Kịch bản Oppenheimer được “viết ở ngôi thứ nhất, là kịch bản duy nhất như vậy trước giờ tôi từng đọc. Tôi biết anh ấy sẽ yêu cầu gì ở tôi,” Cillian Murphy nói

Đôi mắt sắc lẹm nhìn chăm chăm bìa cuốn American Prometheus, tiểu sử của J. Robert Oppenheimer, nhà khoa học dẫn dắt việc phát triển bom nguyên tử. Cuốn sách của Kai Bird và Martin Sherwin, là nguồn cảm hứng cho Oppenheimer rất được mong đợi của Christopher Nolan (ra rạp Việt Nam ngày 11 tháng 8). Và khi Nolan viết kịch bản, anh chỉ nghĩ đến một diễn viên duy nhất: Cillian Murphy.

“Tôi cố gắng không nghĩ đến diễn viên lúc viết, nhưng đôi mắt của Cillian là đôi mắt duy nhất tôi biết có thể thể hiện sự mãnh liệt đó,” Nolan nói trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại. Và còn điều này nữa: “Tôi biết anh ấy là một diễn viên tuyệt vời trong thế hệ của anh.”

Trong Oppenheimer, cũng như trong hầu hết phim của Nolan (bộ ba Người Dơi, Dunkirk, Inception, Interstellar), quy mô là rất lớn. Vị đạo diễn này, đã kết hợp thành công những ý tưởng khái niệm đầy tham vọng với sức hấp dẫn chủ lưu và doanh thu hàng tỉ đôla, là một trong những nhân vật sáng tạo được ngưỡng mộ và bị săm soi nhất ở Hollywood. Và mặc dù Murphy (tên anh phát âm là “KILL-ian”) làm việc thường xuyên với Nolan trong hơn 20 năm, nhưng cho đến nay chỉ toàn đóng vai phụ.

Murphy hóa thân J. Robert Oppenheimer trong phim của Christopher Nolan dựa trên cuốn tiểu sử American Prometheus

Anh ấy có cảm thấy áp lực khi gánh vác một bộ phim đạt đến những kỳ vọng tầm cỡ của Nolan không?

“Có,” Murphy nghiêm túc trả lời trong cuộc trò chuyện ở trường quay phía bắc London, anh vừa hoàn thành một buổi quay ở đó. Nam diễn viên gốc Ireland, bước sang tuổi 47 hồi tháng 5 năm nay, nói đóng vai chính cho Nolan là một giấc mơ, nên anh đã dành thời gian để chuẩn bị, “biết rằng bạn đang làm việc với một trong những đạo diễn vĩ đại nhất còn sống” — anh dừng lại. “Tôi đã làm việc này được 27 năm rồi,” anh nói, thêm một từ ta thán để nhấn mạnh. “Nên tôi phải lao mình vào. Tôi cực kỳ phấn khích.”

TRONG THẬP KỶ QUA, đôi mắt màu ngọc bích và cường độ cuốn hút của Murphy trở nên quen thuộc với hàng triệu khán giả truyền hình, những người đã xem anh đóng vai Tommy Shelby, trung tâm gây mê hoặc của phim bộ truyền hình ăn khách của Anh Peaky Blinders, ngay cả khi anh vẫn duy trì một sự nghiệp thăng hoa trên sân khấu và điện ảnh.

“Bộ phim này không chỉ khám phá bi kịch của việc sống với bộ não như của Oppenheimer, mà còn khám phá bạn làm được gì với bộ não đó, và bạn sẵn sàng làm tới mức nào. Cillian thể hiện xuất sắc cái mơ hồ trong ý định đó”

Murphy, đã kết hôn với Yvonne McGuinness, một nghệ sĩ người Ireland và có hai cậu con trai tuổi teen, nói giọng Ireland du dương và cực kỳ đẹp trai. “Anh ấy có vẻ đẹp chịu lời nguyền trời phú,” Sally Potter, người đã chỉ đạo anh trong The Party (phát hành ở Mỹ năm 2018), nói. “Máy quay thích xem ánh sáng chiếu vào cấu trúc khuôn mặt anh ấy. Nhưng không khiến anh hứng thú chút nào.”

Anh còn thông minh, chu đáo và hết sức chân thực về động lực nghệ thuật thúc đẩy sự lựa chọn của anh.

Murphy nói: “Đối với tôi, kịch bản luôn là đầu tiên và còn loại hình nghệ thuật đứng thứ hai. Tôi luôn tin rằng làm tốt sẽ tạo ra tác phẩm hay. Nếu bạn đang diễn kịch trên sân khấu quán rượu, sẽ có người xem; không phải quy mô mà là chất lượng.

Trong 28 Days Later, bộ phim kinh dị nhỏ đã trở thành ‘hit’ lớn năm 2003

Từ lâu anh đã có “nguồn năng lượng và khả năng tập trung rất lớn,” nhà viết kịch Enda Walsh, gặp Murphy năm 18 tuổi ở Cork, Ireland, nơi anh lớn lên, là con cả trong gia đình có bốn anh chị em, cho biết. Cha mẹ Murphy là giáo viên, và anh thích đọc sách và âm nhạc, thành lập ban nhạc với anh trai mình ở tuổi thiếu niên. Anh khám phá sân khấu năm 16 tuổi, thông qua một học phần về kịch nghệ ở trường. (“Tôi chưa bao giờ đến nhà hát,” anh ấy nói. “Nó làm tôi choáng ngợp.”)

Sau khi bắt đầu lấy bằng luật (“một thảm họa”), anh đi theo một giáo viên, Pat Kiernan, đang điều hành Đoàn kịch Corcadorca ở Cork. Murphy kể lại: “Tôi liên tục quấy rầy ông ấy để thử vai. Cuối cùng ông ấy cũng đầu hàng.”

Anh được chọn tham gia Disco Pigs, vở kịch hai nhân vật gây chấn động của Walsh từ năm 1996 kể về một cặp vợ chồng tuổi teen chạy điên cuồng trong khi nói chuyện bằng ngôn ngữ được mã hóa. “Anh ấy có hiểu biết bẩm sinh về nhân vật đó và lối chơi, thế giới của nó,” Walsh viết trong một email, đồng thời nói thêm rằng Murphy cũng là “một cộng tác viên tự nhiên trong phòng diễn tập — một lực sáng tạo.”

“Tôi thích diễn xuất bằng cơ thể mình, và Oppenheimer có hình dáng và thể chất rất đặc trưng, mà tôi muốn thể hiện đúng,” Murphy nói

Disco Pigs là thành công bất ngờ, lưu diễn khắp thế giới và một thời gian ngắn ở West End, và sau một thời gian thất nghiệp (“Tôi rất vui, chỉ đọc kịch bản thôi,” anh nói bình thản), các vai nhỏ điện ảnh và sân khấu bắt đầu đến với Murphy. Sau khi Danny Boyle xem phiên bản điện ảnh của Disco Pigs, cũng do Murphy đóng vai chính, ông đã đề nghị nam diễn viên thử vai chính trong 28 Days Later, bộ phim kinh dị nhỏ đã trở thành ‘hit’ lớn năm 2003. Sau đó, Nolan đã chú ý đến ảnh của Murphy trong một bài báo về 28 Days. Bị ấn tượng bởi dáng vẻ của nam diễn viên, Nolan đã đề nghị Murphy thử vai cho Batman Begins.

“Khi anh ấy bước vào, tôi nghĩ cả hai chúng tôi đều biết anh sẽ không đóng vai Người Dơi,” Nolan nói. “Nhưng khi anh bắt đầu diễn, cả đoàn làm phim, mọi người trong phòng đều chú ý. Nhân vật phản diện trong phim Người Dơi luôn do các ngôi sao điện ảnh lớn thủ vai, nhưng hãng phim đã đồng ý ngay sau khi xem buổi diễn thử ấy, một minh chứng thực sự dành cho anh.”

Murphy đóng vai phản diện Scarecrow trong cả ba phim Người Dơi của Nolan

Murphy tiếp tục đóng vai phản diện đó, Scarecrow, trong cả ba phim Người Dơi của Nolan, và đảm nhận các vai phụ trong Inception (2010) và Dunkirk (2017). Anh nói: “Gặp gỡ Chris và làm việc với anh ấy là cả một chuyện khủng với tôi. Sự nghiêm ngặt và xuất sắc mà anh ấy đòi hỏi từ dàn diễn viên và đoàn làm phim, đòi hỏi ngôn ngữ điện ảnh bản địa của anh ấy, cách anh nói chuyện với diễn viên, cách ghi chú ngắn gọn — là một hiện tượng và rất quan trọng đối với tôi về mặt tay nghề.”

Quan trọng không kém là những gì anh học được trên sân khấu. “Tôi không được đào tạo làm diễn viên, và quan sát những diễn viên vĩ đại, tìm ra nghệ thuật dàn dựng, cách sử dụng giọng nói của mình, phải làm gì khi ai đó cạn kiệt, rất bổ ích và cần thiết.”

Ngay cả sau khi thành công điện ảnh bắt đầu đến với anh, với các vai diễn trong The Wind That Shakes the Barley của Ken Loach, Sunshine của Boyle và Red Eye của Wes Craven, cùng những vai diễn khác, Murphy vẫn tiếp tục làm việc trong nhà hát, hợp tác với Walsh trong Misterman, Ballyturk và Grief Is the Thing With Feathers.

Trong thập kỷ qua, đôi mắt màu ngọc bích và cường độ cuốn hút của Murphy trở nên quen thuộc với hàng triệu khán giả truyền hình, những người đã xem anh đóng vai Tommy Shelby, trung tâm gây mê hoặc của phim bộ truyền hình ăn khách của Anh Peaky Blinders

VÀ RỒI ĐẾN PEAKY BLINDERS, phim bộ về một gia đình tội phạm ở Birmingham, lấy bối cảnh những năm giữa hai cuộc thế chiến. Bắt đầu một cách khiêm tốn năm 2013 trước khi phát triển thành ‘hit’ đình đám kéo dài sáu mùa và truyền cảm hứng cho các đám cưới theo chủ đề, một cuốn sách dạy nấu ăn, một trò chơi thực tế ảo và một vở ballet.

“Tôi đã xem anh ấy trong một vài bộ phim và khi chúng tôi biết anh ấy quan tâm, tôi đã nói, vâng, khi anh ấy xuất hiện trên màn ảnh, mọi người đều xem anh ấy,” Steven Knight, người sáng tạo ra và viết bộ phim truyền hình đó, nói. Murphy “xuất sắc trong việc kiểm soát những gì đang diễn ra trong tâm trí khán giả.” Anh nói thêm, những diễn viên giỏi nhất “là người tự biên tập, dự đoán bản chỉnh sửa của họ, cách họ khớp vào bức tranh khảm tác phẩm, vốn là rất khó, và anh có thể làm được.”

Murphy bác bỏ quan điểm cho rằng danh tiếng Peaky Blinders đã khiến anh thay đổi nhiều. “Kịch bản xuất sắc luôn có hạn,” anh nói. “Bạn liên tục ở trong cuộc chiến giành những vai diễn thách thức bạn, những vai khiến bạn thực sự chất vấn kịch bản và phải làm nghiên cứu.”

Murphy “không phải là một diễn viên nhai ngấu nghiến cảnh phim,” bạn diễn Emily Blunt (phải) trong Oppenheimer nói

Với Oppenheimer, quá trình đó bắt đầu khi anh được giao kịch bản vào tháng 9 năm 2021. Anh thấy ngay rằng câu chuyện hoàn toàn tập trung vào và được kể thông qua nhân vật chính: “Nó được viết ở ngôi thứ nhất, kịch bản duy nhất như vậy mà tôi từng đọc. Tôi biết anh ấy sẽ yêu cầu gì ở tôi.”

Nolan nói, ngôi thứ nhất là một cách để đưa ra đòi hỏi của vai diễn “rất rõ ràng: chúng ta đang đi sâu vào tâm trí của anh chàng này, anh phải đắm chìm mạnh mẽ vào cốt lõi để kéo khán giả đi theo mình.”

Murphy cho biết, phim nào của Nolan cũng có “rất nhiều công đoạn chuẩn bị và chất vấn,” mà anh rất thích. Anh đã mất năm tháng dọn mình để sẵn sàng quay phim.

Murphy nói: “Tôi thích diễn xuất bằng cơ thể mình, và Oppenheimer có thể chất và dáng vẻ rất đặc trưng, mà tôi muốn thể hiện đúng. Tôi đã phải giảm cân khá nhiều, và chúng tôi đã làm việc với trang phục và may đo; ông ấy rất mảnh khảnh, gần như tiều tụy, sống nhờ rượu martini và thuốc lá.

Murphy cho biết, trên trường quay, anh và Nolan (phải) ít nói chuyện

Murphy nói thêm, “Ông ấy có đôi mắt rất sáng và tôi muốn tạo cho ông đôi mắt to tròn như vậy, nên chúng tôi đã nghiên cứu rất nhiều về dáng vẻ và biểu cảm của ông trước khi bắt đầu.”

Murphy cho biết, trên trường quay, anh và Nolan ít nói chuyện. “Nhưng có không gian để thử mọi thứ, hãy biến mình thành gã khờ khạo,” anh nói, sử dụng một từ Ireland chỉ kẻ ngốc. Murphy nói thêm, Nolan “luôn thúc đẩy bạn, và tôi thích bị đẩy.”

Khi được hỏi liệu anh có cảm thấy chắc chắn Murphy gánh vác được bộ phim không, Nolan nói, “Tôi có niềm tin về mặt cảm xúc, hay có lẽ đúng hơn là về mặt trí tuệ, nơi Cillian. Nhưng thực tế lúc làm phim này thì có chút sợ hãi.”

Làm phim này là “một cuộc chạy marathon” đối với Matt Damon, nam diễn viên đóng vai Leslie Groves, trung tướng Quân đội Hoa Kỳ, làm việc cùng với Oppenheimer tại phòng thí nghiệm Los Alamos, N.M., nơi phát triển quả bom. “Khi bạn là trung tâm của một bộ phim ở quy mô đó, quay bảy cảnh trong một ngày, bạn sẽ cần một trọng tâm, một mối quan tâm và cam kết khác. Thật tuyệt khi nhìn ai đó cống hiến hết mình.”

Matt Damon (phải), đóng vai Leslie Groves, trung tướng Quân đội Hoa Kỳ, làm việc cùng với Oppenheimer tại phòng thí nghiệm Los Alamos, N.M., nơi phát triển quả bom

Murphy “diễn bằng sự thật, anh ấy không phải là diễn viên nhai ngấu nghiến cảnh phim,” Emily Blunt, đóng vai Kitty Oppenheimer, vợ của nhà khoa học, cho biết. “Không có nhiều người dường như không làm gì mà có sức hút như anh ấy. Và đó không chỉ là về những tia laze chiếu vào mặt anh ấy! Anh ấy đã suy nghĩ mọi chi tiết.”

Cô nói thêm, “Bộ phim này không chỉ khám phá bi kịch của việc sống với bộ não như của Oppenheimer, mà còn khám phá bạn làm được gì với bộ não đó, và bạn sẵn sàng làm tới mức nào. Cillian thể hiện xuất sắc cái mơ hồ trong ý định đó.” (Cô nói, ngoài trường quay “Anh ấy lừa đảo lắm!”)

Khi được hỏi làm thế nào anh hiểu được nhân vật Oppenheimer, Murphy cho biết anh muốn để bộ phim nói điều đó.“Những bộ phim hay nhất đặt câu hỏi và không đưa ra câu trả lời,” anh nói.

Murphy nói, “Ông ấy có đôi mắt rất sáng và tôi muốn tạo cho ông đôi mắt to tròn như vậy, nên chúng tôi đã nghiên cứu rất nhiều về dáng vẻ và biểu cảm của ông trước khi bắt đầu”

Những diễn viên giỏi nhất cũng thế, hiển nhiên rồi.