Từ trái qua: Jean Seberg, Jean-Paul Belmondo và Jean-Luc Godard, trên trường quay Breathless, Paris tháng 9 năm 1959

Được quay và biên tập năm 1959, năm 1960 phát hành, Breathless đã cách mạng hóa chính ý nghĩa xinê là gì. Breathless đã trở thành một phim nghệ thuật ăn khách — gần như là phim duy nhất ăn khách của Godard — và điều kỳ diệu của nó, chất thơ và sự phấn khích, là hình ảnh đường phố Paris tan nát gạch vụn hết sức trữ tình trên phim đen trắng của một phim xã hội đen mang dáng dấp và cảm giác như phim tài liệu vừa chân thật vừa phi thường. Một thế hệ khán giả và nhà làm phim đã xem Breathless, và bộ phim đã thay đổi điện ảnh mà người ta đã biết, mở cánh cửa đến với chủ nghĩa hiện thực siêu việt của Tân Hollywood, có thể được coi là giai đoạn thứ ba vĩ đại của điện ảnh. (Giai đoạn đầu tiên là phim câm; giai đoạn thứ hai là hệ thống hãng phim Hollywood của kỷ nguyên phim có tiếng.)

Với tất cả những điều đó, nghĩ đến chuyện bức thư tình Linklater gửi Breathless sẽ chỉ được xem trên màn ảnh nhỏ có vẻ là sự mỉa mai tột bậc, nếu không muốn nói là báng bổ, về phim-và-phân phối phim. Nếu Nouvelle Vague không có số để được xem trong rạp chiếu phim, thì phim độc lập nào có được số phận đó? (Đúng rồi, phim sẽ được chiếu trong hai tuần để đủ điều kiện tranh giải Oscar, nghĩa là sẽ được chiếu tại một vài rạp ở New York và Los Angeles. Nhưng 99% những người xem Nouvelle Vague là xem ở nhà.)

Nouvelle Vague không chỉ lại là một phim nữa về quá trình thực hiện một bộ phim. Mà đó là về quá trình thực hiện một bộ phim hiện thân cho từ xinê. Ảnh: Zoey Deutch (giữa) trong vai Jean Seberg, trong một cảnh phim Nouvelle Vague (2025)

Và rồi… ngay sau suy nghĩ đó, người viết nghĩ lại. Người viết bắt đầu suy ngẫm, sâu hơn một chút, không biết Jean-Luc Godard thực sự sẽ nghĩ gì khi sự tôn vinh tỉ mỉ dành cho bộ phim đầu tay mang tính đột phá của ông và tinh thần sôi động của Làn sóng mới của Pháp, sẽ được xem gần như độc quyền trên truyền hình. Và người viết nghĩ chắc ông sẽ thấy vậy cũng được thôi, và sẽ cười nhạo toàn bộ vấn đề vì chẳng liên quan gì đến số phận của điện ảnh.

Nếu còn sống (ông đã qua đời, bằng phương pháp trợ tử, năm 2022, ở tuổi 91), người viết nghĩ không biết Godard sẽ nói gì về Netflix, và người viết hình dung rằng theo phong cách dí dỏm hóm hỉnh của mình, ông sẽ nói đại loại như, “Mọi người nghĩ rằng có Netflix và có rạp chiếu phim. Nhưng ngày nay, đúng ra ở trong rạp chiếu phim mới là xem Netflix nhiều hơn đó.”

Đối với Jean-Luc Godard, “xinê” không chỉ có nghĩa là xem phim trên màn ảnh rộng. Nó có ý nghĩa gì đó về mặt tâm linh: đi vào thực tại thiêng liêng của những gì màn ảnh rộng có thể chứa đựng. Với sự cao ngạo trầm tư khó chịu, Godard đã dành nhiều năm tập tành băng hình (phương tiện truyền thông màn ảnh nhỏ), và thậm chí ông có thể không chấp thuận Nouvelle Vague. Chắc ông sẽ nói, “Breathless là điện ảnh. Nouvelle Vague là một bảo tàng. Do đó, Breathless bây giờ là thứ bạn xem trong bảo tàng.”

Zoey Deutch, giữa, trong vai Jean Seberg, Aubry Dullin trong vai Jean-Paul Belmondo và Guillaume Marbeck (trái) trong vai Jean-Luc Godard

Tại Liên hoan phim Cannes vừa qua, Nouvelle Vague ra mắt và nhận được phản hồi nồng nhiệt, người viết đã tham gia cùng mọi người đoán xem bộ phim sẽ làm ăn thế nào khi ra mắt ngoài đời thực. Thảo luận rất hăng không biết hãng phân phối nào thì phù hợp với bộ phim và hãng nào sẽ mua được nó. Netflix đã tham gia vào các cuộc thảo luận đó: họ từng mua bộ phim trước đó của Linklater, Hit Man (tại Liên hoan phim Venice năm 2023, hãng đã trả 20 triệu USD cho bộ phim). Nhưng người viết cảm thấy thế này, mặc dù cũng thể hiện tốt trên Netflix, Hit Man vẫn không đạt được kiểu gây sốt mà nó sẽ có ở rạp chiếu phim, và do đó, người viết ngờ rằng (biết đâu chỉ là dự đoán) Linklater không vui vẻ gì cho cam. Người viết cho rằng ông chấp thuận thương vụ Hit Man/Netflix kiểu để thử nghiệm, và có vẻ như ông sẽ không muốn lặp lại chuyện đó, đặc biệt là với bông hoa dâng hiến cho điện ảnh như Nouvelle Vague.

Dường như mọi người nhất trí là ngay cả với một nhà phân phối quyền lực như Neon hay A24, Nouvelle Vague sẽ không bao giờ trở thành phim độc lập ăn khách. Thời buổi này phim độc lập nào kiếm ra tiền? The Brutalist đã thu về 16 triệu USD, và Anora, với năm giải Oscar lớn, có thể vượt mốc 20 triệu USD. Đối tượng khán giả của Nouvelle Vague — một bộ phim về cách một nhóm mọt phim người Pháp đã thay đổi điện ảnh 65 năm trước — luôn luôn nhỏ. Nếu xử lý hợp lý, Nouvelle Vague có thể thu về 3 đến 5 triệu USD tại các rạp chiếu phim. Vậy phát trên Netflix thì có gì mà ầm ĩ?

Aubry Dullin trong vai Jean-Paul Belmondo và Zoey Deutch trong vai Jean Seberg

Nouvelle Vague được quay tại Paris và được tính là phim nói tiếng nước ngoài (90% lời thoại tiếng Pháp). Phim có thể đại diện Pháp dự tranh Oscar phim quốc tế hay nhất và có khả năng đó là đề cử Oscar mà phim này háo hức theo đuổi nhất, cùng với màn trình diễn xuất sắc của Zoey Deutch trong vai Jean Seberg cho nữ diễn viên chính xuất sắc nhất. Trong quá khứ, Netflix đã xuất sắc ở hạng mục phim quốc tế hay nhất — đã lấy giải với Roma (năm 2019) và All Quiet on the Western Front (năm 2023), và được đề cử cho các phim The Hand of God, Society of the Snow, và Emilia Pérez. Vì vậy, ít nhất thì đó cũng là một lý do thuyết phục để Nouvelle Vague về với Netflix.

Tuy nhiên, xét đến tất cả những điều đó, người viết bị ám ảnh bởi cái đẹp và sự thực dụng trong lý do tại sao Richard Linklater và những người ủng hộ ông — vì không phải đạo diễn là người đưa ra quyết định cuối cùng — lại quyết định rằng Netflix sẽ là ngôi nhà tốt nhất cho Nouvelle Vague. Với khả năng bị xen quảng cáo đến nát vụn và mất tăm mất tích trong thời đại kỹ thuật số, cách tốt nhất để bán một bộ phim ngày nay là biến nó thành sự kiện. Tom Cruise hiểu điều này, và những người bán The Brutalist cũng vậy (Đó là VistaVision! Đó là kiệt tác! Màn trình diễn tuyệt nhất của Adrien Brody kể từ màn trình diễn tuyệt vời gần đây nhất của anh ấy!).

Aubry Dullin-Jean-Paul Belmondo và Guillaume Marbeck-Jean-Luc Godard tái hiện quá trình quay Breathless trên đường phố Paris

Ở quy mô nhỏ và tinh tế, người viết nghĩ Nouvelle Vague có tiềm năng trở thành sự kiện dành cho những người mê phim ảnh. Người xem phim trẻ tuổi đã từng xem Breathless chưa? Đa phần là chưa. Nhưng người viết có thể hình dung là xem Nouvelle Vague rồi họ sẽ phát ngốt lên muốn xem Breathless. Cái tên Linklater có ý nghĩa rất lớn. Ông hiện là một trong những người khổng lồ, một trong những người vượt thời gian. Nouvelle Vague là bộ phim được ca ngợi nhất của Linklater kể từ Boyhood (2014), và người viết nghĩ rằng sự ca ngợi đó sẽ thúc đẩy người ta đi xem. Mồi câu truyền thông để hút cơn bão điện ảnh hoàn hảo này — đạo diễn vĩ đại làm nên một bộ phim tuyệt vời về một đạo diễn vĩ đại làm nên bộ phim tuyệt vời đầu tiên của mình, bộ phim đã góp phần khởi động kỷ nguyên có lẽ là vĩ đại nhất trong điện ảnh — thật khó cưỡng.

Vậy đấy, nhưng người viết không nghĩ phạm vi đưa tin về Nouvelle Vague sẽ dữ dội như lẽ ra sẽ được. Bởi vì một phần của cơn bão hoàn hảo đó cần phải là: Và mọi người đang xếp hàng để xem phim. Điện ảnh hoạt động như thế. “Phim đứng thứ 3 trong Top 10 của Netflix” không có cùng mức âm hưởng đó đâu. Khi Breathless ra mắt, chúng ta không sống trong thế giới mà mọi người nói những câu như, “Phim này thực sự nên được xem trên màn ảnh rộng.” Họ không cần phải nói vậy. Hồi đó, đi xem phim có nghĩa là... đi xem phim. (Nghĩa là ra khỏi nhà, mà mọi người ở năm 2025 thực sự nên làm nhiều hơn.)

Nếu Nouvelle Vague không có số để được xem trong rạp chiếu phim, thì phim độc lập nào có được số phận đó?

Có thể Nouvelle Vague được miêu tả là một bộ phim đưa nỗi hoài niệm lên tầm nghệ thuật. Nhưng khi mọi người xem nó, trên Netflix (giả sử họ còn bận tâm), sẽ là hoài niệm về, trong số những thứ khác, một thời đại mà phim ảnh lớn hơn chúng ta.