Ngày nay, Hollywood đã trở thành đại diện cho toàn bộ ngành công nghiệp giải trí Mỹ — và nó đang ở ngã ba đường.

Khu vực mệnh danh Hollywood không còn là trung tâm sản xuất nhộn nhịp thuở nào, vì các hãng phim chạy theo lợi ích thuế và lao động giá rẻ ở nước ngoài. Sản xuất phim điện ảnh hoặc phim truyền hình trở nên đắt đỏ hơn bao giờ hết, đặc biệt là sau đại dịch và hai cuộc đình công của biên kịch và diễn viên đã định hình lại cách thức trả lương cho các nhà sáng tạo trong nền kinh tế phát trực tuyến tân thời.

Nhiều người trong ngành đã tìm cách khắc phục tình trạng hàng ngàn việc làm bị dịch chuyển sang các trung tâm làm phim khác trong nước Mỹ — như Georgia, New York, Texas, New Mexico và Bắc Carolina — và các địa điểm quốc tế bao gồm Canada, Anh, Ireland, Hungary, Croatia, Romania, Úc và New Zealand.

Vào tháng 7, Thống đốc California Gavin Newsom đã tăng tổng tín dụng thuế phim điện ảnh và truyền hình của tiểu bang lên 750 triệu đôla, gần gấp đôi mức trần trước đó, nhằm khuyến khích nhiều xuất phẩm quay ở Los Angeles hơn.

Các nhà đầu tư vẫn đang cố gắng tính toán xem sự sụp đổ của truyền hình tuyến tính và doanh thu quảng cáo truyền hình béo bở ảnh hưởng thế nào đến những gã khổng lồ truyền thông như Disney, Universal, Warner Bros. và Paramount

Tổng thống Donald Trump một lần nữa nhấn mạnh vấn đề này khi ông nhắc lại đe dọa áp thuế lên phim sản xuất bên ngoài nước Mỹ.

“Các quốc gia khác đã đánh cắp ngành sản xuất phim của nước Mỹ, giống như ‘ăn cắp kẹo của con nít vậy,’” vị tổng thống viết trong một bài đăng trên mạng xã hội, đồng thời cho biết ông sẽ áp thuế 100% đối với “bất kỳ và tất cả các bộ phim được sản xuất bên ngoài nước Mỹ.”

Hồi tháng 5 Trump đã phê phán tương tự. Cũng như hiện tại, vẫn chưa rõ ông định thực hiện các mức thuế này như thế nào, đối tượng nào sẽ bị áp thuế và ai sẽ phải trả khoản thuế có thể xảy ra đó. Diễn viên Jon Voight, người được Trump bổ nhiệm làm “đại sứ đặc biệt” tại Hollywood, cho biết thuế quan sẽ chỉ được áp dụng trong “một số trường hợp hạn chế nhất định”, và chính quyền sẽ tập trung vào việc phát triển các ưu đãi thuế liên bang, sửa đổi luật thuế, tạo ra các hiệp định hợp tác sản xuất với các quốc gia khác và trợ cấp cho cơ sở hạ tầng.

Trên thực tế, Los Angeles được xếp hạng là địa điểm quay phim tốt thứ sáu theo khảo sát các giám đốc điều hành hãng phim do ProdPro, công ty theo dõi xu hướng sản xuất, công bố vào tháng 1. Toronto, Canada; Anh; Vancouver, Canada; Trung Âu và Úc đều được xếp hạng cao hơn Los Angeles

Trong khi Trump tiếp tục đe dọa, cách nước Mỹ áp thuế phim ảnh như thế nào — và liệu động thái này có thực sự giúp đưa hoạt động sản xuất trở lại Hollywood hay không — vẫn còn nhiều câu hỏi ngổn ngang chưa có giải đáp.

“Vì phim ảnh không phải là hàng hóa, mà là dịch vụ, nên vẫn chưa rõ cách áp thuế đối với một dịch vụ, nhưng nếu tìm ra lỗ hổng hậu cần nào đó và áp thuế thì sẽ gây hỗn loạn trong ngành giải trí,” Mike Proulx, phó chủ tịch kiêm giám đốc nghiên cứu tại Forrester, cho biết trong một tuyên bố. “Câu hỏi đặt ra là tiếp theo sẽ thế nào? Đâu là ranh giới giữa phim điện ảnh và phim truyền hình có thời lượng giới hạn? Còn ngành quảng cáo quay quảng cáo bên ngoài nước Mỹ để tiết kiệm tiền thì sao?”

Sản xuất phim điện ảnh và truyền hình không đơn giản chút nào. Một số xuất phẩm sẽ quay một phần ở nước ngoài và một phần trong nước. Liệu có đánh thuế dựa trên tỷ lệ phần trăm phim được quay bên ngoài nước Mỹ không? Thuế sẽ ảnh hưởng thế nào đến các phim nước ngoài muốn phát hành ở Mỹ?

Nosferatu quay ở Czech

“Nếu hãng phim đặt trụ sở tại Mỹ, nhưng bộ phim phải quay ở địa điểm khác, bởi vì... câu chuyện đưa... các nhân vật vào một hành trình. Liệu có ngưỡng nào không?”, Alicia Reese, nhà phân tích tại Wedbush, nêu thắc mắc. “Có quá nhiều câu hỏi.”

Giới chuyên gia trong ngành cũng lo ngại liệu các mức thuế, nếu được thực thi, có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ với các quốc gia khác như thế nào. Hollywood dựa vào doanh thu phòng vé quốc tế để bù đắp kinh phí làm phim khổng lồ. Trung Quốc đã hạn chế số lượng phim Hollywood được trình chiếu trên màn ảnh rộng. Các khu vực khác có thể trả đũa và làm tương tự.

“Tôi hoàn toàn ủng hộ việc đưa công việc làm phim trở lại California và Mỹ,” Thượng nghị sĩ Dân chủ Adam Schiff của California phát biểu. “Quốc hội nên thông qua một ưu đãi phim liên bang có tính cạnh tranh toàn cầu, lưỡng đảng, để khôi phục sản xuất và việc làm, thay vì áp thuế quan có thể lợi bất cập hại.”

Emma Stone trong phim Poor Things quay ở Hungary

Đồng tiền liền khúc ruột

Rốt cuộc cái khó trong sản xuất phim của Hollywood đều quy về một nguyên nhân — tiền.

Ngân sách ngày càng eo hẹp. Phát trực tuyến đã thay đổi căn bản bối cảnh truyền thông, ngày càng ít người đến rạp xem phim và kinh doanh DVD không còn tạo ra doanh thu đáng kể cho các hãng phim. Vì vậy, các hãng phim phải thắt chặt hầu bao hơn nữa, bằng không thì sẽ chọc giận các nhà đầu tư, những người vẫn đang cố gắng tính toán xem sự sụp đổ của truyền hình tuyến tính và doanh thu quảng cáo truyền hình béo bở sẽ ảnh hưởng thế nào đến những gã khổng lồ truyền thông như Disney, Universal, Warner Bros. và Paramount.

Từ trước đại dịch và cuộc đình công kép của người lao động Hollywood đã quay phim và truyền hình ở các khu vực khác ở nước Mỹ và quốc tế.

Nữ hoàng Anh Elizabeth thăm trường quay Game of Thrones ở Belfast, Bắc Ireland, ngày 24 tháng 6 năm 2014

Một số trường hợp là do kịch bản đòi hỏi một thành phố quốc tế cụ thể hoặc cảnh quan tự nhiên phù hợp với câu chuyện được kể. Ví dụ, quay chuỗi phim Chúa tể của những chiếc nhẫn hoặc Trò chơi Vương quyền hoàn toàn tại phim trường của một hãng phim ở Los Angeles là rất khó.

Mấu chốt của vấn đề nằm ở trường quay

Làn sóng di cư khỏi Los Angeles có phần là kết quả của sự phát triển các trung tâm sản xuất phim trong nước, những nơi mang lại lợi ích tài chính tốt hơn, chẳng hạn như hoàn thuế và hoàn tiền mặt, so với những gì có sẵn ở Bờ Tây. Theo một báo cáo của The New York Times, trong hai thập kỷ qua, 38 tiểu bang đã chi hơn 25 tỉ đôla cho các ưu đãi phim.

Những ưu đãi này đã cho phép các tiểu bang như Georgia phát triển cơ sở hạ tầng cho các dự án sản xuất phim kinh phí lớn và xây dựng lực lượng lao động lành nghề gồm êkíp hậu đài, thợ thủ công và kỹ thuật viên địa phương. Georgia cung cấp những ưu đãi tài chính này không chỉ để tạo việc làm trong sản xuất phim mà còn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cho cộng đồng xung quanh các địa điểm quay phim đó. Khách sạn, nhà hàng, xưởng gỗ, công ty cho thuê xe và thậm chí trạm xăng đều được hưởng lợi từ việc có các dự án phim được sản xuất ở địa phương này.

Cảnh phim Stranger Things của Netflix quay ở bang Georgia

Các trung tâm sản xuất quốc tế là mảnh ghép thứ hai vào bức tranh này. Các địa điểm bên ngoài nước Mỹ không chỉ cung cấp ưu đãi hấp dẫn cho ngành phim mà còn có chi phí nhân công và thậm chí dịch vụ chăm sóc sức khỏe rẻ hơn. Trên thực tế, Los Angeles được xếp hạng là địa điểm quay phim tốt thứ sáu theo khảo sát các giám đốc điều hành hãng phim do ProdPro, công ty theo dõi xu hướng sản xuất, công bố vào tháng 1. Toronto, Canada; Anh; Vancouver, Canada; Trung Âu và Úc đều được xếp hạng cao hơn Los Angeles.

Canada, mệnh danh Hollywood phương Bắc, là căn cứ địa của ngành sản xuất phim điện ảnh và truyền hình Hollywood trong nhiều thập kỷ. Các phim bộ truyền hình như Riverdale, Suits, Supernatural, Once Upon a Time, Schitt’s Creek và The Handsmaid’s Tale đều được quay ở phía bắc biên giới Los Angeles. Về mặt điện ảnh, Mean Girls, Twilight, My Big Fat Greek Wedding, American Psycho và Scream VI là một số tựa phim được quay tại Canada.

Giống như Georgia, Canada cung cấp ưu đãi thuế hấp dẫn cho các hãng phim Mỹ, đồng thời cũng đã phát triển được lực lượng lao động tài năng trước và sau ống kính thuộc hàng đầu ngành.

Kristen Stewart và Robert Pattinson trong cảnh phim Twilight quay ở Canada — Hollywood phương Bắc

Cạnh tranh ở nước ngoài đang ngày càng gay gắt. Nhiều quốc gia đã củng cố cơ sở hạ tầng quay phim và tăng cường các ưu đãi thuế hào phóng. Nhiều quốc gia cũng nới lỏng quy định về loại dự án nào đủ điều kiện nhận hỗ trợ tài chính. New Zealand, Anh, Ireland, Iceland, Úc, Na Uy, Ý, Hungary, Đức và Cộng hòa Séc đều đang cạnh tranh để giành giật các dự án sản xuất — và đang giành được thị phần, theo dữ liệu từ ProdPro.

Ví dụ, Úc và New Zealand đã chứng kiến mức tăng 14% trong sản xuất các dự án có kinh phí từ 40 triệu đôla trở lên từ năm 2022 đến năm 2024. Trong khi đó, Mỹ lại chứng kiến mức giảm 26%.

“Người ta vẫn sẽ phải quay phim tại địa điểm thực thôi,” Reese của Wedbush cho biết, đồng thời lưu ý rằng ngành công nghiệp này sẽ không thay đổi hoàn toàn câu chuyện được kể để tuân thủ quy định chỉ quay ở Mỹ. “Có rất nhiều cảnh phim, hoặc một phần của bộ phim, được quay tại trường quay và trường quay đó hoàn toàn có thể tồn tại ở Mỹ cũng như ở bất kỳ nơi nào khác.”

“Và đó chính là câu hỏi: làm sao để chúng ta có được trường quay?” cô tiếp tục chất vấn.

Mấu chốt là làm sao có được trường quay

Reese lưu ý rằng Los Angeles đã có những động thái khuyến khích các hãng phim sử dụng cơ sở hạ tầng hiện có với ưu đãi thuế mới của Thống đốc Newsom.

“Chúng ta cần tạo ra cơ cấu thuế tốt hơn để khuyến khích nhiều xuất phẩm hơn, cơ sở sản xuất, trường quay, đặt tại Mỹ,” cô nói.