Sau bảy năm vắng bóng, hè năm nay Khương Văn trở lại màn ảnh rộng với phim tiểu sử về Lang Lang You Are the Best, kể về sự vươn lên thành ngôi sao của nghệ sĩ dương cầm Trung Quốc nổi tiếng này.

You Are the Best kể về sự vươn lên thành ngôi sao của nghệ sĩ dương cầm Trung Quốc nổi tiếng Lang Lang

Là một trong những nhà làm phim Trung Quốc nổi tiếng nhất nhiều năm gần đây, tác phẩm mới của Khương Văn dấy lên nhiều bàn tán từ trước khi ra mắt, đặc biệt sau khi ông miêu tả đây là “phim hay nhất sự nghiệp.”

Nào phải là tuyên bố nhỏ, xét danh mục phim của Khương Văn gồm các tác phẩm như In the Heat of the Sun (1994), Devils on the Doorstep (2000), và Let the Bullets Fly năm 2010, phim găngxtơ châm biếm lấy bối cảnh những năm 1920 từng trở thành hiện tượng văn hóa và gây tranh luận sôi nổi giữa những người hâm mộ ca ngợi đó là một kiệt tác. Thậm chí, Khương Văn còn ví việc đeo đuổi sự vĩ đại khắc họa trong You Are the Best như Let the Bullets Fly, có điều là đàn piano thay cho súng đạn.

Tuy nhiên bất chấp quảng bá rầm rộ, phim thất bại cả về doanh thu lẫn phản ứng của khán giả, không vượt mốc 100 triệu nhân dân tệ (13,7 triệu USD) và nhận điểm 6,7/10 trên Douban.

Mặc dù You Are the Best được quảng bá là một bộ phim tiểu sử về Lang Lang, nhưng cốt lõi lại xoay quanh người cha thúc ép của anh, Lang Quốc Nhân, “kiến trúc sư trưởng” và người cầm lái cho sự thành công của con trai mình, nhân vật do chính Khương Văn thủ vai

Trong khi nhiều người có thể cho là rốt cuộc Khương Văn đã cạn kiệt tài năng, có lẽ vấn đề còn sâu xa hơn. Thực tế, với You Are the Best, có thể lập luận rằng ông đã thể hiện bản thân mình rõ nét hơn bao giờ hết — chỉ là cách tiếp cận không còn đồng điệu với những mối quan tâm của khán giả ngày nay.

Về phong cách, phim rất nhất quán với các tác phẩm trước đây của Khương Văn. Có các môtíp gắn với tên tuổi của ông, bao gồm những mái nhà và sân thượng nơi các nhân vật tự do chạy nhảy, ánh nắng mặt trời tràn ngập khắp nơi, và phức cảm Oedipus. Phong cách cũng “thuần Khương Văn”, với nhịp dựng phim cực nhanh, lượng thoại đáng kể, kỹ thuật siêu thực, sự dồn dập, cùng những ám chỉ chính trị và lịch sử.

Tính cách nổi loạn đặc trưng của Khương Văn cũng hiện diện rõ rệt: Trong nửa đầu câu chuyện, Lang Lang và cha anh liên tục thách thức giới tinh hoa âm nhạc và thói đạo đức giả của các giáo viên. Nhưng châm biếm nhanh chóng nhường chỗ cho sự tự mãn, tôn vinh thói cờ bạc liều lĩnh, thỏa mãn tức thời, và niềm tin mù quáng vào bản thân.

Thông qua sự thúc ép không ngừng nghỉ của người cha, phim mang một bầu không khí điên cuồng và phóng đại

Mặc dù You Are the Best được quảng bá là một bộ phim tiểu sử về Lang Lang, nhưng cốt lõi lại xoay quanh người cha thúc ép của anh, Lang Quốc Nhân, “kiến trúc sư trưởng” và người cầm lái cho sự thành công của con trai mình, nhân vật do chính Khương Văn thủ vai.

Không giống các phim trước đây, chẳng hạn The Sun Also Rises, và Hidden Man, trong đó Khương Văn khai thác tâm lý của những người con không cha, ở đây, Lang Quốc Nhân là một nhân vật độc đoán, thậm chí lấn át cá tính và sự phức tạp của chính Lang Lang. Lang Quốc Nhân về cơ bản là “bố hổ”, thúc ép con trai mình đạt đến đỉnh cao và không bao giờ ngừng phấn đấu. Tựa đề tiếng Trung của phim — Nhĩ hành! Nhĩ thượng! — thậm chí còn ám chỉ tinh thần này, vang vọng mệnh lệnh của Lang Quốc Nhân với con trai: “Nếu ta nói con làm được, thì con phải làm được! Nếu ta bảo con đi, thì con mới được đi!”

Mối quan hệ cha con không lành mạnh được che đậy bằng câu chuyện về sự hỗ trợ gia đình, nhưng cũng là phương tiện để phim suy ngẫm về bản chất của việc theo đuổi thành công. Thông qua sự thúc ép không ngừng nghỉ của người cha, phim mang một bầu không khí điên cuồng và phóng đại, phần nào đó phản ánh sự nôn nóng và khẩn nài ngày càng tăng của chính Khương Văn trong việc truyền tải sự thật thông qua ẩn dụ và biểu tượng. Sau cùng, phim không đạt đến những phản ánh hay tiết lộ lớn hơn về thành tựu âm nhạc của Lang Lang — một hướng đi bất thường so với các câu chuyện tiểu sử điển hình.

Mối quan hệ cha con không lành mạnh được che đậy bằng câu chuyện về sự hỗ trợ gia đình, nhưng cũng là phương tiện để phim suy ngẫm về bản chất của việc theo đuổi thành công

Trong một phỏng vấn, Khương Văn nói rằng ông muốn khắc họa sự theo đuổi giấc mơ độc nhất của một con người và trình bày những gì có thể xảy ra khi bạn không tự giới hạn mình. Thật không may, cách hiểu của phim về niềm đam mê và theo đuổi nghệ thuật chủ yếu được thể hiện thành nhu cầu phải chiến thắng và không chấp nhận đứng thứ hai — cuối cùng lại định hình việc theo đuổi thành công một cách phức tạp và ám ảnh này thành điều tích cực.

Thông điệp của Khương Văn trong phim cũng trở nên mơ hồ khi ông nhấn mạnh quá mức vào dòng dõi và tài năng thiên bẩm của Lang Lang. Trong một cảnh siêu thực diễn ra trong sân cộng đồng lớn, hàng chục nghìn người lắng nghe cậu bé Lang Lang khi cậu lơ lửng giữa không trung và chơi Liuyang River / Lưu Dương hà và The Yellow River Cantata / Hoàng Hà đại hợp xướng, hai tác phẩm dân ca nổi tiếng của Trung Quốc, trước chuyến sang Mỹ sắp tới. Mặc dù các sự kiện về sự nổi tiếng của Lang Lang diễn ra vào cuối những năm 1990 đến đầu những năm 2000 — đỉnh điểm của việc Trung Quốc hội nhập toàn cầu — phim lại gắn khoảnh khắc này với niềm tự hào dân tộc, tập trung vào quyết tâm đánh bại tất cả các đối thủ quốc tế của hai cha con nhà Lang.

Thật không may, cách hiểu của phim về niềm đam mê và theo đuổi nghệ thuật chủ yếu được thể hiện thành nhu cầu phải chiến thắng và không chấp nhận đứng thứ hai — cuối cùng lại định hình việc theo đuổi thành công một cách phức tạp và ám ảnh này thành điều tích cực

Trong khi tìm cách truyền cảm hứng cho khán giả thông qua thành công của Lang Lang và cảm giác tự hào dân tộc, phim cũng sử dụng ẩn ý chính trị thô thiển. Khác với Let the Bullets Fly, trò chơi ẩn dụ của Khương Văn trong You Are the Best về cơ bản đã biến thành nói bóng gió trực tiếp. Ví dụ, giáo viên dương cầm Ou Ya — có những hành vi lập dị và kỳ lạ gây khó hiểu trong cốt truyện chính — được đặt tên theo các ký tự tiếng Trung Quốc là Âu và Á tương ứng với “châu Âu” và “châu Á”. Các nhân vật khác đóng vai trò đại diện cho các địa điểm khác, chẳng hạn như Zhuge Bole, đại diện cho phương Tây. Khi Zhuge Bole tranh giành “con đường phát triển” của Lang Lang, điều này khiến Lang Quốc Nhân tuyên bố, “Ta là kiến trúc sư trưởng!” trong một khoảnh khắc châm biếm.

Đáng tiếc, câu chuyện của Lang Lang và bối cảnh đương đại của phim khiến cho những tầng nghĩa cứng nhắc và khiên cưỡng như vậy khó được tích hợp một cách tự nhiên. Ngoài một vài người hâm mộ ngoan cố muốn giải thích những ám chỉ mơ hồ và sơ sài này, đối với hầu hết người xem, sự bội thực thông tin chỉ làm chệch hướng chủ đề phim và tạo ra cảm giác bối rối, mệt mỏi và nhiễu loạn.

Cảnh trong phim

You Are the Best có tới 4.700 cú máy — gấp ba lần một phim trung bình. Tuy nhiên, cốt truyện lặp lại khi Lang Lang tìm kiếm rồi từ bỏ các bậc thầy, thắng hết lần này đến lần khác, những câu thoại và trò đùa mang tính ám chỉ này dường như đã được thêm vào để lấp đầy câu chuyện. Dù là thể hiện tài năng hay chỉ là khoe mẽ, sự thừa mứa này không giúp ích gì. Trái lại, khiến đạo diễn đứng trên cả phim và khán giả, đắm mình trong sáng tạo một chiều, đầy bản ngã chỉ để làm Khương Văn nổi bật.

Nhìn vào các phim trước đây của ông với tư cách là đạo diễn, Khương Văn chưa bao giờ mở rộng tầm nhìn sáng tạo của mình vượt ra ngoài thời kỳ cải cách và mở cửa của Trung Quốc vào cuối những năm 1970 và 1980. Với You Are the Best, vấn đề của ông bộc lộ: thiếu khả năng nhận thức và khám phá các vấn đề xã hội đương đại và thể hiện những thăng trầm của thời đại ở mức độ mà ông đã từng làm được trong các dự án trước.

Đó là một cơ hội bị bỏ lỡ rốt cuộc khiến ông mất đi lượng khán giả háo hức. Thông điệp trong You Are the Best ca ngợi các khái niệm như “chiến thắng”, “tham vọng”, và “phấn đấu” phục vụ cho ý niệm về một quốc gia đang lên, có vẻ thiếu chân thực đối với những khán giả đang đối mặt với suy thoái kinh tế và sự mệt mỏi, vỡ mộng ngày càng tăng từ cuộc đua không ngừng nghỉ để đạt đỉnh cao. Thay vào đó, phim dường như đang đi ngược dòng, kết quả là một tác phẩm xa rời hầu hết khán giả đương đại.

Khương Văn trên trường quay trong vai Lang Quốc Nhân

Tuy nhiên, có lẽ không có gì quan trọng đối với Khương Văn. Rốt cuộc, phim đã đạt được một điều: phô bày con người tự mãn nhất của ông.