Để hiểu được chất thiên tài điên cuồng của Từ Khắc, phải biết rằng huyền thoại điện ảnh Hồng Kông sinh ra ở Việt Nam này lớn lên từ khó khăn. Ông còn có thể tái sáng tạo điện ảnh Hồng Kông nhiều lần theo cách nào khác chỉ trong vòng chưa đến 40 năm?

Đạo diễn Từ Khắc

Trong hai thập kỷ đầu làm phim, Từ Khắc đã đóng góp cho phong trào Làn sóng Hồng Kông Mới với ba tác phẩm đầu tiên của mình; cách mạng hóa vượt bậc hiệu ứng đặc biệt của điện ảnh Hồng Kông với Zu: Warriors from the Magic Mountain; sản xuất các tác phẩm kinh điển đương đại như loạt phim A Chinese Ghost Story, A Better Tomorrow và The Killer; và đưa Lý Liên Kiệt trở thành người anh hùng dân tộc với loạt phim Once Upon a Time in China.

Sau dấu ấn chớp nhoáng tại Hollywood với các phim cho Jean-Claude Van Damme Double Team và Knock Off vào những năm cuối thập niên 90, Từ Khắc trở lại để tận dụng lợi thế của mô hình đồng sản xuất Hồng Kông-Trung Quốc. Ông tiếp tục mở rộng giới hạn, trở thành người tiên phong sản xuất phim 3D với Flying Swords of Dragon Gate năm 2011, phim võ thuật đương đại đầu tiên sử dụng công nghệ này.

Bốn phim Từ Khắc đạo diễn gần đây – Dragon Gate, Young Detective Dee: Rise of the Sea Dragon (2013), The Taking of Tiger Mountain (2014), và Journey to the West: The Demons Strike Back năm nay – đều là các tác phẩm kỳ ảo 3D có giá trị thách thức đối thủ Tinseltown. Kỹ năng 3D bậc thầy của ông đã làm lợi cho những người cùng thời với ông: ảnh hưởng của Từ Khắc lên Sword Master (2016) của đạo diễn Nhĩ Đông Thăng rất đáng chú ý, đây cũng là phim do ông sản xuất.

Từ Khắc bên poster quảng cáo cho A Better Tomorrow III năm 1989, phim do Châu Nhuận Phát và Mai Diễm Phương đóng chính

"Trong suốt cuộc đời tôi, mọi người – từ cha mẹ và bạn bè đến sếp và giáo viên của tôi – luôn góp ý về những điều tôi muốn làm," người đàn ông 67 tuổi này cho biết trong một buổi phỏng vấn độc quyền trước khi ông bước lên bục tại Trung tâm Văn hóa Hồng Kông ngày 21/3 năm nay nhận giải thành tựu trọn đời tại Liên hoan phim châu Á lần thứ 11.

"Luôn có những người không đồng thuận với những gì tôi làm. Thực tế, hiếm ai đồng thuận. Nhưng ngay cả khi không có một ai chấp nhận những điều tôi làm, tôi vẫn khăng khăng biến nó thành sự thật - và điều này khiến tôi rất thỏa mãn. Tôi thích cho mọi người thấy rằng không gì là bất khả thi," ông nói.

Từ Khắc đang thực hiện cam kết trên trong tác phẩm tiếp theo do ông đạo diễn, Detective Dee: The Four Heavenly Kings, phần thứ ba trong loạt phim ly kỳ siêu nhiên đề tài thám tử bao gồm Detective Dee and the Mystery of the Phantom Flame (2010) và phần tiếp theo, Young Detective Dee. Ông lên lịch bắt đầu quay phim này – lần nữa với sự góp mặt của Triệu Hựu Đình trong vai vị thám tử lừng danh, do Lưu Đức Hoa đảm nhận trong phim đầu tiên – vào tháng 4. Nhưng Từ Khắc thừa nhận ông vẫn chưa hoàn thiện kịch bản.

Từ Khắc phát biểu tại Giải Kim Tượng lần thứ 11 năm 1992 sau khi nhận giải Đạo diễn xuất sắc từ Tào Quảng Vinh (bìa), lúc đó là Cục trưởng cục dân chính Hồng Kông. Trong ảnh còn có người dẫn chương trình Trịnh Đan Thụy và nữ diễn viên Diệp Ngọc Khanh

"Phần phim thứ ba này yêu cầu thời lượng làm việc gần giống phần một," ông cho biết. "Chúng tôi bắt đầu làm việc với Four Heavenly Kings khi chúng tôi hoàn tất kịch bản phần hai, nhưng đến tận hôm nay chúng tôi vẫn đang chỉnh sửa kịch bản. Lý do [cho việc trì hoãn này] là bởi tôi muốn cuối cùng sẽ đem lại những điều chúng tôi không thể làm trong hai phần đầu."

Nếu trước Journey to the West: The Demons Strike Back có nghi ngờ về khả năng đánh bại nghịch cảnh của Từ Khắc, thì hiện nay không còn. Đó là niềm tự hào của Từ Khắc khi ông hoàn thành một dự án do Châu Tinh Trì, người nổi tiếng có cái tôi lớn, sản xuất và đồng chấp bút mà không tổn hại gì; trong phần đầu của loạt phim này, Conquering the Demons, Quách Tử Kiện đã từ đạo diễn duy nhất trở thành đồng đạo diễn của Châu Tinh Trì, trước khi hoàn toàn biến mất khỏi phần giới thiệu mở đầu phim.

"Tôi tham gia vào dự án này bởi tôi nghĩ rằng đây sẽ là một trải nghiệm rất đặc biệt," Từ Khắc nói với một nụ cười toe toét. "Tôi ý thức rất rõ rằng đạo diễn Châu Tinh Trì là một người rất cứng rắn, rằng anh ấy có cách làm việc riêng, và rằng làm việc với anh rất khó – hay ít nhất đó là những tin đồn cho thấy vậy. Cá nhân tôi thấy điều này rất thú vị. Bạn không nên đi hết cuộc đời mà không trải nghiệm những chuyện như thế."

Lưu Đức Hòa, trái, và Lý Băng Băng trong phim Detective Dee and the Mystery of the Phantom Flame

Từ Khắc tiết lộ một nút thắt khác: khi ông sắp sửa tuyên bố ý định làm một phim Journey to the West khác thì Châu Tinh Trì mời ông tham gia. "Khi cậu ấy gọi cho tôi, tôi cũng muốn hỏi xem liệu còn gì khác mà chúng tôi có thể hợp tác không. Đúng là trùng hợp," Từ Khắc nói.

"Năm ngoái là năm khỉ (2016), và thị trường tràn ngập các tác phẩm làm theo Journey to the West, vì vậy tôi đã nghĩ mình phải tuyên bố lãnh địa của mình. Nhưng sau đó Châu Tinh Trì đã ném cho tôi dự án của anh, và tôi nghĩ ngợi mất mấy ngày... Tôi phải chuẩn bị tinh thần cho những cái tôi tự mãn của những nhà làm phim nhiều kinh nghiệm. Khi có thêm một đạo diễn trên phim trường, có khả năng phải thỏa hiệp.”

Theo Từ Khắc, Châu Tinh Trì hiếm khi đến phim trường – mặc dù khi đến thì anh có nhiều điều để nói. Quan điểm của họ bắt đầu khác biệt trong phần hậu kỳ, và Từ Khắc biết rằng tình trạng 'cà khịa' giữa hai nhân vật gạo cội này trong trailer của The Demons Strike Back, thực sự, là phản ánh khá chân thực về không khí phim trường.

Lý Liên Kiệt trong phim Flying Swords of Dragon Gate, phim võ thuật đương đại đầu tiên quay 3D

Từ Khắc nói phim "không hề" thể hiện phong cách làm phim của ông chút nào. "Có những điều trong phim này không tương đồng với cách tư duy của tôi. Nhưng tôi cũng tin đây không phải một tác phẩm theo kiểu của Châu Tinh Trì. Chúng tôi là một tổ hợp đáng ra không nên tồn tại. Tôi đã được chuẩn bị ngay từ đầu để chấp nhận rằng phim sẽ trở thành một đứa bé đột biến. Nhưng liệu nó có tệ không? Tôi hy vọng là không," ông cười nói.

Mặc dù The Demons Strike Back không phải là một trong những kiệt tác được giới phê bình đánh giá cao, đây là phim có doanh thu cao nhất của Từ Khắc. Phim trước của ông, The Taking of Tiger Mountain, được giới phê bình Hồng Kông tôn sùng – mang lại cho Từ Khắc giải đạo diễn xuất sắc nhất tại Giải thưởng Điện ảnh Hồng Kông (Kim Tượng) và Giải thưởng của Hiệp hội Phê bình Điện ảnh Hồng Kông năm 2016 – nhưng không được đón nhận rộng rãi bởi khán giả ở địa phương này.

Khi người viết nhắc về điều đó với Từ Khắc, ông đã cho một lời giải thích chi tiết và phức tạp về câu chuyện sản xuất dài hàng thập kỷ đằng sau dự án này của ông, dựa trên tiểu thuyết năm 1957 của Trung Quốc là khởi nguồn cốt truyện cho Taking Tiger Mountain by Strategy, một trong tám yangbanxi (hay nhạc kịch đương đại) được sản xuất trong thời kỳ Cách mạng Văn hóa. Từ Khắc lần đầu tiên tiếp xúc với phiên bản kinh kịch của câu chuyện này tại New York trong những năm 1970.

Lâm Canh Tân (giữa) trong vai Hầu vương và Ngô Diệc Phàm (trái) trong vai sư phụ Huyền Trang trong Journey to the West: The Demons Strike Back

"Việc một số phim nhất định được làm vào một thời kỳ nhất định là có lý do,” ông nói một cách trầm ngâm. “Tôi nhớ đã xem 2001: A Space Odyssey; nhiều người đã cảm thấy lúng túng và mất phương hướng, họ không biết làm thế nào để chấp nhận nó. Nhưng 10 năm sau, phim này được coi như một phim kinh điển phi thời gian, bởi đã mở ra một cách nhìn thế giới mới lạ và dũng cảm cho chúng ta, và thế giới đó đã trải đường cho những phim khoa học viễn tưởng khác từ đó.

“Tất nhiên, doanh thu phòng vé cũng là một yếu tố, sự nổi tiếng của phim là một yếu tố, khả năng chấp nhận của khán giả là một yếu tố, nhưng chúng ta, những người chuyên nghiệp trong ngành công nghiệp sáng tạo này, có sứ mệnh của riêng mình - hay vận mệnh - trong cuộc đời. Chúng ta không bao giờ biết sự đời sẽ ra sao.”

Từ Khắc dừng lại, trước khi nói thêm về Giải thưởng Điện ảnh châu Á của mình: "Cũng như giải thành tựu trọn đời này: tôi cũng không biết điều gì khiến tôi được trao giải.”

Angelababy (trái) và Triệu Hựu Đình trong Young Detective Dee: Rise of the Sea Dragon (2013)

Đã từng xảy ra trước đây, trong những năm cuối thập kỷ 90, khi ông được trao giải thưởng tương tự bởi Hiệp hội Đạo diễn Hồng Kông, Từ Khắc nói. (Trợ lý của ông, hoàn toàn sửng sốt, sau đó đã cho người viết biết anh chưa bao giờ nghe về giải thưởng này; tìm kiếm sơ bộ trên mạng cũng không cho kết quả.) Tuy nhiên, đạo diễn Từ nói sau hai thập kỷ ông vẫn không hiểu ý nghĩa của nó.

“Tôi không biết tôi nên điều chỉnh cách nhìn nhận của mình với giải thưởng này thế nào. Với tư cách một nhà làm phim, tất cả những gì chúng tôi làm là cố gắng hoàn thành bộ phim đang làm. Bạn cố gắng khiến nó hay nhất có thể, nhưng sản phẩm cuối cùng sẽ luôn có sạn. Vì vậy qua nhiều năm, tôi không cố đánh giá các tác phẩm của mình nữa; hầu hết thời gian tôi chỉ nhìn qua những tác phẩm gần đây của mình và xem xét tiếp sau đây mình nên làm gì.”

Khi người viết hỏi Từ Khắc ông có nhớ chính xác con số phim ông đã đạo diễn không, ông nói ông "cũng lúng túng". Theo ghi nhận, 48 phim đã hoàn thiện được ghi nhận trong Internet Movie Database, 45 trên Wikipedia, và 38 trên bản thành tích mà trợ lý của ông cung cấp cho người viết sau buổi phỏng vấn.

Từ Khắc với giải thành tựu trọn đời tại Giải điện ảnh châu Á lần thứ 11

“Tôi nhớ chúng tôi đã công bố Detective Dee là phim thứ 60 của tôi. Trong ấn tượng của tôi, có vẻ như con số phải hơn 60, nhưng chúng tôi quyết định sẽ lấy con số 60. Từ đó tôi không theo dõi số lượng các phim khác nữa, vì vậy tôi không biết. Thỉnh thoảng tôi có đếm, nhưng tôi thực sự không nhớ là chỉ một tá hay nhiêu.”