“Trời ơi, bạn đâu có bao giờ chuẩn bị cho cảm giác ngoặt cua góc thật nhanh và thật là khó tin,” đạo diễn Wright nói trong một phỏng vấn với IndieWire. “Chuyện đó — với tư cách đạo diễn, chính là điều tôi muốn khán giả cảm nhận lúc xem phim.” Cam kết ấy đã đem lại một trong những tác phẩm phim hành động được đạo diễn xuất sắc nhất bao năm, nhưng để được vậy không dễ chút nào.

Khoái cảm bản năng

Với Wright, ý tưởng quay bộ phim ăn cướp nói về một tay lái trẻ làm nhiệm vụ lái xe tẩu thoát bằng cách sử dụng hiệu ứng thị giác là chuyện không bao giờ tính tới.

“Nếu bạn làm một phim rượt đuổi ô tô mà lại chẳng quay một cảnh rượt đuổi xe nào cả, vậy là nghĩa lý gì?” anh hỏi. “Nếu phần việc của tôi chỉ là ngồi trước phông màu xanh lá quay người ta phản ứng và bẻ lái điên cuồng, vậy thì tôi làm cái gì?”

Một trích dẫn lời lẽ rắn mặt mà người ta có thể kỳ vọng là từ một trong số những đạo diễn quá nam tính của Hollywood, một truyền thống hồi lại tận từ thời Howard Hawks* và tiếp tục suốt từ bấy đến Michael Bay — chứ không phải từ một gã làm phim lập dị đằng sau những phim hài sinh động như Shaun of the Dead và Hot Fuzz. Nhưng tình trạng của Hollywood năm 2017 là thế: cần một đạo diễn phim hài người Anh để nhắc nhở ngành công nghiệp điện ảnh thương mại Mỹ những điều họ từng làm rất giỏi.

Wright thích nói đùa trong những cuộc phỏng vấn là anh đã dành 12 năm qua thuyết phục đạo diễn Walter Hill rằng bộ phim đua xe The Driver năm 1978 của ông ấy là một kiệt tác – gồm cả một cuộc hỏi đáp và trình chiếu với Hill tại rạp New Beverly của ông bạn Quentin Tarantino và dành cho nhà đạo diễn lão làng này một vai khách mời trong Baby Driver. Tài năng của Hill đối lập hoàn toàn với cách các hãng nghiện phim chuỗi, ám ảnh CGI đã đánh mất thủ pháp riêng với những đạo diễn hành động thiên về hiệu ứng. Đây là một đề tài Wright nói mãi không thôi.

“Phim hành động có khuynh hướng trở nên ngày càng lớn theo kiểu để hoàn thành điều đó cần phải vượt hơn cái gần nhất, nhưng tôi nghĩ có một thứ khoái cảm bản năng trong việc xem rượt đuổi ô tô sao đó mà thực hơn,” Wright nói tại sự kiện chiếu ra mắt Baby Driver ở SXSW hồi tháng 3.

Wright đã thử tay nghề với trò chơi phim chuỗi nặng hiệu ứng Ant Man của Marvel trước khi từ bỏ vì khác biệt sáng tạo. Không phải là chuyện mà anh nói chi tiết (tuy nhiên anh có nói với Kris Tapley của Variety rằng anh muốn làm một phim Marvel, nhưng anh không tin hãng phim đó muốn làm một phim Edgar Wright). Nhưng Wright không cần nói nhiều về ý định của anh, vì Baby Driver – một phim hành động hè vui nhộn, độc đáo – như một tuyên ngôn cho những gì cần thiết để hiện thực hóa lạc thú tiềm ẩn và bị quên lãng của thể loại hành động.

Ansel Elgort và đạo diễn Edgar Wright (phải) trên trường quay Baby Driver

Hành động gặp gỡ âm nhạc

Để khán giả đắm mình vào ghế tài xế với Baby (Ansel Elgort), Wright không chỉ muốn họ thấy hành động từ góc nhìn của nhân vật, mà còn nghe nữa. Cài cắm trong nội dung phim là Baby – mắc chứng ù tai, giống Wright hồi còn nhỏ – chỉ có thể trổ hết tài lái lụa khi nghe bài hát được tuyển chọn kỹ lưỡng trên chiếc iPod của cậu.

“Nếu bạn xem xét điện ảnh Hồng Kông, Thành Long và Ngô Vũ Sâm, cả hai đều chỉ ra Gene Kelly** và âm nhạc của MGM là một trong những ảnh hưởng lớn nhất,” Wright nói. “Tôi lấy giả thuyết rằng phim Hồng Kông là phim nhạc kich và có khoảng năm phim lớn, năm phim hành động, mỗi phim đều có ca khúc riêng. Rồi tôi [viết từng cảnh hành động] cho các ca khúc.” Một ý tưởng tuyệt vời về mặt lý thuyết — nhưng đòi hỏi một chiến lược phức tạp để trở thành hiện thực.

Dựng cảnh kỹ càng

Khi câu chuyện chuyển hướng và Baby buộc phải đương đầu với hoàn cảnh và quan hệ của cậu với trùm ăn cướp (do Kevin Spacey đóng), sức quyến rũ của những cuộc rượt đuổi tốc độ cao của Wright bắt đầu nhạt. Chỉ ra việc sử dụng Los Angeles một cách chiến lược trong cái mà Wright gọi là “Bộ ba thần thánh” những phim ăn cướp thập niên 90 – Reservoir Dogs của Tarantino, Point Break của Kathryn Bigelow, và Heat của Michael Mann – Wright nghiên cứu lịch sử đua xe tốc độ của thành phố này. Anh muốn khai quật chìa khóa mở ra những cuộc tẩu thoát thành công và chỗ nào người khác sai lầm, thậm chí đi tới mức trò chuyện với những cựu tội phạm và đặc vụ FBI. Khi phim được chuyển tới Atlanta, thành phố thuộc bang Georgia cung cấp ưu đãi hoàn thuế đến 30%, Wright làm lại nghiên cứu đó và viết lại cho phim trở nên mang đặc thù địa điểm.

Edgar Wright làm nô lệ âm nhạc cho Baby Driver

.“Tôi cố giữ cho phim trong lãnh địa của hiện thực, theo nghĩa những thứ bạn có thể thực sự làm được với ô tô và súng chứ không làm quá điên cuồng,” Wright nói. “Hành động là tất cả những gì có thể thực sự xảy ra. Tôi rất muốn ngươi ta có được cảm nhận lái xe tẩu thoát giữa sự truy đuổi của cảnh sát là như thế nào vì [không phải] mọi người mơ tưởng viển vông về chuyện cướp ngân hàng, nhưng tôi nghĩ hầu hết đều có mơ tưởng viển vông về rượt đuổi xe tốc độ và [chính thứ] phim này muốn là bạn nhìn thấy giấc mơ đó nhanh chóng trở thành một ác mộng.”

Không cắt nhanh cảnh hay

Yếu tố quan trọng nhất liên quan đến phương pháp của Wright là quyết định quay cảnh hành động một cách thực tế (không sử dụng hiệu ứng thị giác), một nhiệm vụ trở nên khó khăn hơn bởi Wright từ chối “cắt” cảnh bằng cách chạy nhiều máy quay từ nhiều góc quay khác nhau và rồi dựng cảnh lúc làm hậu kỳ. Đó là phương pháp phổ biến an toàn mà Prescott nói anh phải chiến đấu với hầu hết hãng phim.

“Nếu cảnh hành động hay, không có lý do gì mà làm quá nhanh,” Prescott nói. “Khán giả thích xem xe đang làm gì và bối cảnh và chuyện đang diễn ra.”

Eiza Gonzalez và Jon Hamm trong phim Baby Driver

Thay vì sáng tác cảnh hành động trong phòng biên tập, Wright làm theo phương pháp ở những phim thời kỳ đầu của Thành Long và The Driver của Hill, bằng cách thiết kế những cảnh quay chuyên cho từng hành động, vốn cần có thời gian và biên đạo theo từng ca khúc. Với kinh phí chỉ bằng con số lẻ của một phim bom tấn Hollywood, được cho có 57 ngày để quay phim – Wright trích một phần thù lao đạo diễn đưa vào chế tác để giữ được màn ba chạy rượt đuổi – với chỉ ba tuần cho đơn vị sản xuất thứ hai, Baby Driver phải được tính toán hết sức tỉ mỉ.

Prescott thú nhận khi lần đầu Wright chào anh ý tưởng này anh không biết làm sao mà người ta làm được, nhưng lúc anh nhìn thấy kịch bản phác họa (storyboard) của Wright với các ca khúc kèm theo, anh bắt đầu hứng thú. Prescott đi thăm hiện trường thật để ước lượng khoảng cách, rồi đưa tay lái thế thân Jeremy Fry (John Wick, Jason Bourne) ra xa lộ Atlanta làm thử. Treo mình ngoài cửa chiếc xe anh thuê, Prescott ghi hình Fry đóng thế cảnh mạo hiểm bằng chiếc máy quay video rẻ tiền. Sau đó anh và Wright tải đoạn phim này vào đoạn phim nháp để kiểm chứng thời gian.

“Thế nên bây giờ chúng tôi đã biết nếu màn hành động đó mất 12 giây trên xa lộ, thì cũng sẽ tốn cỡ chừng ấy thời gian ở hiện trường thật,” Prescott nói. “Chúng tôi sẽ kiểm chứng thời lượng – nếu lỡ nhịp, chúng tôi sẽ trao đổi về việc thay đổi cảnh mạo hiểm hoặc Edgar có thể quyết định anh ấy muốn cắt cảnh.”

Trên trường quay Baby Driver

Hợp nhất hoàn hảo

Trong hầu hết phim Hollywood hiện nay, những nhóm quay chuyên về hành động như Prescott, Fry và điều phối mạo hiểm Robert Nagle sẽ bị bỏ mặc xoay xở với thiết bị riêng, nhưng ở phim Baby Driver sự cộng tác chặt chẽ với đạo diễn tiếp tục trong quá trình sản xuất. Theo Prescott, đây là nguyên nhân lớn cho sự hợp nhất hoàn hảo về hình học và vật lý học trong các pha hành động trên phim Baby Driver.

“Edgar quan tâm tiểu tiết khủng khiếp, đến mức độ những gì anh làm với diễn viên ở phần quay chính và điều đó ảnh hưởng thế nào đến những gì chúng tôi làm ở phần quay phụ,” Prescott nói. “Nếu chúng tôi làm trước quay 180 độ vào và ra con hẻm – như bạn thấy trên trailer – Edgar muốn biết chính xác Ansel đang làm gì với chiếc xe vào lúc bắt đầu pha mạo hiểm. Anh muốn biết liệu cậu ta giữ chặt tay lái, hay đạp phanh, hay đánh lái trở ngược. Giữa chi tiết hiệu quả với để cho hành động thuyết phục, chính là thứ chuyển thành cảm giác đáng tin và bản năng.”

Wright còn cho Elgort và Jon Hamm học căn bản về lái xe mạo hiểm để hành động của họ trên phim đáng tin, bên cạnh đó cho biên đạo múa Ryan Heffington làm việc với dàn diễn viên về thân thủ của họ, cả trong những cảnh hành động lẫn không hành động.

Edgar Wright cùng Ansel Elgort xem lại một cảnh quay

Wright còn đưa một trong những biên tập cộng tác lâu năm của anh, Paul Machliss, đến trường quay để đảm bảo hành động khớp với âm nhạc hoàn hảo.

Trong cảnh rượt đuổi ô tô thứ nhì, trên bối cảnh hai phút rưỡi ca khúc Neat, Neat, Neat của nhóm nhạc The Damned, quay phim Bill Pope và Machliss nói rõ thời lượng quay dài hơn phần nhạc. Wright quyết tâm không cắt hành động, cũng không làm vỡ kế hoạch mỗi cảnh hành động một ca khúc, thế nên ngày chót anh quay chèn thêm cảnh Elgort kinh hoàng trong lúc ca khúc dần kết thúc và chơi lại nhạc để hoàn tất cuộc đào tẩu.

Mặc dù Wright làm nô lệ cho các ca khúc, không nhất thiết anh làm nô lệ cho kịch bản phác thảo của mình. Prescott nói anh chưa từng làm việc với đạo diễn nào biết rõ mình muốn gì đến như vậy, mà lại linh hoạt trong hợp tác và đặt ưu tiên hàng đầu cho ý tưởng hay nhất.

Mục tiêu ẩn của Wright là đưa khán giả vào chính giữa hành động – nhịp phim, câu chuyện và phương hướng là một tổng thể sinh học. Mỗi cảnh là một đỉnh cao tự nhiên của căng thẳng kịch tính và xung đột nhân vật lên đến mức khiến cho khán giả đắm chìm vào. Wright biết anh có thể viết và quay một phim hành động độc đáo ở Hollywood, nhưng anh từ chối chấp nhận điều đó như là một sự dị thường.

Anh nói, “Là hiếm chứ không nên dị thường.”



* Howard Winchester Hawks (1896-1977): đạo diễn, nhà sản xuất và biên kịch phim người Mỹ thời Hollywood kinh điển.
** Eugene Curran Kelly (1912-1996) — nổi tiếng với tên Gene Kelly — là vũ công, diễn viên điện ảnh-sân khấu-truyền hình, ca sĩ, đạo diễn và sản xuất phim, biên đạo múa. Ông nổi tiếng với phong cách múa mạnh mẽ và thể thao, vẻ điển trai, và những nhân vật đáng yêu mà ông thể hiện trên phim.