Trên màn hình, một nhân viên của anh tại Luma AI — công ty khởi nghiệp tại Thung lũng Silicon đứng sau làn sóng công cụ video AI tạo sinh mới, do anh đồng sáng lập và điều hành — đang lê bước qua văn phòng Palo Alto của công ty, tay vung vẩy, vai khom xuống, giả vờ làm khỉ. Jain vuốt sang phiên bản thứ hai của cùng đoạn clip. Cùng một chuyển động, cùng một hành lang, nhưng giờ anh nhân viên đó là một con khỉ. Được dựng hình hoàn chỉnh và chân thực, và tạo ra chỉ trong vài giây.

Giám đốc điều hành Luma AI Amit Jain, chụp ảnh tại Palo Alto vào tháng 6, tin rằng tương lai của nghệ thuật kể chuyện nằm ở việc kết hợp những cách tân của Thung lũng Silicon với nghệ thuật Hollywood

“Câu khẩu hiệu cho đoạn clip này sẽ là, từ iPhone đến rạp chiếu phim, kiểu vậy,” Jain nói, lướt qua các đoạn clip kỳ lạ khác được chia sẻ trên Slack của công ty anh. “Nhưng, tất nhiên, vẫn chưa phải là điện ảnh hoàn chỉnh.” Anh nói nghe mới dễ làm sao — như thể không phải đang miêu tả một biến chuyển có thể đảo lộn không chỉ cách làm phim mà cả mục đích của Hollywood. Nếu chỉ bằng vài cú chạm là có thể dựng lên những cảnh phim hoành tráng thì điều gì sẽ xảy ra với nơi từng được gọi là phép màu?

Nền tảng AI tạo sinh của Luma, Dream Machine, đã ra mắt vào năm ngoái và hướng đến một loại hình làm phim mới mà bất kỳ ai cũng có thể tạo ra những thước phim chất lượng phát hành chỉ bằng vài câu lệnh. Chỉ cần nhập “một chàng cao bồi cưỡi Velociraptor qua Quảng trường Thời đại”, nó sẽ dựng cảnh quay từ con số không. Chỉ cần nhập một bức ảnh tĩnh, nó sẽ đưa khoảnh khắc đã chốt cứng đó sống dậy: một chú chó cựa mình sau giấc ngủ trưa, những tán cây rung rinh trong gió.

Công cụ mới nhất của Dream Machine, Modify Video, ra mắt vào tháng 6. Thay vì tạo ra những thước phim mới, nó sẽ vẽ lại những gì đã có. Tải lên một đoạn phim, miêu tả bạn muốn thay đổi gì và hệ thống sẽ tái hiện lại cảnh quay: Một chiếc áo hoodie trở thành áo choàng siêu anh hùng, một con phố đầy nắng chuyển sang tuyết trắng, một người biến thành quả chuối biết nói hoặc hiệp sĩ thời Trung cổ. Không cần phông xanh, không cần đội ngũ VFX, không cần mã code. “Cứ hỏi đi,” trang web của công ty cho biết.

Dream Machine của Luma, một công nghệ AI tiên tiến, đã thu hút sự chú ý của công chúng, đặc biệt là sau khi trailer cho bộ phim Monster Camp thể hiện phiên bản nhân vật Mike Wazowski từ Monsters, Inc. của Pixar đã được thay đổi đáng kể

Hiện tại, các đoạn phim có thời lượng tối đa khoảng 10 giây, do đòi hỏi năng lực điện toán cực rất lớn của công nghệ. Nhưng như Jain chỉ ra, “Trung bình cảnh quay trong phim chỉ dài tám giây thôi.”

Tầm nhìn dài hạn của Jain thậm chí còn cấp tiến hơn: một thế giới giải trí được cá nhân hóa hoàn toàn, được tạo ra theo yêu cầu. Không phải những bộ phim bom tấn đại chúng, mà là những câu chuyện được thiết kế riêng cho từng cá nhân: phim hài về đồng nghiệp, phim ly kỳ lấy bối cảnh quê hương bạn, phim khoa học viễn tưởng sử thi với sự tham gia của một người trông giống bạn, hoặc đơn giản là bất cứ gì bạn muốn xem. Ông khẳng định mình không cố gắng thay thế mà là mở rộng điện ảnh, chuyển từ những câu chuyện một khuôn mẫu sang những câu chuyện mang tính cá nhân, linh hoạt và có thể mở rộng hơn.

“Ngày nay, video được tạo ra cho 100 triệu người tại một thời điểm — chúng phải chạm đến mẫu số chung thấp nhất,” Jain nói. “Một video được tạo ra chỉ dành cho bạn hoặc tôi sẽ tốt hơn một video được tạo ra cho hai người không liên quan. Đó là vấn đề chúng tôi đang cố gắng giải quyết... Ý định của tôi là đạt đến chỗ mỗi người có thể tạo ra hai giờ video mỗi ngày.”

Công cụ mới nhất của Dream Machine, Modify Video, ra mắt vào tháng 6. Thay vì tạo ra những thước phim mới, nó sẽ vẽ lại những gì đã có

Một mục tiêu to lớn mà Jain thừa nhận mới chỉ là tham vọng. “Điều đó sẽ xảy ra, nhưng khi giá rẻ hơn khoảng một nghìn lần so với hiện tại. Nghiên cứu và kỹ thuật của chúng tôi đang hướng tới điều đó, để giảm giá thành xuống mức thấp nhất có thể. Bởi vì đó là nhu cầu về video. Người ta xem viedo hàng giờ liền mỗi ngày.”

Mở rộng quy mô đến mức đó không chỉ đòi hỏi mô hình nhanh hơn mà phải có sức mạnh điện toán mạnh hơn gấp bội. Các nhà phê bình cảnh báo rằng thiệt hại về môi trường do việc mở rộng này có thể rất lớn.

Để Dream Machine trở thành những gì Jain hình dung, cần nhiều thứ hơn chứ không chỉ là các thủ thuật sáng tạo — cần công cụ kể chuyện tích hợp hiểu được cách vận hành câu chuyện: khi nào cần tạo căng thẳng, khi nào nên hài hước, làm sao định hình cung bậc cảm xúc. Không phải công cụ mà là một người cộng tác. “Tôi không nghĩ các nghệ sĩ muốn sử dụng công cụ,” ông nói. “Họ muốn kể câu chuyện của mình và công cụ lại cản trở họ. Hiện tại, hầu hết tất cả các mô hình AI tạo sinh video, gồm cả mô hình của chúng tôi, đều khá ngớ ngẩn. Chúng là những công cụ giỏi tạo pixel. Rốt cuộc cần xây dựng trí tuệ tổng quát mới có thể kể một câu chuyện cười hài. Không được vậy thì chỉ có rối.”

Phòng thí nghiệm Truyền thông của MIT đã ra mắt Cỗ máy Ác mộng, một thí nghiệm lan truyền sử dụng mạng thần kinh để bóp méo những khuôn mặt tươi vui và cảnh quan thành phố quen thuộc thành thứ gì đó kỳ quái. Dự án đó đặt ra câu hỏi liệu AI có thể học cách làm chúng ta sợ hãi hay không

Cái tên có thể chỉ là ngẫu nhiên, nhưng chín năm trước, Phòng thí nghiệm Truyền thông của MIT đã ra mắt một loại máy rất khác: Cỗ máy Ác mộng, một thí nghiệm lan truyền sử dụng mạng thần kinh để bóp méo những khuôn mặt tươi vui và cảnh quan thành phố quen thuộc thành thứ gì đó kỳ quái. Dự án đó đặt ra câu hỏi liệu AI có thể học cách làm chúng ta sợ hãi hay không. Tầm nhìn của Jain cho thấy một hướng mở rộng hơn: AI, theo lời ông, “có khả năng kể một câu chuyện lôi cuốn.”

Tuy nhiên, đối với nhiều người ở Hollywood, viễn cảnh mà Jain miêu tả — điện ảnh truyền thống ngày càng nhường chỗ cho video nhanh, mượt mà và được cá nhân hóa bằng thuật toán — nghe như ác mộng.

Jain coi sự thay đổi này đơn giản chỉ phản ánh vị thế hiện tại của khán giả. “Là những gì mọi người muốn đang thay đổi,” ông nói. “Rõ ràng phim ảnh có chỗ đứng của nó, nhưng khán giả không dành nhiều thời gian cho chúng. Cái người ta muốn là những thứ không đòi hỏi họ tập trung chú ý trong 90 phút. Những thứ giải trí, đôi khi mang tính giáo dục, và đôi khi lại là, bạn biết đấy, những cái bẫy thèm khát. Thực tế là bạn không thể thay đổi hành vi của con người. Tôi nghĩ phương tiện truyền thông sẽ thay đổi rất đáng kể.”

Công cụ của Freepik đã được sử dụng trong các dự án nổi tiếng. Here của Robert Zemeckis (ảnh), với sự tham gia của Tom Hanks được trẻ hóa kỹ thuật số và căn phòng bối cảnh trải nhiều thời kỳ trong thập kỷ, đã sử dụng công nghệ nâng cấp của công ty để làm nổi bật phông nền

Tuy nhiên, Jain — từng là kỹ sư phát triển Vision Pro của Apple, hợp tác với các nhà làm phim như Steven Spielberg và George Lucas — khẳng định Hollywood không hề lỗi thời, chỉ là cần được tái tạo. Vì mục đích đó, Luma gần đây đã ra mắt Dream Lab LA, một studio sáng tạo nhằm thúc đẩy nghệ thuật kể chuyện bằng AI.

“Hollywood là nơi tập trung nhiều người kể chuyện nhất thế giới,” Jain nói. “Cũng giống như Thung lũng Silicon là nơi tập trung đông đảo các nhà khoa học máy tính và New York là nơi tập trung các chuyên gia tài chính đông đảo nhất. Chúng ta cần họ. Hollywood thực sự đặc biệt ở điểm đó. Giải pháp sẽ đến từ kết hợp công nghệ và nghệ thuật. Tôi nghĩ cả hai bên sẽ thích nghi.”

Một triển vọng nghe tràn đầy hy vọng, một viễn cảnh hình dung về sự hợp tác, chứ không phải thay thế. Nhưng không phải ai cũng nhìn nhận theo cách đó.

Tại Thung lũng Silicon, nơi các công ty như Google, OpenAI, Anthropic và Meta đang chạy đua để xây dựng những công cụ tạo sinh ngày càng mạnh, tư duy như vậy được coi là tiến bộ. Ở Hollywood, tư duy đó nghe giống như xóa sổ — mối đe dọa đối với nghề sáng tác và các công việc, bản sắc và truyền thống được xây dựng xung quanh nó. Căng thẳng lên đến đỉnh điểm trong cuộc đình công của các biên kịch và diễn viên năm 2023, khi các biển biểu tình tuyên bố: “AI không phải là nghệ thuật” và “Chỉ con người mới là biên kịch.”

Kể chuyện bằng AI mới chỉ bắt đầu len lỏi vào rạp chiếu phim — và đã làm dậy lên phản ứng dữ dội. Mùa hè này, IMAX trình chiếu 10 phim ngắn từ Liên hoan phim AI của Runway

Những gì từng được coi là nội dung của khoa học viễn tưởng giờ đã trở thành hiện thực hàng ngày của Hollywood. Khi AI được tích hợp vào quá trình làm phim, toàn bộ hệ sinh thái — từ các hãng phim và dịch vụ phát trực tuyến đến các nhà sáng tạo và các định chế — đang phải vật lộn để theo kịp. Một số người nhìn thấy tiềm năng to lớn: sản xuất nhanh hơn, chi phí thấp hơn, khả năng tiếp cận rộng hơn, những dạng tự do sáng tạo mới. Những người khác lại nhìn thấy một cỗ máy khai thác đang đe dọa linh hồn của loại hình nghệ thuật này và một làn sóng nội dung rẻ tiền, dễ quên sắp sửa ập tới.

Kể chuyện bằng AI mới chỉ bắt đầu len lỏi vào rạp chiếu phim — và đã làm dậy lên phản ứng dữ dội. Mùa hè này, IMAX trình chiếu 10 phim ngắn từ Liên hoan phim AI của Runway. Tại AMC Burbank, nơi dự kiến diễn ra một buổi chiếu vào cuối tháng này, một cuộc biểu tình mang tên “Giết cỗ máy đó đi” (“Kill the Machine”) đã được tổ chức trên mạng xã hội, điểm nóng ban đầu trong làn sóng phản đối ngày càng tăng trước sự xâm lấn của AI vào việc kể chuyện.

Nhưng dù sẵn sàng hay không, trọng lực đang thay đổi. Thung lũng Silicon đang kéo ngành công nghiệp điện ảnh vào quỹ đạo của họ, với một số công ty lao vào và một số khác bị lôi vào. Đối mặt với việc hợp nhất, ngân sách thu hẹp và áp lực từ cổ đông phải làm nhiều hơn với ít nguồn lực hơn, các hãng phim đang chuyển sang AI không chỉ để cắt giảm chi phí mà còn để tồn tại. Các công cụ này đang phát triển nhanh hơn cả sách hướng dẫn của ngành, và các phương thức làm việc cũ khó theo kịp. Với các hệ thống tạo sinh sẵn sàng tràn ngập khu vực này, việc thu hút sự chú ý của khán giả, chứ đừng nói đến định hình văn hóa, đang trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Netflix gần đây đã sử dụng các công cụ AI để hoàn thành chuỗi hiệu ứng hình ảnh phức tạp cho phim bộ khoa học viễn tưởng El Eternauta của Argentina chỉ tốn chút xíu thời gian so với thông thường

Mặc dù quá trình chuyển đổi vẫn chưa đồng đều, một số hãng phim đã bắt đầu ngả theo. Netflix gần đây đã sử dụng các công cụ AI để hoàn thành chuỗi hiệu ứng hình ảnh phức tạp cho phim bộ khoa học viễn tưởng El Eternauta của Argentina chỉ tốn chút xíu thời gian so với thông thường. “Chúng tôi vẫn tin rằng AI đại diện cho một cơ hội tuyệt vời để giúp các nhà sáng tạo làm phim điện ảnh và phim bộ hay hơn, chứ không chỉ rẻ hơn,” đồng giám đốc điều hành Ted Sarandos nói với các nhà phân tích trong cuộc họp báo cáo tài chính vào tháng 7.

Tại Paramount, tân giám đốc điều hành David Ellison đang đề ra chuyển đổi toàn diện hơn: một “hãng phim trên nền tảng đám mây” sẽ sử dụng AI và các công cụ kỹ thuật số khác để tái tạo mọi giai đoạn làm phim, từ tạo bản mô phỏng đến hậu kỳ. Ellison, sở hữu Skydance Media, đã hoàn tất việc sáp nhập với Paramount Global, và cha của ông, Larry Ellison, đồng sáng lập Oracle, cam kết biến công ty thành một cường quốc truyền thông tiên phong về công nghệ. “Công nghệ sẽ thay đổi mọi khía cạnh của công ty này,” anh nói vào năm ngoái.

Một trong những ví dụ điển hình nhất về việc áp dụng AI tại Hollywood là Lionsgate, hãng phim đứng sau chuỗi John Wick và Hunger Games, năm ngoái đã ký thỏa thuận với công ty khởi nghiệp video AI tạo sinh Runway để đào tạo một mô hình tùy chỉnh cho thư viện điện ảnh và truyền hình của mình, nhằm hỗ trợ phát triển các dự án trong tương lai và cải thiện hiệu quả. Sau thỏa thuận, giám đốc điều hành Lionsgate Jon Feltheimer phát biểu với các nhà phân tích, cho biết công ty tin rằng AI, nếu được sử dụng với “những giới hạn đúng đắn”, có thể tạo ra “tác động chuyển đổi tích cực” cho doanh nghiệp.

Các hãng phim truyền thống đang tìm cách giảm chi phí bằng cách tích hợp AI vào quy trình làm phim của họ

Ở những nơi khác, các hãng phim đang âm thầm thử nghiệm: sử dụng AI để tạo ra các thiết kế nhân vật ban đầu, viết lời thoại thay thế hoặc khám phá các hướng đi khác nhau có thể thành công của câu chuyện. Mục tiêu không phải là thay thế biên kịch hay đạo diễn, mà là để cung cấp thông tin trong các buổi chào hàng kịch bản nội bộ và trong quá trình phát triển. Tại các công ty như Disney, phần lớn quá trình thử nghiệm diễn ra trong trò chơi và nội dung tương tác, có độ rủi ro thương hiệu thấp hơn và giới hạn rõ ràng hơn. Hiện tại, bản năng chủ đạo là thận trọng. Không ai muốn tỏ ra mình đang tự động hóa phần hồn của phim ảnh.

Khi các hãng phim lớn chuyển hướng, những công ty nhỏ hơn, linh hoạt hơn đang xây dựng từ đầu cho kỷ nguyên AI.

Theo báo cáo gần đây của FBRC.ai, một studio cách tân có trụ sở tại Los Angeles, chuyên hỗ trợ khởi động và tư vấn cho các công ty khởi nghiệp AI lĩnh vực giải trí trong giai đoạn đầu, hơn 65 hãng phim AI đã ra đời kể từ năm 2022, hầu hết là các nhóm nhỏ, tự chủ tài chính, gồm năm thành viên hoặc ít hơn. Tại các hãng phim này, công cụ AI cho phép một nhà sáng tạo duy nhất đảm nhiệm công việc của cả một đoàn làm phim, giúp giảm chi phí sản xuất từ 50% đến 95% so với phim người đóng hoặc phim hoạt hình truyền thống. Ranh giới giữa nghệ sĩ, kỹ thuật viên và hãng phim đang sụp đổ nhanh chóng — và cùng với đó là ý tưởng về Hollywood là người gác cổng.

Khi một người duy nhất ở bất kỳ đâu trên thế giới có thể làm phim từ một ý tưởng, thì Hollywood còn đại diện cho điều gì?

Sự sụp đổ đó đang đặt ra những câu hỏi sâu sắc hơn: Khi một người duy nhất ở bất kỳ đâu trên thế giới có thể làm phim từ một ý tưởng, thì Hollywood còn đại diện cho điều gì? Nếu những câu chuyện có thể được cá nhân hóa, được sản xuất theo yêu cầu hoặc được đồng sáng tác với cộng đồng, thì ai sở hữu chúng? Ai được trả tiền? Ai quyết định điều gì quan trọng và điều gì sẽ biến mất? Và nếu bản thân câu chuyện trở nên vô hạn, có thể phối lại và dễ dàng thay thế, liệu ý tưởng về một câu chuyện có còn ý nghĩa gì không?

Yves Bergquist dẫn đầu Dự án AI trong Truyền thông tại Trung tâm Công nghệ Giải trí của USC, một tổ chức tư vấn được các hãng phim hỗ trợ, nơi Hollywood, giới học thuật và công nghệ hội tụ. Là một nhà nghiên cứu AI tập trung vào việc kể chuyện và nhận thức, ông đã dành nhiều năm giúp các hãng phim chuẩn bị cho sự thay đổi mà ông cho là vừa không thể tránh khỏi vừa đau đớn. Giờ đây, ông nói, nền móng cuối cùng cũng đã xuất hiện.

“Chúng ta đang chứng kiến những nỗ lực rất mạnh mẽ đằng sau hậu trường để giúp các hãng phim sẵn sàng cho AI,” Bergquist nói. “Họ đang xây dựng các biểu đồ kiến thức khổng lồ, chuẩn bị dữ liệu để đưa vào hệ thống AI và thành lập các ban quản trị để bắt đầu định hình chính sách thực tế.”

AI tạo sinh không cần phải đạt đến đẳng cấp của Hollywood mới trở thành mối đe dọa lớn cho sự thống trị của nó — chỉ riêng khối lượng công việc đã đủ phá hủy ngành công nghiệp này rồi

Nhưng việc thích nghi sẽ không hề dễ dàng, đặc biệt là đối với các hãng phim truyền thống vốn gánh chịu quy trình làm việc cố định, mối quan hệ với nhân tài, hợp đồng công đoàn và hàng loạt quy trình pháp lý phức tạp. “Những mô hình AI này không dành cho Hollywood,” Bergquist nói. “Đây là công nghệ của thế kỷ 22 đang được sử dụng để giải quyết các vấn đề của thế kỷ 21 bên trong các mô hình tổ chức của thế kỷ 19. Vì vậy, việc đưa chúng vào hoạt động là cả một quá trình gian nan.”

Trong bối cảnh thuật toán được tăng tốc, các xu hướng có thể bùng nổ và lụi tàn chỉ trong vài giờ, việc duy trì tính đương thời cũng là một thách thức. Để giúp các hãng phim bắt kịp xu hướng, Bergquist đã đồng sáng lập Corto, công ty khởi nghiệp về AI tự miêu tả mình là “cỗ máy phát triển bộ gene”. Cũng hợp tác với các thương hiệu như Unilever, Lego và Coca-Cola, công ty này sử dụng hàng nghìn nguồn thông tin từ mạng xã hội và người tiêu dùng, phân tích từ ngữ, hình ảnh và video để giải mã chính xác cung bậc cảm xúc, nhân vật và thẩm mỹ nào phù hợp với phân khúc nhân khẩu học và văn hóa nào, và tại sao.

“Khi trò chơi là sự chú ý, vũ khí là hiểu được văn hóa và sự chú ý đang ở đâu và chúng sẽ đi về đâu.” Bergquist nói, lập luận rằng truyền thông cuối cùng cũng phụ thuộc vào khoa học thần kinh.

Đối với nhiều người ở Hollywood, viễn cảnh điện ảnh truyền thống ngày càng nhường chỗ cho video nhanh, mượt mà và được cá nhân hóa bằng thuật toán nghe như ác mộng

Hệ thống của Corto chia nhỏ câu chuyện thành các thành phần công thức, chẳng hạn như tông điệu, nhịp độ, động cơ của nhân vật và thẩm mỹ hình ảnh, đồng thời so sánh các dự án mới với dữ liệu phong phú để làm rõ, ví dụ, khán giả ở khu vực nào thích câu chuyện kẻ yếu thế hoặc một xu hướng hình ảnh nhất định đang nổi lên trên toàn cầu. Những luận cứ này có thể giúp các hãng phim điều chỉnh chiến lược tiếp thị, tinh chỉnh quyết định kể chuyện hoặc đánh giá tốt hơn rủi ro tiềm ẩn và sức hấp dẫn của các dự án mới.

Với dữ liệu khán giả ngày càng phong phú và những tiến bộ trong mô hình AI, Bergquist nhìn thấy tương lai các hãng phim có thể tinh chỉnh câu chuyện theo những cách tinh tế để phù hợp với người xem khác nhau. “Chúng ta có thể biết người này thích những nhân vật này hơn những nhân vật kia,” ông nói. “Vì vậy, bạn có thể mang đến cho họ cái gì đó hơi khác so với cái bạn mang đến cho tôi.”

Một số hãng phim đã và đang thử nghiệm những phiên bản đầu tiên của tầm nhìn đó — tạo nguyên mẫu các phiên bản tương tác hoặc tùy chỉnh của các IP hiện có, khám phá xem trông sẽ thế nào nếu người hâm mộ có thể điều khiển một cảnh phim, điều chỉnh cốt truyện hoặc tương tác với nhân vật yêu thích. Phát biểu tại hội nghị AI on the Lot hồi tháng 5, Danae Kokenos, giám đốc đổi mới công nghệ tại Amazon MGM Studios, đã chỉ ra bản địa hóa, cá nhân hóa và tương tác là những cơ hội then chốt. “Làm thế nào để chúng ta cho phép mọi người có những trải nghiệm khác nhau với các nhân vật và câu chuyện yêu thích của họ?” cô nói. “Vấn đề đó vẫn chưa được giải quyết hoàn toàn, nhưng tôi thấy sắp rồi.”

Ở Thung lũng Silicon, nơi các công ty như Google, OpenAI, Anthropic và Meta đang chạy đua để xây dựng những công cụ tạo sinh ngày càng mạnh. Ở Hollywood, mối đe dọa đối với nghề sáng tác và các công việc, bản sắc và truyền thống đẩy căng thẳng lên đến đỉnh điểm trong cuộc đình công của các biên kịch và diễn viên năm 2023, khi các biển biểu tình tuyên bố: “AI không phải là nghệ thuật” và “Chỉ con người mới là biên kịch”

Bergquist nhận thức rằng dư luận vẫn còn rất bất an về AI. “Mọi người rất sợ AI — và nên thế,” ông thừa nhận. “Ngoài một số lĩnh vực như y học, AI rất không được ưa chuộng. Và nó càng có nhiều khả năng thì càng không được ưa chuộng.”

Tuy nhiên, ông vẫn nhìn thấy một lợi thế đáng kể cho ngành công nghiệp này. Nếu AI được phát triển đúng cách, các hãng phim sẽ không chỉ tồn tại mà còn định nghĩa lại chính cách kể chuyện. “Một lý thuyết tôi thực sự tin tưởng là khi ngày càng nhiều người tiếp cận được các công cụ sản xuất đẳng cấp Hollywood, các hãng phim sẽ tiến lên một tầm cao mới — hướng đến giải trí đa nền tảng, nhập vai và cá nhân hóa,” ông nói. “Hãy tưởng tượng bạn dành cả cuộc đời mình cho Star Wars: chiếu rạp, truyền hình, VR, AR, công viên giải trí. Đó chính là hướng đi của nó.”

Quá trình chuyển đổi sẽ không hề suôn sẻ. “Chúng ta sẽ còn gặp nhiều khó khăn hơn nữa,” ông nói, “nhưng tôi nghĩ chúng ta sẽ nhìn thấy sự hồi sinh của Hollywood.”

“Rác rưởi AI” hay giải phóng sáng tạo?

Không cần phải tìm đâu xa để thấy thông báo về sự cáo chung. TikTok, YouTube và Reddit tràn ngập những bài đăng “Hollywood đã chết”, nhiều bài đăng được khơi nguồn từ sự trỗi dậy của AI tạo sinh và biến động rộng lớn của ngành công nghiệp. Một số người lên tiếng cảnh báo. Những người khác lại nói hãy từ bỏ. Nhưng rõ ràng trung tâm không còn nữa và không ai biết cái gì sẽ thay thế.

Từng là nhà máy sản xuất giấc mơ của thế giới, giờ đây Hollywood đang tự hỏi làm thế nào ngoi lên giữa cơn lũ truyền thông được AI hỗ trợ

Nhà phân tích truyền thông Doug Shapiro ước tính Hollywood sản xuất khoảng 15.000 giờ nội dung mới mỗi năm, so với 300 triệu giờ được tải lên YouTube hàng năm. Trong bối cảnh đó, AI tạo sinh không cần phải đạt đến đẳng cấp của Hollywood mới trở thành mối đe dọa lớn cho sự thống trị của nó — chỉ riêng khối lượng công việc đã đủ phá hủy ngành công nghiệp này rồi.

Nền kinh tế chú ý đã đạt đến đỉnh điểm nhưng bản thân sự chú ý vẫn chưa phát triển. Khi văn hóa độc canh dần phai nhạt trong ký ức, sức hút văn hóa của Hollywood đang dần mất đi. Lễ trao giải Oscar năm nay thu hút 19,7 triệu người xem, ít hơn cả số người xem một tập điển hình của phim bộ Murder, She Wrote vào những năm 1990. Anora đoạt giải phim hay nhất chỉ thu về 20 triệu đôla phòng vé Bắc Mỹ, một trong những doanh thu thấp nhất so với bất kỳ phim chiến thắng giải thưởng nào của thời hiện đại. Giới phê bình khen ngợi, nhưng số người xem phim ở rạp ít hơn số người xem TikTok trung bình có độ lan truyền vừa phải.

Giữa sự phân mảnh này, các công cụ AI tạo sinh đang thúc đẩy sự bùng nổ nội dung. Một số nhà sáng tạo đã có từ mới để miêu tả nó: “slop: rác rưởi” — một từ chung cho các phương tiện truyền thông rẻ tiền, không tốn công sức, được tạo ra bằng thuật toán, đầy nghẹt bảng tin (feeds) để tìm kiếm lượt nhấp chuột. Từng là nhà máy sản xuất giấc mơ của thế giới, Hollywood giờ đây đang tự hỏi làm thế nào ngoi lên giữa cơn lũ truyền thông được AI hỗ trợ.

Khán giả xem một phim hoạt hình ngắn có sử dụng AI tại “Emergent Properties”, một buổi chiếu của Sony Pictures năm 2023, hé lộ làn sóng làm phim AI mới đầy sáng tạo và kỳ lạ

Ken Williams, giám đốc điều hành Trung tâm Công nghệ Giải trí của USC và là cựu giám đốc hãng phim, đồng sáng lập Sony Pictures Imageworks, gọi đây là kịch bản tồi tệ nhất có thể xảy ra — “kiểu phi nhân hóa toàn bộ quy trình sáng tạo mà con người, trong những khoảnh khắc đen tối nhất, đều khiếp sợ.”

Williams cho biết cả hãng phim và những người làm sáng tạo đều lo ngại rằng AI sẽ khiến khán giả mắc kẹt trong ngõ cụt thuật toán, nhồi nhét cho họ thêm những gì họ đã biết thay vì cái mới mẻ.

“Những người sống hoàn toàn trong thế giới mạng xã hội và không bao giờ thoát ra khỏi cái hố đó đã mất đi khả năng lắng nghe những tiếng nói khác — và không ai muốn chuyện đó xảy ra trong ngành giải trí.”

Nếu ý tưởng về nội dung AI không được kiểm soát, siêu nhắm đích nghe có vẻ giống như một tập phim bộ Black Mirror, thì đúng là như vậy. Trong tập mở màn mùa phim năm 2023 “Joan Is Awful”, một người phụ nữ phát hiện ra cuộc đời mình đang bị kịch tính hóa theo thời gian thực trên dịch vụ phát trực tuyến kiểu Netflix bởi một AI được đào tạo dựa trên dữ liệu cá nhân của cô, với Salma Hayek đóng đúp vai chính mình trên màn ảnh.

Ben Barnes và Salma Hayek (phải) trong tập “Joan Is Awful” của phim bộ Black Mirror

Cho đến nay, các công cụ AI được áp dụng rộng rãi nhất trong các thể loại phim kinh dị, khoa học viễn tưởng và kỳ ảo, những thể loại phim khuyến khích trừu tượng, cách điệu và siêu thực về mặt hình ảnh. Nhưng khi nói đến kịch tính của con người, sắc thái cảm xúc hay mạch truyện nhân vật, thì bắt đầu lộ rõ vết nứt. Sự mạch lạc vẫn là một thách thức. Còn về tính độc đáo — không lắp ghép từ những gì đã có — thì kết quả cho đến nay nhìn chung vẫn chưa có gì nổi bật.

Tại các liên hoan phim AI đầu tiên, sản phẩm thường thiên về sự kỳ lạ hoặc thông minh về mặt ý tưởng: những thử nghiệm ngắn gọn, ấn tượng về mặt hình ảnh với những câu chuyện rời rạc, lối mòn thể loại và thế giới được cách điệu hóa mạnh mẽ. Nhiều phim mang lại cảm giác giống bản demo hơn là câu chuyện hoàn chỉnh. Hiện tại, các công cụ này vượt trội về hiệu ứng thị giác và sự pha trộn, nhưng lại gặp khó khăn với kiểu kể chuyện nhiều lớp, lấy nhân vật làm trọng tâm, vốn là đặc trưng của điện ảnh truyền thống.

Nhưng, liệu chúng có khác biệt so với những gì Hollywood đang sản xuất? Những bom tấn lớn nhất hiện nay — phần tiếp theo, phim khởi động lại, phim kết hợp đa vũ trụ — thường mang lại cảm giác được dàn dựng quá mức để làm hài lòng đến mức khó có thể phân biệt được thuật toán dừng ở đâu và nghệ thuật bắt đầu chỗ nào. Chín trong số 10 phim ăn khách nhất phòng vé năm 2024 là phần tiếp theo. Trong bối cảnh đó, ở chừng mực nào đó, rác hay không là tùy mắt người xem. Thứ bỏ đi với người này với người khác có thể là đột phá sáng tạo — hoặc ít nhất là một tia sáng.

Cảnh chiến tranh trong Thế chiến II được tạo ra bằng AI của Freepik

Joaquin Cuenca, giám đốc điều hành Freepik, bác bỏ quan điểm cho rằng nội dung do AI tạo ra vốn dĩ đã kém chất lượng. Công ty có trụ sở tại Tây Ban Nha này, ban đầu là một nền tảng hình ảnh stock, hiện cung cấp các công cụ AI để tạo hình ảnh, video và giọng nói mà các nhà sáng tạo nội dung trên khắp thế giới đang bắt đầu đón nhận.

“Tôi không thích thuật ngữ ‘rác’ này,” Cuenca nói. “Ý tưởng của thuật ngữ này là không phải của chuyên gia nổi tiếng hàng đầu thế giới thì không có giá trị — và tôi không nghĩ điều đó đúng. Tôi nghĩ là có giá trị. Để cho những người có kỹ năng tương đối thấp hoặc ít kinh nghiệm làm video tốt hơn có thể giúp người ta khởi nghiệp hoặc diễn đạt điều trong đầu họ, ngay cả khi họ không giỏi về ánh sáng hoặc hình ảnh.”

Công cụ của Freepik đã được sử dụng trong các dự án nổi tiếng. Here của Robert Zemeckis, với sự tham gia của Tom Hanks được trẻ hóa kỹ thuật số và căn phòng bối cảnh trải nhiều thời kỳ trong thập kỷ, đã sử dụng công nghệ nâng cấp của công ty để làm nổi bật phông nền. Tuyển tập phim ngắn được AI chế tác gần đây, Beyond the Loop, được đạo diễn Danny Boyle hướng dẫn sáng tạo, đã sử dụng nền tảng này để tạo ra hình ảnh cách điệu.

Tuyển tập phim ngắn được AI chế tác gần đây, Beyond the Loop, được đạo diễn Danny Boyle hướng dẫn sáng tạo, đã sử dụng nền tảng này để tạo ra hình ảnh cách điệu

“Sẽ có nhiều người có thể tạo ra những video tốt hơn, còn chất lượng cao cũng sẽ tiếp tục phát triển,” Cuenca nói. “Tôi nghĩ điều này sẽ mở rộng ý nghĩa của việc trở thành công nghệ tiên tiến.”

Bất chấp những lo ngại về sự thiếu hụt nội dung, Williams hình dung ra thế bế tắc trong tương lai gần, khi AI mở rộng bối cảnh mà không làm đảo lộn kiểu kể chuyện vẫn đang làm nên đặc điểm khác biệt của Hollywood. Ông lập luận rằng trong tương lai đó, lợi thế cạnh tranh của ngành công nghiệp — và có lẽ là cơ hội sống sót tốt nhất — vẫn sẽ đến từ những nhà sáng tạo con người.

Niềm tin vào giá trị của tác giả con người đang được tổ chức có ảnh hưởng nhất trong ngành hệ thống hóa. Đầu năm nay, Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kỳ đã ban hành hướng dẫn chính thức đầu tiên về AI trong làm phim, tuyên bố rằng việc sử dụng các công cụ tạo nội dung sẽ “không giúp ích cũng không gây hại” cho cơ hội để bộ phim nhận được đề cử. Thay vào đó, các thành viên được hướng dẫn xem xét “mức độ con người đóng vai trò trung tâm trong quá trình sáng tạo” khi đánh giá một tác phẩm.

“Tôi không nghĩ AI nhất thiết sẽ thay thế loại nội dung kể chuyện vốn là thế mạnh của các bộ óc sáng tạo Hollywood và được các ngôi sao thể hiện,” Williams nói. “Ngành công nghiệp này đang vận hành ở mức độ đổi mới và sáng tạo rất cao. Mỗi lần quay lại, lại có một bộ phim khác tôi phải xem.”

Ed Ulbrich, trái, Bryn Mooser và Mateusz Malinowski, các giám đốc điều hành tại Moonvalley và Asteria, đang xây dựng một loại hình studio mới sử dụng AI, tập trung vào sự hợp tác giữa các nhà làm phim và chuyên gia công nghệ

Mô hình studio mới

Bên trong Mack Sennett Studios, một phức hợp lịch sử tại khu Echo Park của Los Angeles, từng được sử dụng để quay phim câm, một loại studio mới đang dần hình thành: Asteria, studio video AI tạo sinh do nhà làm phim chuyển sang kinh doanh Bryn Mooser sáng lập.

Asteria là bộ phận sáng tạo của Moonvalley, công ty kể chuyện bằng AI do chuyên gia công nghệ kiêm giám đốc điều hành Naeem Talukdar lãnh đạo. Họ đang cùng nhau khám phá những quy trình làm việc mới được xây dựng dựa trên ý tưởng rằng AI có thể mở rộng, chứ không phải thay thế, sáng tạo của con người.

Mooser, hai lần được đề cử giải Oscar cho phim tài liệu ngắn và là thế hệ thứ năm của Los Angeles, coi sự trỗi dậy của AI là một phần trong lịch sử đổi mới lâu dài của Hollywood, từ âm thanh đến màu sắc đến CGI. “Nhìn lại, những thay đổi đó có vẻ tự nhiên, nhưng rất khó khăn vào thời điểm xảy ra,” ông nói.

AI Studio Asteria ra mắt loạt phim hoạt hình ngắn The Odd Birds Show

Điều khiến ông phấn khích hiện nay là cách AI giảm bớt rào cản kỹ thuật cho thế hệ tiếp theo. “Đối với những người làm kỹ thuật, chẳng hạn như nghệ sĩ stop-motion hoặc VFX, bạn có thể làm được nhiều việc hơn khi làm việc cá nhân hoặc theo nhóm nhỏ,” ông nói. “Và những nhà làm phim thực sự sáng tạo có thể làm việc xuyên suốt các phòng ban theo cách mà trước đây họ không thể. Những người tò mò và ham học hỏi sẽ là những nhà làm phim của tương lai.”

Đây là một viễn cảnh đầy hy vọng, được nhiều người ủng hộ AI chia sẻ, những người coi các công cụ này là phương tiện cân bằng tuyệt vời, mặc dù một số người cho rằng viễn cảnh này thường bỏ qua những hiện thực về cấu trúc mà các nghệ sĩ đang phải đối mặt hiện nay, nơi mà chỉ riêng tài năng và động lực thôi có thể không đủ để điều hướng một bối cảnh đang thay đổi nhanh chóng do công nghệ thúc đẩy.

Mâu thuẫn đó chính là điều Moonvalley đang cố gắng giải quyết. Chào mời của họ không chỉ sáng tạo mà còn hợp pháp. Trong khi nhiều công ty AI vẫn còn mơ hồ về việc mô hình của họ được đào tạo dựa trên nội dung nào, thường dựa vào nội dung bị sao chép và có vấn đề về tính hợp pháp, Moonvalley đã xây dựng mô hình video Marey của họ dựa trên tài liệu được cấp phép đầy đủ và hợp tác chặt chẽ với các nhà làm phim.

Phim ngắn đầu tay của AI Primordial Soup, Ancestra, do Eliza McNitt đạo diễn, kết hợp diễn viên thật với hình ảnh do AI tạo ra và đã được công chiếu tại Liên hoan phim Tribeca vào tháng 6

Đặc tính đó đang ngày càng có ý nghĩa quan trọng. Vào tháng 6, Disney và Universal đã đệ đơn kiện bản quyền toàn diện chống lại Midjourney, một công cụ AI tạo hình phổ biến, chuyển đổi câu lệnh thành hình ảnh, cáo buộc công cụ này tạo điều kiện cho hành vi vi phạm bản quyền tràn lan bằng cách cho phép người dùng tạo ra các hình ảnh trái phép các nhân vật như Darth Vader, Người Nhện và Minion. Vụ kiện này đánh dấu thách thức pháp lý gay gắt nhất từ trước đến nay của các hãng phim Hollywood đối với các nền tảng AI được đào tạo dựa trên sở hữu trí tuệ của họ.

“Chúng tôi đã làm việc với một số luật sư sở hữu trí tuệ giỏi nhất trong ngành để xây dựng các thỏa thuận với các nhà cung cấp của mình,” Talukdar của Moonvalley cho biết. “Chúng tôi đã có một số hãng phim lớn kiểm tra các thỏa thuận đó. Chúng tôi tin tưởng rằng từng pixel đều đã được chủ sở hữu phê duyệt trực tiếp. Chúng tôi vận hành trên cơ sở đó.”

Ranh giới sáng tạo giữa Hollywood và AI đang thu hút sự quan tâm của một số nhà làm phim tham vọng nhất trong ngành.

Steven Spielberg và đồng đạo diễn của Avengers Joe Russo là một trong những cố vấn cho Wonder Dynamics, công ty khởi nghiệp VFX sử dụng AI. Darren Aronofsky, đạo diễn tiên phong đằng sau những bộ phim như Black Swan và The Whale, gần đây đã ra mắt studio AI Primordial Soup, hợp tác với Google DeepMind. Phim ngắn đầu tay của studio, Ancestra, do Eliza McNitt đạo diễn, kết hợp diễn viên thật với hình ảnh do AI tạo ra và đã được công chiếu tại Liên hoan phim Tribeca vào tháng 6.

Dự án phim khoa học viễn tưởng về một thế giới nghiện trò chơi VR có tên Uncanny Valley, kết hợp AI và các kỹ thuật làm phim truyền thống, đã vấp phải phản đối dữ dội từ một số nhà phê bình, những người đặt câu hỏi liệu những dự án như vậy có nguy cơ làm giảm vai trò của tác giả con người hay không

Không phải mọi nỗ lực làm phim AI đều được đón nhận nồng nhiệt. Các dự án tập trung vào các công cụ AI tạo sinh đã làm dấy lên những tranh luận mới về việc nên phân định ranh giới giữa nghệ thuật do máy móc tạo ra và nghệ thuật do con người tạo ra.

Vào tháng 4, diễn viên kiêm đạo diễn Natasha Lyonne, đồng sáng lập Asteria cùng với đối tác Mooser, đã công bố phim truyện đầu tay: phim khoa học viễn tưởng về một thế giới nghiện trò chơi VR có tên Uncanny Valley, kết hợp AI và các kỹ thuật làm phim truyền thống. Được quảng cáo là mang đến “trải nghiệm điện ảnh hoàn toàn mới mẻ”, dự án đã vấp phải phản đối dữ dội từ một số nhà phê bình, những người đặt câu hỏi liệu những dự án như vậy có nguy cơ làm giảm vai trò của tác giả con người hay không. Lyonne đã bảo vệ bộ phim với The Hollywood Reporter, khẳng định rõ rằng cô không thay thế các thành viên đoàn làm phim bằng AI: “Tôi không yêu gì hơn việc làm phim, cộng đồng làm phim, sự hợp tác trong công việc này, và nghệ thuật chạm khắc tinh tế của điện ảnh... Sao tôi lại có thể muốn làm cái chuyện tạo ra rào cản cho một ngôn ngữ mới chứ.”

Ngay cả những thử nghiệm táo bạo nhất cũng phải đối mặt với một rào cản quen thuộc: tìm kiếm khán giả. AI có thể giúp việc làm phim trở nên dễ dàng hơn, nhưng khiến mọi người xem lại là chuyện khác. Hiện tại, sức mạnh thực sự vẫn nằm ở các nền tảng như Netflix và TikTok, những nền tảng quyết định nội dung được xem.

Bryn Mooser, CEO của Asteria, trong trường quay của Mack Sennett ở Echo Park. Mooser tin rằng cuộc trò chuyện không nên xoay quanh việc thay thế các nhà làm phim mà là trao quyền cho họ

Đó là lý do tại sao Mooser tin rằng cuộc trò chuyện không nên xoay quanh việc thay thế các nhà làm phim mà là trao quyền cho họ. “Khi chúng ta chuyển từ quay bằng phim nhựa sang kỹ thuật số, các nhà làm phim đâu có ra đi — mà là Kodak và Polaroid ra đi,” anh nói. “Con đường phía trước không phải là ai nấy đều gõ câu lệnh. Mà là tập hợp những nhà làm phim tài năng vào một phòng làm việc với những kỹ sư giỏi nhất và cùng nhau giải quyết vấn đề. Chúng ta vẫn chưa thấy AI trông như thế nào trong tay những nhà làm phim xuất sắc nhất thời đại. Nhưng điều đó đang đến.”

Định dạng mới, người kể chuyện mới

Hơn một thế kỷ qua, xem phim vẫn là trải nghiệm một chiều: Câu chuyện truyền tải từ màn hình đến người xem. Stephen Piron muốn thay đổi điều đó. Công ty khởi nghiệp Pickford AI của ông — đặt theo tên Mary Pickford, ngôi sao thời kỳ phim câm, đồng sáng lập United Artists và góp phần tiên phong trong việc kiểm soát sáng tạo ở Hollywood — đang khám phá liệu có thể nào câu chuyện diễn ra theo thời gian thực, do khán giả định hình trong khi họ xem hay không. Khẩu hiệu táo bạo của công ty: “AI có mùi bỏng ngô.”

Bản demo chủ lực của Pickford trông giống một chương trình hẹn hò hoạt hình, nhưng lại hoạt động như một trò chơi hay màn trình diễn ứng biến hơn. Không có kịch bản cố định. Người xem nhập các đề xuất thông qua một ứng dụng và bỏ phiếu cho ý tưởng của người khác. Rồi một mô hình ngôn ngữ lớn sẽ sử dụng thông tin đầu vào đó, cùng với câu chuyện nền của các nhân vật và dàn ý câu chuyện, để viết cảnh tiếp theo theo thời gian thực. Một công cụ tùy chỉnh sẽ kết xuất cảnh ngay tại chỗ, hoàn chỉnh với cử chỉ và giọng nói tổng hợp. Hãy tưởng tượng phiên bản hoạt hình của The Bachelor kết hợp với cuộc phiêu lưu theo-ý-bạn, được kết xuất bằng AI theo thời gian thực.

Bản demo chủ lực của Pickford AI của Stephen Piron trông giống một chương trình hẹn hò hoạt hình, nhưng lại hoạt động như một trò chơi hay màn trình diễn ứng biến hơn

Tại các buổi chiếu trực tiếp năm nay ở London và Los Angeles, khán giả không chỉ xem mà còn dẫn dắt câu chuyện, thêm thắt những tình tiết bất ngờ và trở thành một phần của màn trình diễn. “Chúng tôi muốn xem liệu mình có thể đưa cảm giác rung động của đám đông trở vào chương trình, khiến nó giống như một màn ứng tác hay diễn xuất sân khấu hơn không,” Piron nói. “Phản ứng chính là tiếng cười của mọi người, thật tuyệt. Đã có rất nhiều phản ứng tích cực từ những người sáng tạo, cho rằng đây có thể là một phương tiện thú vị để tạo ra những câu chuyện mới.”

Nền tảng này vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm kín. Nhưng mục tiêu của Piron là một diễn đàn kể chuyện cộng tác, nơi bất kỳ ai cũng có thể định hình một cảnh phim, ứng biến với AI và chia sẻ ngay lập tức. Để thử nghiệm ý tưởng đó trên quy mô lớn hơn, Pickford đang phát triển một bộ phim trinh thám giết người nhiều nhánh với biên kịch kiêm nhà sản xuất từng đoạt giải Emmy Bernie Su (The Lizzie Bennet Diaries).

Hoài nghi rằng người ta thực sự muốn nội dung siêu cá nhân hóa, Piron đang khám phá thêm nhiều cách để đưa trải nghiệm tương tác này vào nhiều rạp chiếu phim hơn. “Tôi nghĩ có khoảng trống về những trải nghiệm trực tiếp mà mọi người có thể làm — và có lẽ người ta đang tìm kiếm điều đó,” ông nói.

Người tham dự hội nghị AI on the Lot vào tháng 5, nơi Pickford AI trình chiếu bản demo chương trình hẹn hò tương tác

Khi AI tạo sinh (generative AI) đang dần xóa nhòa rào cản sáng tạo, ranh giới giữa người sáng tạo và người tiêu dùng đang mờ dần, và một số công ty khởi nghiệp tiên phong nhất đang coi khán giả là người cộng tác, chứ không chỉ là người hâm mộ.

Một ví dụ là Showrunner, nền tảng mới từ Fable Studio được Amazon hậu thuẫn, cho phép người dùng tạo ra các tập phim hoạt hình theo phong cách truyền hình bằng câu lệnh, hình ảnh và giọng nói do AI tạo ra — và thậm chí tự đưa mình vào câu chuyện. Ban đầu, nền tảng này miễn phí, nhưng sau đó dự kiến sẽ tính phí thuê bao hàng tháng tín dụng tạo cảnh. Fable đang quảng bá Showrunner là “Netflix của AI”, khái niệm đã thu hút một số hãng phim và gây hoang mang cho một số hãng khác. Giám đốc điều hành Edward Saatchi cho biết công ty đã và đang đàm phán với Disney và các chủ sở hữu nội dung khác về việc đưa các chuỗi phim nổi tiếng lên nền tảng.

Các công ty AI khác đang tập trung vào việc xây dựng phim chuỗi mới từ đầu với khán giả là những người đồng sáng tạo ngay từ đầu. Trong số những công ty tham vọng nhất có Invisible Universe, bỏ qua hoàn toàn những người gác cổng truyền thống và phát triển các IP mới thông qua quan hệ đối tác với người hâm mộ trên TikTok, YouTube và Instagram. Dưới sự dẫn dắt của cựu giám đốc điều hành MGM và Snap, Tricia Biggio, công ty khởi nghiệp này đã cho ra mắt các nhân vật hoạt hình nguyên tác với những người nổi tiếng như Jennifer Aniston và Serena Williams, bao gồm chú chó Clydeo mê nấu ăn, và búp bê Qai Qai biết khiêu vũ. Nhưng theo Biggio, đổi mới thực sự của họ nằm ở mối quan hệ trực tiếp với khán giả.

Trong bộ phim Metropolis năm 1927, một nhà khoa học điên rồ đã tạo cho robot của mình hình dáng giống một nhà hoạt động lao động được yêu mến, sau đó thả nó ra gieo rắc hỗn loạn cho những người dân bị áp bức của thành phố

“Chúng tôi không đến hãng phim và nói, ‘Quý vị có thích ý tưởng của chúng tôi không?’. Chúng tôi sẽ đến với khán giả,” cô nói. “Nếu Pixar bắt đầu ngày hôm nay, tôi không nghĩ họ sẽ dành gần một thập kỷ để phát triển thứ gì đó để công chiếu ở rạp, hy vọng nó sẽ thành công.”

Trong khi một số người trong ngành vẫn đang chờ đợi một khoảnh khắc AI kiểu Toy Story hay Blair Witch — bước đột phá chứng minh rằng các công cụ AI tạo sinh có thể mang đến luồng gió văn hóa mới — thì Biggio không theo đuổi một bộ phim điện ảnh thành công. “Có nhiều cách để xây dựng tình cảm và nhận thức câu chuyện không cần đến một bộ phim dài,” cô nói. “Có khiến bạn cảm thấy gì không? Có khiến bạn muốn gọi điện cho mẹ không? Đó sẽ là khoảnh khắc chúng ta vượt qua khoảng cách.”*

Nếu AI không phải là kẻ xấu thì sao?

Trong gần một thế kỷ, các nhà làm phim đã tưởng tượng chuyện gì có thể xảy ra nếu máy móc trở nên quá thông minh.

Trong bộ phim Metropolis năm 1927, một nhà khoa học điên rồ đã tạo cho robot của mình hình dáng giống một nhà hoạt động lao động được yêu mến, sau đó thả nó ra gieo rắc hỗn loạn cho những người dân bị áp bức của thành phố. Trong 2001: A Space Odyssey, HAL 9000 phản bội phi hành đoàn giữa chừng nhiệm vụ. Trong The Terminator, AI ném bom hạt nhân xuống hành tinh và gửi cyborg sát thủ trở về quá khứ để kết liễu con người. Blade Runner và Ex Machina mang đến những viễn cảnh rùng rợn về sự quyến rũ và lừa dối nhân tạo. Hết lần này đến lần khác truyền tải một thông điệp rất rõ ràng: Tin tưởng vào máy móc đi bạn sẽ phải trả giá.

Ex Machina mang đến những viễn cảnh rùng rợn về sự quyến rũ và lừa dối nhân tạo

Đạo diễn Gareth Edwards, nổi tiếng với Godzilla và Rogue One: A Star Wars Story, muốn lật ngược câu chuyện. Trong The Creator, bộ phim khoa học viễn tưởng năm 2023 của ông, vai trò đã bị đảo ngược: Con người đang tiến hành cuộc chiến chống lại AI, và máy móc, chứ không phải con người, bị coi là mục tiêu bị săn đuổi. Câu chuyện kể về một cựu chiến binh dày dạn kinh nghiệm, do John David Washington thủ vai, được cử đi phá hủy một vũ khí mới hùng mạnh, nhưng lại phát hiện ra đó là một đứa trẻ: một người máy trẻ tuổi có thể là chìa khóa cho hòa bình.

“Ngay khi bạn nhìn từ góc nhìn của AI, mọi thứ sẽ đảo ngược rất dễ dàng,” Edwards nói với tờ Los Angeles Times qua điện thoại ngay trước khi bộ phim ra mắt. “Từ góc nhìn của AI, chúng ta đang cố gắng nô dịch nó và sử dụng nó làm nô lệ. Vậy rõ ràng chúng ta là kẻ xấu.”

Xét nhiều mặt, The Creator là loại phim mà khán giả và các nhà phê bình cho rằng họ muốn xem thường xuyên hơn từ Hollywood: câu chuyện độc đáo, chấp nhận rủi ro sáng tạo, mang đến hình ảnh tiên tiến với kinh phí tương đối eo hẹp 80 triệu đôla. Nhưng khi ra rạp vào mùa thu năm đó, phim chỉ đứng thứ ba sau Paw Patrol: The Mighty Movie và Saw X. Đến hết thời gian chiếu rạp, bộ phim thu về con số khiêm tốn 104,3 triệu đôla trên toàn thế giới.

Trong The Creator năm 2023 của Gareth Edwards, một đứa trẻ AI tên là Alphie (Madeleine Yuna Voyles) nắm giữ chìa khóa tương lai của nhân loại

Một phần của vấn đề nằm ở thời điểm. Khi Edwards lần đầu giới thiệu bộ phim, AI vẫn được coi là bước đột phá, chứ không phải là mối đe dọa. Nhưng đến khi bộ phim ra rạp, tâm lý của công chúng đã thay đổi. Cuộc đình công năm 2023 đang diễn ra kịch liệt, AI trở thành nhân vật phản diện của thời điểm đó — và rồi một bộ phim mà AI thực sự ném bom Los Angeles ngay từ những phút đầu tiên đã xuất hiện. Ẩn dụ này không hề tinh tế. Quảng bá bị hạn chế, dàn diễn viên bị gạt sang một bên và khán giả phân vân không biết nên ủng hộ thông điệp của bộ phim hay tránh xa. Mặc dù sử dụng các công cụ VFX tiên tiến để hiện thực hóa tầm nhìn, nhưng bộ phim lại là một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng AI có thể giúp làm phim — nhưng có nhắc thế nào thì vẫn không thể bảo vệ nó tránh được những phản ứng dữ dội.

Tuy nhiên, Edwards vẫn hy vọng về việc AI có ý nghĩa gì đối với tương lai của ngành làm phim, so sánh nó với phát minh guitar điện. “Có khả năng nếu công cụ tuyệt vời này xuất hiện và mọi người có thể làm bất kỳ bộ phim nào họ tưởng tượng, nó sẽ dẫn đến một làn sóng điện ảnh mới,” ông nói. “Nghe này, có hai lựa chọn: Hoặc sẽ là một bộ phim tầm thường — và nếu đúng như vậy thì đừng lo lắng nữa, nó không phải là một mối đe dọa — hoặc nó sẽ trở nên phi thường, và ai lại không muốn xem chứ?”

Sau The Creator, Edwards trở lại với những địa hạt quen thuộc hơn, nắm quyền chỉ đạo Jurassic World Rebirth mùa hè này, phần thứ sáu của loạt phim bắt đầu với bom tấn năm 1993 của Steven Spielberg, đã định nghĩa lại khái niệm phim bom tấn thời bấy giờ. Đến nay, Rebirth đã thu về hơn 700 triệu đôla trên toàn thế giới.

Cả hãng phim và những người làm sáng tạo đều lo ngại rằng AI sẽ khiến khán giả mắc kẹt trong ngõ cụt thuật toán, nhồi nhét cho họ thêm những gì họ đã biết thay vì cái mới mẻ

Vậy bài học rút ra là gì? Có lẽ vẫn còn chút an ủi từ những điều quen thuộc. Có lẽ khán giả khao khát những câu chuyện mà họ đã lớn lên cùng. Có lẽ AI vẫn cần một nhà làm phim phù hợp hoặc một câu chuyện phù hợp để có được lòng tin của chúng ta.

Hoặc có lẽ chúng ta chưa sẵn sàng ủng hộ máy móc. Ít nhất lúc này thì chưa.



* Crossing the Chasm: Vượt qua khoảng cách. Lý thuyết lập luận rằng có một khoảng cách giữa những người sớm đón nhận (những người đam mê công nghệ và có tầm nhìn) và đa số người ở giai đoạn đầu của một công nghệ mới. (ND)