Ruth Negga trong Passing. Cảnh phòng trà trong khách sạn “sáng đến nỗi khó nhìn ra” sắc tộc của nhân vật, một lựa chọn cố ý, quay phim Eduard Grau nói

Đừng chỉnh nút gì cả. Trong vòng vài tháng tới, dù bạn xem phim mới trên dịch vụ trực tuyến hay ngoài rạp, khá nhiều trong số đó có khả năng là phim đen trắng.

Đủ thứ phim khác nhau như The French Dispatch hay Being the Ricardos đều có những phân đoạn đen-trắng, trong khi Passing, Belfast và The Tragedy of Macbeth được quay gần như không có màu. Đây đều là những phim về thời xưa sử dụng hình thức cổ điển để gợi lại một thời kỳ trong quá khứ, nhưng ngay cả C’mon C’mon, diễn ra ở thời hiện đại và có Joaquin Phoenix trong vai một phóng viên đài phát thanh đi ngang dọc đất nước với cậu cháu trai, cũng được quay đơn sắc.

Có phải là trùng hợp, hay là một bước tiếp theo tự nhiên sau những phim đen trắng gây ấn tượng mạnh như Roma và Cold War? Để hiểu vì sao mọi người đang chuyển sang dải màu xám, The New York Times đã trò chuyện với các nhà quay phim đằng sau ba bộ phim đen-trắng ấn tượng nhất mùa phim năm nay.

The Tragedy of Macbeth

Denzel Washington và Frances McDormand trong không khí khắc khổ của bộ phim

Cho phiên bản mới nhất chuyển thể Macbeth của Shakespeare, đạo diễn Joel Coen muốn lột tả bản chất tinh túy nhất của vở kịch. Điều đó dẫn tới cách tái hiện nhanh và tàn bạo gột sạch toàn bộ màu sắc, được quay bằng tỷ lệ 4:3 chật chội, vốn hiếm thấy sau những năm 1950, chứ không phải tỷ lệ màn hình rộng.

“Chủ ý là để mang lại tính sân khấu, và rũ bỏ khái niệm thời gian,” nhà quay phim Bruno Delbonnel nói. “Không phải là về những năm 1700, và không phải là về Scotland. Chúng tôi đang đưa ra một khái niệm trừu tượng nhưng rất sáng tạo.”

Với Delbonnel, các hạn chế sáng tạo của phim đen-trắng đem lại phấn chấn say mê. “Tôi đẩy xa các giới hạn hơn,” Delbonnel nói. “Tôi nói chúng ta không nên có nội thất, và chúng tôi đẩy cực mạnh điểm này: Chỉ có một chiếc giường và vài cái bàn, và không có ánh sáng thật nào.”

Tất cả sự khắc khổ đó đem lại một ấn tượng hình ảnh mạnh, nhưng Delbonnel nói đơn giản là phục vụ ngôn ngữ vở kịch. Quy tắc sáng tạo tương tự áp dụng cho các diễn viên Denzel Washington và Frances McDormand, đảm nhận vai diễn cặp đôi quyền lực gần như đáng gờm nhất của Shakespeare nhưng theo một cách ít trang hoàng nhất.

“Toàn bộ phim được chiếu sáng như đèn sân khấu, như bạn thấy ở một buổi biểu diễn của Beyoncé, với những hình bóng hắt rất rất đậm,” Delbonnel nói

Theo lời Delbonnel, “Bạn nói, ‘Denzel, đây là căn phòng. Không có chỗ ngồi đâu vì không có ghế. Không có ly, nên anh không thể uống. Anh không làm gì được, nên tất cả sẽ tới từ ngôn ngữ cơ thể và cách anh nói lời thoại.”

Tuy nhiên, đừng mang ấn tượng sai lầm: Dù Macbeth này được làm trên tinh thần tối giản, Delbonnel thường huy động vào đó ánh sáng mạnh bạo nhất có thể.

“Toàn bộ phim được chiếu sáng như đèn sân khấu, như bạn thấy ở một buổi biểu diễn của Beyoncé, với những hình bóng hắt rất rất đậm,” ông nói. “Trên phim màu, nhìn sẽ khó chịu, nhưng trên phim trắng-đen, thì rất tuyệt vời.”

Passing

Trong khi quay Passing của Rebecca Hall, nhà quay phim Eduard Grau bám sát mỹ thuật đơn sắc tới nỗi ông loại bỏ toàn bộ màu khỏi chiếc iPhone của mình.

Negga, trái, và Tessa Thompson trong khung hình đóng hộp của Passing

“Kể cả khi tôi chụp ảnh cũng sẽ là ảnh đen trắng,” Grau nói. “Bạn làm những việc như thế để nhìn thế giới không màu, luyện cho não mình quên về bức tường xanh hay hồng đó và chỉ nhìn vào cấp độ sáng hay tối.”

Dựa trên tiểu thuyết năm 1929 của Nella Larsen, Passing xoay quanh hai người phụ nữ có nước da đen nhạt: Irene (Tessa Thompson), vợ của một bác sĩ được kính trọng nhưng mệt mỏi, và Clare (Ruth Negga), người bạn thơ ấu đang giả người da trắng. Một cuộc gặp gỡ tình cờ trong phòng trà khách sạn cho họ tái ngộ sau nhiều năm không gặp, và Grau quyết định cho một lượng ánh sáng trắng choáng ngợp tràn ngập cuộc gặp gỡ đầu tiên.

“Trong cả đời mình đây là cảnh sáng nhất tôi từng làm,” Grau nói. “Bạn không thường thấy cảnh sáng tới như vậy, đặc biệt trong phim chính kịch, khi có một cảnh sáng trắng không có nhiều chi tiết. Nó cũng đến từ việc chúng tôi không muốn để khán giả thấy rõ ràng từ đầu là các nhân vật da trắng hay da đen hay là pha sắc tộc. Cảnh quá sáng không phân biệt được.”

Như The Tragedy of Macbeth, Passing không chỉ được quay đen và trắng mà cũng dùng tỷ lệ vuông gợi lại một số phim Hollywood thời kỳ đầu. (Có lẽ phim cũng sẽ nhắc khán giả rằng phim nói về sắc tộc ít ỏi ra sao, một chủ đề gai góc mà dải màu của Passing được dùng như một lời bình về chính bộ phim.)

Passing không chỉ được quay đen và trắng mà cũng dùng tỷ lệ vuông gợi lại một số phim Hollywood thời kỳ đầu

Grau không thể đoán trước sự tương đồng với các phim cùng thời khác khi ông làm Passing, nhưng ông nói mình đón nhận các câu chuyện đen-trắng đông đúc trong mùa đông năm nay.

“Tôi nghĩ đó là trùng hợp, nhưng cũng là tình yêu phim ảnh, và họ đều là những nhà làm phim thực thụ,” Grau nói. “Đó là điểm khởi đầu mạnh mẽ khi một đạo diễn lựa chọn như thế, một tín hiệu tốt. Những tầm nhìn mạnh mẽ và quyền lực từ đạo diễn sẽ làm nên những bộ phim hay.”

Belfast

Qua 15 năm quay phim với đạo diễn Kenneth Branagh, nhà quay phim Haris Zambarloukos đã nhìn nhận màu sắc vừa là điều lành vừa là điềm rủi.

Belfast nói về Buddy, do Jude Hill thủ vai, một cậu bé người Ireland lớn lên trong thập niên 60 đầy biến loạn

“Sắc màu có tính miêu tả tuyệt vời trong phim, và kể cả màu mắt của một người cũng cho ta rất nhiều thông tin,” Zambarloukos nói. “Nhưng tôi thường thấy khi làm phim với Ken, chúng tôi cố gắng loại bỏ thông tin cho khán giả và đưa họ những gì chúng tôi muốn họ xem.”

Phim mới của họ, Belfast, kể về một cậu bé người Ireland lớn lên trong thập niên 60 đầy biến loạn, không từ bỏ màu sắc hoàn toàn: Nó mở đầu và kết lại bằng hai phân đoạn màu miêu tả Belfast ngày nay, và bất cứ khi nào nhân vật chính nhỏ tuổi, Buddy, ra rạp xem phim, những phim cậu bé xem hiện lên với màu sắc sống động.

Nhưng còn lại phần lớn thời lượng, dù là khi Buddy đang tán tỉnh một cô bạn ở trường hay cố gắng lý giải xung đột giằng xé cha mẹ cậu (Jamie Dornan và Caitriona Balfe), Belfast được quay trong màu bạc lung linh.

“Trong trường hợp này, tôi nghĩ chúng tôi tận dụng thế mạnh của màu đen và trắng, đó là không nói với khán giả một người hay nơi chốn trông ra sao mà thay vào đó là cảm giác,” Zambarloukos nói. “Có phẩm chất siêu việt thuộc về cả quá khứ và hiện tại. Nó thực tế, nhưng cũng có một cảm giác kỳ ảo nhất định nữa.”

Phần lớn thời lượng Belfast được quay trong màu bạc lung linh

Zambarloukos đã chạm tay vào định dạng này lần đầu khi quay Death on the Nile của Branagh (sau khi bị trì hoãn rất lâu đã có lịch ra rạp tháng 2 năm sau), mở màn với một phân đoạn đen trắng dài 10 phút. Nhưng giờ, sau khi quay mọi cận cảnh trong Belfast không dùng màu, ông thừa nhận khó mà quay lại với đỏ, vàng và xanh.

“Nếu cùng một chân dung tôi xem bản có màu và đen-trắng, tôi sẽ thường biết nhiều hơn về người đó từ bức đen-trắng,” Zambarloukos nói. “Nó không tạo ra thứ gì không có sẵn ở đó, nhưng bất cứ thứ gì có trong ảnh sẽ được làm nổi bật lên!”