• [Bình luận phim] The Gunman: Xạ thủ Sean Penn nã đạn

• Phim báo thù gây dựng hình ảnh những người bảo vệ huyền bí tuổi trung niên

Khi phim Taken đầu tiên, với sự góp mặt của Liam Neeson đã 65 tuổi, công chiếu vào dịp cuối tuần có giải Super Bowl năm 2009 và gặt hái 24,7 triệu đôla dẫn đến tổng doanh thu 226 triệu đô toàn cầu, cả nước Mỹ bị choáng váng. Không phải vì kết quả của trận bóng mà từ cơn khủng hoảng kinh tế toàn cầu, điển hình là sự sụp đổ của tập đoàn Lehma Brothers đã gây sốc cho cả đất nước trong khoảng ba tháng rưỡi trước đó.

Liam Neeson, phải, trong phim Taken đầu tiên (2008)

Rồi bỗng nhiên, một bộ phim hành động kinh phí 25 triệu đôla nhảy thẳng ra khỏi bãi rác tháng 1 và khai sinh cho Hollywood một dòng phim bạo lực và lạ lùng mới: dòng phim ly kỳ "tuổi trung niên” xuyên lục địa. Taken đã đẻ ra thêm hai phần nữa và cả một mớ ký sinh “nhái-Taken”. Riêng năm ngoái đã có November Man với Pierce Brosnan (61 tuổi) và 3 Days to Kill với Kevin Costner (59 tuổi lúc đó).

Hiện tượng này được minh chứng rõ nhất (và có lẽ vững chắc nhất) bằng bộ phim hồi hộp máu lạnh The Gunman. Bộ phim nghiêm túc, mang tính hành trình hấp dẫn này xoay quanh một nhân viên an ninh ở Congo với quá khứ làm điệp viên hai mang đang quay lại ám ảnh ông. The Gunman do Sean Penn (54 tuổi) đồng biên kịch đồng thời vào vai chính và Pierre Morel – bạn có thể đoán được – người đứng sau Taken đầu tiên - đạo diễn.

Không hề là ngẫu nhiên khi một thể loại do những cỗ-máy-giết-người-trên-50-tuổi phụ trách đã chiếm giữ màn ảnh suốt một khoảng thời gian, trong khi một phiên bản khác không giết chóc, tầm tầm của cùng nhân vật lại tổn thất nặng nề về kinh tế.

Sean Penn đóng vai người hùng hành động trong The Gunman

“Trong nền kinh tế ngày nay, khi bạn đến gần tuổi 50, bạn đã đến gần với kết thúc hơn là khởi đầu trong sự nghiệp,” Dirk Mateer, giảng viên cao cấp ngành kinh tế tại Đại học Arizone và đồng tác giả quyển sách Movie Scenes for Enonomics, nói. “Vì thế, có một sự hấp dẫn tự nhiên với ý tưởng rằng, ‘Này, tôi vẫn là người thành công.’ Đây không phải như chuyện ’50 là 30 mới’ mà là ‘Nhìn này, tôi vẫn làm được.’ Đó là một ý tưởng rõ ràng còn vang vọng với những khán giả lớn tuổi hơn, nhưng không phải với bất kỳ ai đang đối mặt với một nền kinh tế bấp bênh.”

Theo nhiều cách, chúng ta có thể đổ tội “phim hành động trung niên” lên các thế lực kinh tế đang suy thoái đã ép buộc chúng ta hay người nào chúng ta quen biết bán lỗ một ngôi nhà hoặc cắn răng nộp thuế quí. Nhưng một trong những lý do chính có thể khiến ngay cả một thủ tục y tế nhỏ nhoi cũng hao tốn nhiều hơn một chiếc Mercedes tầm trung: thế hệ Baby Boomers (những người sinh ra trong thời kỳ hậu thế chiến 2, từ năm 1946-1964) đang già đi.

“Rất nhiều điều về chuyện này liên quan đến cơ cấu dân số,” Mateer nói. “[Hành động] là thể loại phim có lịch sử không mấy phổ biến với những khán giả lớn tuổi, với ngoại lệ là James Bond, và thậm chí đó là vai diễn mà một diễn viên già đi sẽ bị thay thế bởi một phiên bản trẻ hơn. Những bộ phim thế này cuối cùng đã đẩy ranh giới đó vượt qua tuổi 50 và điều đó lôi cuốn sự quan tâm của dân số ở cỡ tuổi đó đang ngày càng nhiều hơn.”

50 năm và sáu "đời" James Bond

Những bộ phim này cũng kêu gọi tập trung vào nỗi ám ảnh của người Mỹ đối với sự thay đổi, thể chất hay những điều khác. (Nhân tiện, bạn đã nhìn thấy cánh tay của nam diễn viên Sean Penn gần đây chưa?) Những gì mà thế hệ U50 ở thế giới thật có thể từng áp dụng trong cung cách làm ăn cũ đưa vào nền kinh tế dịch vụ kỹ thuật số - theo lời Neeson, sẽ là “…một bộ những kỹ năng đặc biệt… có được qua một sự nghiệp lâu dài”–dịch lại trên màn ảnh trong cảnh phim những anh già có làn da nâu sẫm đang cởi trần. Trong The Gunman, những cảnh này vẫn có nhưng lại dẫn đến những cảnh vô nghĩa với nhân vật chính đang lướt sóng, như thể Penn vẫn còn đang trốn khỏi kỳ học thứ năm trong phim Ridgemont High.

“Chúng ta đã nói mãi câu ’60 là tuổi 40 mới’ nên sẽ rất đáng ngạc nhiên nếu không thấy nó được dùng trong trò chơi chữ mở rộng hơn cho thể loại hành động,” Peter Lehman, giám đốc Trung tâm Phim, Truyền thông, và Văn hóa đại chúng của bang Arizone và là người biên tập quyển sách Masculinity: Bodies, Movies, Culture (Nam tính: Cơ thể, phim ảnh, văn hóa), giải thích. “Người Mỹ thích thú với ý tưởng về sự thay đổi cơ thể, và trong giới hạn giới tính truyền thống có nghĩa là đàn ông vẫn có sức mạnh khi già đi. Những ngôi sao chính trong các bộ phim này đã tạo ra một cá tính mới mẻ bên trong họ, dường như đã xoay xở để chứng tỏ khuôn mẫu về tuổi trung niên mới này có thể đứng vững được, trong khi gieo rắc ảo tưởng về sự thay đổi đó vào một phân khúc khán giả nam.”

Sylvester Stallone trở lại vai Rocky Balboa trên trường quay phim Creed hồi đầu tháng 3/2015

Không phải để nói rằng đây là phân khúc khán giả duy nhất đang níu lấy những ảo tưởng. Không giống các bậc tiền bối phụ thuộc vào cơ bắp của họ, phiên bản người hùng hành động này sở hữu cả chất nam tính và đặc điểm của người cha. Với lượng khán giả nữ tham gia vào những bộ phim này đang tăng lên, những người hùng có thể dỗ họ vào giấc ngủ, hay cung ứng cho họ khoản trả nợ vay học đại học tháng đó.

“Ở thập kỷ 80, những bộ phim này rõ ràng nhắm đến các cậu trai mới lớn và giờ không còn đúng nữa,” Chris Holmlund, giáo sư về phim ảnh, nghiên cứu về phụ nữ, và tiếng Pháp tại Đại học Tennessee-Knoxville và là tác giả quyển sách Impossible Bodies: Femininity and Masculinity at the Movies (Những cơ thể không tưởng: Nữ tính và Nam tính trong điện ảnh), nói. “Phim hành động đã chuyển đổi để hấp dẫn phụ nữ hơn. Tôi không biết liệu có phải chỉ đàn ông mới bị đe dọa nhiều nhất. Đây là một thời đại phức tạp nơi tất cả mọi người đều có thể bị đe dọa không ngừng.”

Homlund xem sự trỗi dậy của “phim hành động trung niên” là phản ứng trước thủy triều kinh tế đang thay đổi thì ít mà đúng hơn đó là mối liên hệ hoài niệm về cái thời đàn ông có quyền lực mà không cần phải biết đùa cợt thông minh trong khi mặc trên người bộ vest Bespoke để mê hoặc chúng ta. “Nó mang tính chu kỳ,” bà nói. “Chúng ta đã quay lại với những hiện thân nội tâm lãnh đạm của kiểu biểu tượng cơ bắp, những kẻ giết chóc được cư đi. Những phim này quay lại với Clint Eastwood và John Wayne trước đó – những gã không dành thời gian trong ngày ở phòng gym. Không phải luôn là Arnold và Sly. Đây là những gã có trong mình một góc lãng mạn hơn.”

Anrold schwarzenegger trở lại với vai biểu tượng Terminator

Điều này để nói rằng càng thay đổi, mọi thứ càng trở lại như cũ. Trước khi năm nay kết thúc, Rocky Balboa, vẫn còn được thuê làm huấn luyện viên cho con trai của đối thủ cũ Apollo Creed, đã trở lại trong Creed, sau đó chúng ta chúng ta sẽ có một cuộc viếng thăm từ người máy du hành thời gian mà ai cũng yêu thích. “Mùa hè này Arnord Schwarzenegger trở lại với một phiên bản khác của vai diễn biểu tượng trong Terminator Genisys,” Lehman của Đại học Arizona nói. “Nên kể cả khi chúng ta thấy điều gì đó mới, có thể có người đã bắt đầu cảm thấy hoài niệm cho cơ thể cơ bắp đó của thập niên 80.”