ phim này của Redford hơn cả Butch Cassidy, gọi Downhill Racer là phim về thể thao hay nhất từng được làm. Tell Them Willie Boy Was Here là một phim viễn tây khác năm 1969, nhưng lần này Redford đóng vai chính ở phía bên kia của pháp luật là cảnh sát trưởng tìm kiếm một chàng trai người da đỏ tên Willie vì tội giết người.

Một bức trong loạt ảnh do nhiếp ảnh gia John Dominis thực hiện cho tạp chí LIFE: Robert Redford và con trai Jamie, Utah, 1969

Cả ba phim năm 1969 này chứng minh với thế giới rằng Redford giỏi làm công việc anh thích làm, kể chuyện. Thế giới nhanh chóng yêu anh. John Dominis, nhiếp ảnh gia của tạp chí LIFE, đã dành thời gian với Redford trong ngôi nhà vùng nông thôn của anh ở Utah trong năm đột phá đó, cho thế giới một cái nhìn thoáng qua về con người thực sự của Redford, một người đàn ông mạnh mẽ biết mình xứng đáng với điều gì. Sau này Dominis nói với LIFE: “Anh ấy là một người đàn ông đích thực. Một con người mạnh mẽ. Tôi rất thích anh ấy. Và anh ấy rất tốt với tôi, dù anh không biết tôi.” Redford không chỉ là diễn viên đẹp trai mà mọi người yêu thích trên màn ảnh, anh là một người bản lĩnh không cuốn vào danh vọng.

Trong phim The Candidate

Diễn viên xuất chúng

Sự nghiệp diễn xuất của Redford đi lên từ năm 1969 khi anh hợp với những vai diễn trong phim của Tân Hollywood thập niên 1970. Trong số 14 phim Redford đóng vai chính ở thập niên 70, ít nhất sáu phim vẫn được công nhận và được coi là những bộ phim tuyệt hay. Năm 1972, anh đóng vai chính trong The Candidate, một phim hài/chính kịch chính trị về một loại ứng viên khác, sẵn sàng làm bất cứ điều gì vì không có cơ hội chiến thắng. The Way We Were được phát hành năm 1973, chứng kiến Robert Redford cùng với Barbra Streisand, một trong những ngôi sao lớn nhất thời kỳ đó. Nhân vật Hubbell Gardiner của Redford có vẻ giống những vai người tình đẹp trai hồi đầu sự nghiệp của anh. Là một phim tình bi, nhưng vẫn được đề cử tại giải Oscars năm đó và nhiều người ca ngợi màn trình diễn của Streisand lẫn Redford bất chấp câu chuyện. 1973 còn đưa bộ đôi Paul Newman và Robert Redford trở lại trong The Sting, một phim hài đánh cướp, trong đó Newman đóng vai ăn cướp còn Redford là ông trùm xã hội đen. Là một phim hành động thú vị nữa thỏa mãn sự hợp tác giữa Newman và Redford, đây cũng là phim cuối cùng mà họ đóng cùng nhau trong sự nghiệp lâu dài của cả hai.

Robert Redford cùng Barbra Streisand trong The Way We Were

Có lẽ một trong những phim quan trọng nhất mà Redford từng đóng vai chính là All the President’s Men năm 1976. Kịch tính hóa vụ Watergate đã hạ bệ Tổng thống Nixon năm 1974, bộ phim cho Robert Redford vào vai một trong hai nhà báo Woodward và Bernstein đã viết bài về vụ bê bối này. Redford tiên phong với xuất phẩm ngay từ đầu. Anh mua quyền làm phim quyển sách của các nhà báo về vụ bê bối và thuê William Goldman, từng làm việc với anh trong phim Butch Cassidy, chuyển thể cuốn sách. Redford ghét kịch bản đầu tiên của Goldman và chuyển sang mời nhà báo Bernstein và bạn gái của anh này viết lại. Vẫn không hài lòng, đạo diễn của bộ phim tiếp tục làm việc với Redford để viết lại. Redford còn nhúng tay vào việc chọn diễn viên, chọn Dustin Hoffman làm bạn diễn để đóng vai Bernstein. Bộ phim được đón nhận với sự ca ngợi cùng khắp và thắng giải Oscar Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất, được trao cho William Goldman.

All the President’s Men: Redford tiên phong với xuất phẩm ngay từ đầu, chọn Dustin Hoffman làm bạn diễn để đóng vai Bernstein

Nhiều diễn viên khác sẽ không thể duy trì 60 năm diễn xuất như Redford. Ngay cả sau vai diễn lớn làm nhà báo Woodward, anh vẫn tiếp tục tìm kiếm những vai diễn làm anh ngạc nhiên. Diễn xuất là việc mà Redford rõ ràng có tài năng, nhưng khi anh nhìn thấy phía bên kia công việc sản xuất All the President’s Men, anh muốn mình không chỉ là ngôi sao. Luôn luôn là người nắm lấy điều mình muốn và biết mình có khả năng gì, Redford chuyển sự tập trung ra phía sau máy quay.

Đạo diễn

Trải nghiệm đạo diễn đầu tiên của Redford là một trong những trải nghiệm đáng chú ý nhất của anh. Ordinary People năm 1980 là bộ phim tâm lý đen tối về một gia đình đang phải vật lộn với cái chết của một đứa con trai. Robert Redford đang tìm kiếm phim để đạo diễn nhưng cần câu chuyện hoàn hảo để bắt đầu. Khi anh đọc cuốn sách Ordinary People của Judith Guest, anh biết đây là câu chuyện dành cho anh. Các diễn viên Mary Tyler Moore, Donald Sutherland, và diễn viên mới toe Timothy Hutton đã ký hợp đồng vào vai các thành viên của gia đình đau buồn này. Redford và mọi người tham gia dự án đều thích câu chuyện, nhưng không có hãng phim nào muốn làm. Redford nói với Entertainment Weekly: “Vào thời điểm đó, không có hứng thú với bộ phim. Tôi đã đến một vài hãng và họ không quan tâm. Họ nghĩ dứt khoát nó không có tính thương mại. Ngoài ra, nhân vật chính là một phụ nữ có vẻ tối tăm và tiêu cực — họ không muốn làm phim liên quan đến điều đó. Nhất là vì Mary Tyler Moore sẽ là nhân vật đó. Không hãng phim nào muốn.”

Robert Redford chỉ đạo Mary Tyler Moore trên trường quay Ordinary People. Bộ phim đem về cho Redford Oscar đạo diễn xuất sắc, Mary Tyler Moore nhận đề cử Oscar Nữ diễn viên chính xuất sắc

Sự khinh thường ban đầu của ngành công nghiệp dành cho dự án phim này càng chứng tỏ nó khác biệt và mới mẻ thế nào. Cuối cùng bộ phim đã tìm được nhà của mình ở Paramount và tiến lên giành chiến thắng lớn tại giải Oscar năm 1981, giải thưởng về tay Redford cho tác phẩm đạo diễn đầu tay của anh. Redford tiếp tục đạo diễn chín phim nữa, trong đó có A River Runs Through It và Quiz Show.

Liên hoan phim Sundance

Nếu bạn nhận ra một mô hình ở đây, thì đó là Redford không bao giờ thỏa mãn lâu với một khía cạnh của việc làm phim. Đến năm 1981 anh đã có rất nhiều ảnh hưởng trong ngành công nghiệp và muốn sử dụng sức mạnh đó để đưa những câu chuyện mới lạ và sáng tạo vào việc làm phim. Viện Sundance đã tổ chức phòng thí nghiệm làm phim đầu tiên vào năm 1981, cung cấp cho các nhà làm phim độc lập công cụ để phát triển ý tưởng độc đáo trải nghiệm cá nhân của họ, chứ không phải những thứ hãng phim nghĩ rằng họ cần sản xuất. Đạo diễn nổi tiếng và người cộng tác lâu năm với Redford, Sydney Pollack, đóng vai trò là một trong những cố vấn của phòng thí nghiệm, đưa ra lời khuyên cho các nhà làm phim mà nếu không có Viện Sundance của Redford thì có lẽ họ sẽ chẳng bao giờ được biết.

Robert Redford tại Liên hoan phim Sundance 2018

Không phải ai cũng vui với quyết định của Redford cho các nhà làm phim mới có tiếng nói ở bang Utah xa xôi. Trong một phỏng vấn với cháu trai của mình, anh nói: “Có một sự hiểu lầm từ đầu rằng bằng cách mở Sundance và đặt ở Utah, không phải Hollywood hay New York, thì tôi giống như kẻ nổi loạn. Tôi như kẻ muốn hạ gục Hollywood bằng cách mở ra thứ gì đó khác biệt và mới mẻ. Không phải vậy. Tôi thực sự chỉ muốn mở rộng hoàn cảnh. Bởi vì tôi là một phần của làm phim chính thống. Tôi đã làm một số bộ phim tôi rất tự hào trong làm phim chính thống, và tôi thích, nhưng tôi nghĩ, ‘Có nhiều cách khác để kể chuyện, vậy tại sao chúng ta không tạo ra loại này và sau đó thêm vào thể loại chính thống?’”

Công trình đưa phim độc lập vào sự chú ý của Redford là một thành công. Năm 1985, Liên hoan phim Sundance đầu tiên bắt đầu 10 ngày ca ngợi phim truyện, phim tài liệu và phim quốc tế. Thập niên 90 đưa các nhà làm phim đắm chìm trong mối quan tâm của ngành công nghiệp dành cho những tiếng nói độc đáo của các nhà làm phim độc lập, cụ thể là Quentin Tarantino, Resevoir Dogs của anh được làm tại Phòng thí nghiệm Đạo diễn và được công chiếu tại liên hoan năm 1992. Từ đó trở đi, Liên hoan phim Sundance không ngừng đổi mới để duy trì ảnh hưởng đến việc làm phim trên khắp thế giới. Đây vẫn là một trong những liên hoan phim nổi tiếng nhất của Mỹ, thường bắt đầu cuộc bàn tán Oscar cho nhiều bộ phim ra mắt ở đó.

Redford vào vai kẻ cướp quý ông Forrest Tucker trong phim The Old Man & the Gun. Bình phim của The Rolling Stone nói vai diễn có thể là cuối cùng này của anh sẽ đánh cướp trái tim bạn

Redford đã chứng minh rằng anh không chỉ diễn xuất giỏi mà còn có thể tạo nên dấu ấn của mình trong mọi khía cạnh của việc làm phim trong khi nâng các nghệ sĩ khác lên theo cách mà không diễn viên nào khác quan tâm. Điều đó giúp anh nhận được Huân chương Tự do Tổng thống vào năm 2016 và giữ anh trong nghề lâu hơn hầu hết diễn viên. Nghệ sĩ chân chính rất khó tìm, nhưng rõ ràng Robert Redford luôn quyết tâm trở thành người nghệ sĩ xuất sắc nhất có thể.

Ở tuổi 82, Robert Redford đã thông báo rằng bộ phim của anh với David Lowery The Old Man & the Gun sẽ là bộ phim cuối cùng mà anh đóng. Anh rất hối hận về quyết định đó, bởi vì tin tức bắt đầu tập trung vào anh chứ không phải bản thân bộ phim. Luôn là người đàn ông duyên dáng, Redford đã có thể lặng lẽ giải nghệ để không làm lớn chuyện như vậy. Tuy anh quyết định nghỉ hưu, tên tuổi và di sản của anh trong mọi khía cạnh của việc làm phim sẽ không bao giờ có thể bị lãng quên.