• 2023 nhìn lại: Một năm xem phim còn đọng gì trong tâm trí?

• 2023 nhìn lại: Một năm tuyệt vời cho cảnh tình dục trên phim Hollywod - dị ứng thì đừng xem

• 2023 nhìn lại: Điện ảnh Trung Quốc thở phào nhẹ nhõm - nhưng liệu có kéo dài

• 2023 nhìn lại: Nhật Bản thắng lớn với đạo diễn tác gia và anime nhưng nổ tung hai câu chuyện chấn động ngành giải trí

• 2023 nhìn lại: Tăng trưởng ở các phòng vé trọng điểm - Xếp hạng toàn cầu hãng phim

Lần đầu tiên sau hơn hai thập niên, ba phim dẫn đầu phòng vé Bắc Mỹ năm 2023 không phải là phần tiếp theo hoặc làm lại.

“Tôi không biết liệu mình có kiếm tiền được nữa không,” một biên kịch kỳ cựu đã nói. Trong hai thập kỷ qua, nhà biên kịch này đã tận hưởng bổng lộc của một ngành công nghiệp khen thưởng sự chăm chỉ và tài năng. Tuy nhiên, giống như nhiều đồng nghiệp, anh bắt đầu đặt câu hỏi liệu những mô hình thành công cũ của Hollywood có thể duy trì được chương tiếp theo trong sự nghiệp của anh hay không.

Nhà biên kịch ấy lo là phải. Đến rạp xem phim đã giảm trong thời kỳ đại dịch và tỷ suất người xem truyền hình cáp đang tiếp tục giảm. Người ta đã tưởng phát trực tuyến là viên đạn bạc của Hollywood. Hóa ra nó còn gây hỗn loạn hơn nữa. Thế cho nên, vào ngày 2 tháng 5, nhà biên kịch này cùng hơn 11.000 biên kịch khác đã bắt đầu công cuộc mà giờ đây tất cả chúng ta đều biết đã trở thành lần đình công dài thứ hai trong lịch sử Hiệp hội Biên kịch Hoa Kỳ. Khi các diễn viên làm theo, họ đã đẩy ngành công nghiệp này vào tình trạng gần như đóng cửa hoàn toàn, và một tháng sau khi cuộc đình công đó kết thúc mới thấy rõ ràng hơn hậu quả.

Sau khi đình công kết thúc, mọi người trở lại một Hollywood rất khác, một Hollywood nhỏ hơn một chút, ý thức hơn về ngân sách và kém chấp nhận rủi ro hơn

Tất nhiên, đâu ngẫu nhiên mà đình công kép đầu tiên sau hơn 60 năm xảy ra vào cùng năm mà các công ty giải trí lớn nhất sa thải hàng nghìn lao động, xem xét lại chiến lược phát trực tuyến và cắt giảm ngân sách. Những động thái đó đều là triệu chứng của một sự điều chỉnh hướng đi mà ngành này đã đâm đầu vào nhiều năm nay.

Khi mặt trời Năm Mới lên và mọi người quay về văn phòng làm việc sau kỳ nghỉ đông trượt tuyết ở Aspen, họ sẽ trở lại với một Hollywood rất khác, một Hollywood nhỏ hơn một chút, ý thức hơn về ngân sách và kém chấp nhận rủi ro hơn. Disney đã công bố có kế hoạch cắt giảm ngân sách nội dung 2 tỉ USD vào năm 2024 và những dấu hiệu ban đầu cho thấy tổng số chương trình có kịch bản phát hành trong năm sẽ giảm đáng kể so với mức đỉnh điểm là 599 vào năm 2022. Ngay cả một đại diện truyền hình hàng đầu có xu hướng lạc quan phi thường cũng không thể che đậy những tin xấu và nói, “Đó là bước thụt lùi cần thiết để thiết lập lại cho chương tiếp theo.”

Một trang web nổi tiếng với dịch vụ giao giấy vệ sinh nhanh chóng, giá rẻ lại sản xuất những chương trình thông minh, khiêu khích như Fleabag

Cách đây không lâu, có cảm giác như Hollywood đang ở kỷ nguyên của những khả năng vô tận. Những gã khổng lồ công nghệ cập vào bờ biển lấp lánh của Nam California với rất nhiều tiền và sự khao khát vô độ quyền lực ngôi sao đến nỗi đã tạo ra một thời kỳ phục hưng sáng tạo. Đột nhiên, một trang web nổi tiếng với dịch vụ giao giấy vệ sinh nhanh chóng, giá rẻ lại sản xuất những chương trình thông minh, khiêu khích như Fleabag. Và công ty khiến ai nấy nghiện iPhone thì đang khuyến khích chúng ta đặt câu hỏi về sự tận tâm trong công việc với Severance.

Nhưng cơn sốt vàng phát trực tuyến đã kết thúc. Gánh nặng nợ nần phần nào nhờ mấy khoản đầu tư khổng lồ vào các nền tảng như Max, Disney+ và Paramount+, giờ đây các hãng phim truyền thống đang loại nhiều chương trình nổi tiếng một thời ra khỏi dịch vụ của họ, dựa vào lượt phát sóng để tăng lượng người xem phát trực tuyến, và thậm chí cấp nhượng quyền các tác phẩm kinh điển cho đối thủ. Đầu tiên, là sử thi khoa học giả tưởng Westworld của HBO bắt đầu phát trực tuyến trên Tubi và Roku. Giờ đây, Disney cho biết họ sẽ cung cấp This Is Us, Lost và loạt chương trình 30 for 30 của ESPN cho Netflix.

Công ty khiến ai nấy nghiện iPhone thì đang khuyến khích chúng ta đặt câu hỏi về sự tận tâm trong công việc với Severance

Hậu quả của các cuộc đình công cũng như việc giảm chi tiêu đã bắt đầu từ trước đó, đây cũng là năm mà khán giả có thể được nếm trải hiện thực mới của Hollywood. Phim bom tấn và phim nhắm Oscar đều trở nên thưa thớt hơn và có cảm giác như phải mất hàng tuần mới có phim mới ra mắt rầm rộ. Thay vào đó, người xem đổ xô xem các tập cũ của Suits trên Netflix. Và khi những người trong cuộc bắt đầu nói về việc truyền hình sẽ ra sao trong tương lai, họ có xu hướng sử dụng những từ thông dụng như “chặt chẽ về tài chính” và “đẩy mạnh bắp rang”.

Nhìn bề ngoài, những điều đó nghe có vẻ không tệ, nhưng như người dẫn chương trình Andy Greenwald đã nói trong một tập podcast truyền hình của anh, The Watch, gần đây: “Tôi lo là chúng ta đã phá vỡ cái gì rồi.” Anh chỉ ra các phim bộ đã xác định thời kỳ hoàng kim của truyền hình — ngay trước khi phát trực tuyến không mời mà xuất hiện — như Breaking Bad, The Sopranos và thậm chí Game of Thrones “không phù hợp với bất kỳ hộp thuật toán nào. Chúng không gãi trúng chỗ ngứa nào. Chúng đâu có đến mà không có rủi ro hoặc không mảy may lo sợ về liệu là có hiệu quả hay không.”

Chắc chắn, có những tín hiệu sống đầy hứa hẹn ở Hollywood trong năm 2023. Barbenheimer đã trở thành hiện tượng mà ngành kinh doanh điện ảnh cần có. Cuộc chiến kéo dài của biên kịch và diễn viên cuối cùng đã dẫn đến việc tăng lương đáng kể, hứa hẹn nhiều khoản thanh toán phát trực tuyến dựa trên thành công và các biện pháp bảo vệ xung quanh việc sử dụng AI. Và có vài tuần nhiều thỏa thuận phát mê sau khi các cuộc đình công kết thúc. “Tôi rất mong đợi những gì sắp xảy ra và cảm thấy vô cùng lạc quan,” đại diện truyền hình nói, nhấn mạnh những gì nhiều người khác trong ngành nói: rằng có lẽ sẽ ổn nếu thị trường có số lượng chương trình ít đi nhưng hay hơn. “Tôi bắt đầu cảm thấy việc sàng lọc và thu hẹp đang diễn ra có lẽ là cần thiết.”

Trên thực tế, dấu hiệu tốt nhất cho thấy mọi thứ có thể diễn ra ổn thỏa là Netflix, sau giai đoạn đầu năm 2022 khó khăn khiến toàn bộ ngành công nghiệp phát trực tuyến rơi vào tình trạng hỗn loạn, đã phục hồi trở lại trong năm ngoái, có thêm gần 8,8 triệu thuê bao toàn cầu trong quý ba đầy ảm đạm do đình công. Ngay Bob Iger có một năm đặc biệt khó khăn cũng tỏ ra lạc quan về 2024 tại một tòa thị chính với các nhân viên của Disney vào tháng 11, khi nói với họ rằng: “Tôi cảm thấy chúng ta vừa mới thoát ra khỏi thời kỳ phải sửa chữa rất nhiều thứ để bước vào một thời kỳ tái thiết.”

Khán giả không quan tâm dữ liệu nói gì, họ chỉ muốn có những câu chuyện hay

Nhưng khó mà không nhìn lại năm 2023 và có cảm giác như Hollywood, không có các hệ thống từng hiệu quả trong nhiều thập kỷ, đã trôi dạt mất phương hướng. Hãng đại diện nói anh ấy hy vọng ngành này đang trải qua “một kiểu phân rã dẫn đến sự hình thành mới.”

Và mặc dù đúng là Hollywood cần phải tái thiết bản thân để có một tương lai bền vững hơn, nhưng vẫn hy vọng họ không đánh mất sao Bắc Đẩu: khán giả không quan tâm dữ liệu nói gì, họ chỉ muốn có những câu chuyện hay.


Tám năm trước, Steven Spielberg đã dự đoán ngày nào đó phim siêu anh hùng sẽ theo “chân phim viễn Tây.”

Lần đầu tiên sau hơn hai thập kỷ, ba phim dẫn đầu phòng vé không phải là phần tiếp theo hay làm lại: Barbie, The Super Mario Bros. Movie và Oppenheimer

Hồi ấy bình luận của Spielberg gây tranh cãi khắp chốn. Khi đó Avengers: The Age of Ultron là một trong những phim lớn nhất năm. Năm tiếp theo mang đến Captain America: Civil War, Deadpool và Batman v. Superman: Dawn of Justice. Phim siêu anh hùng đang trên đà phát triển mạnh và không có dấu hiệu chậm lại.

Nhưng ý của Spielberg muốn nói không có gì là mãi mãi trong ngành kinh doanh điện ảnh. Spielberg cho biết những chu kỳ này “có thời gian hữu hạn trong văn hóa đại chúng.” Và nhà sản xuất E.T., Jurassic Park và Jaws quá biết về sự lên xuống của thị hiếu văn hóa đại chúng.

Khi năm 2023 kết thúc, đâu có ai gióng lên hồi chuông báo tử của phim siêu anh hùng. Guardians of the Galaxy Vol. 3 của Công ty Walt Disney kiếm được 845,6 triệu USD toàn cầu và Spider-Man: Across the Spider-Verse của Sony (691 triệu USD) là một trong những bộ phim được hoan nghênh nhất năm. Marvel vẫn hùng mạnh hơn bất kỳ thương hiệu nào khác trong ngành này.

DC Studios, đang trong quá trình cải tổ, đã nhận kết quả đáng thất vọng cho The Flash

Nhưng hơn bao giờ hết, có những vết nứt trên bộ áo giáp siêu anh hùng. Sự thống trị của nó trong văn hóa đại chúng không còn được đảm bảo nữa. Một chu kỳ có thể đang chuyển hướng và một chu kỳ mới đang bắt đầu.

Lần đầu tiên sau hơn hai thập kỷ, ba phim dẫn đầu phòng vé không phải là phần tiếp theo hay làm lại: Barbie, The Super Mario Bros. Movie và Oppenheimer. Lần cuối cùng điều này xảy ra là năm 2001, khi Harry Potter and the Sorcerer’s Stone, Shrek và Monsters, Inc. đứng đầu phòng vé.

Đúng là không hẳn có đội hình phim độc đáo như năm 1973, khi The Exorcist, The Sting và American Graffiti dẫn đầu doanh thu bán vé. Barbie và The Super Mario Bros., dựa trên một số thương hiệu quen thuộc nhất thế giới, sẽ tạo ra các phần phụ và phần tiếp theo của chúng thôi.

Marvel của Walt Disney Co., cỗ máy tạo phim ăn khách không giống ai trong lịch sử điện ảnh, lại loạng choạng hơn bao giờ hết. The Marvels đánh dấu mức thấp mới của Vũ trụ Điện ảnh Marvel

Nhưng khó mà không cảm nhận được sự thay đổi trong việc xem phim, một sự thay đổi có thể dội vào Hollywood trong nhiều năm tới nữa.

“Có một điểm uốn vào năm 2023,” Paul Dergarabedian, nhà phân tích truyền thông cấp cao của công ty dữ liệu Comscore, nói. “Barbenheimer chỉ là một phần của câu chuyện đó. Khán giả, họ muốn được thử thách. Tôi nghĩ rằng thử để tìm cái đúng không nhất thiết phải có hiệu quả.”

Barbie của Greta Gerwig, từ Warner Bros., là phim ăn khách nhất năm, với hơn 1,4 tỉ USD tiền bán vé trên toàn thế giới. Đó là một bom tấn chưa từng thấy trước đây: phim hài hỗn loạn đã lập hàng loạt kỷ lục cho một bộ phim do phụ nữ đạo diễn.

Thành công của Oppenheimer của Christopher Nolan, phim chính kịch dài ba tiếng thu về gần 1 tỉ USD, là gần như chưa từng có tiền lệ. Dù khác với Barbie nhưng cả hai phim đều là những kỳ công điện ảnh nguyên tác và là tuyên bố cá nhân của các đạo diễn.

Aquaman and the Lost Kingdom chìm xuống mức ra mắt 28,1 triệu USD

Cùng lúc đó, Marvel của Walt Disney Co., cỗ máy tạo phim ăn khách không giống ai trong lịch sử điện ảnh, lại loạng choạng hơn bao giờ hết. The Marvels đánh dấu mức thấp mới của Vũ trụ Điện ảnh Marvel, thu về 200 triệu USD toàn cầu. DC Studios, đang trong quá trình cải tổ, đã nhận kết quả đáng thất vọng cho The Flash và Blue Beetle trước khi Aquaman and the Lost Kingdom chìm xuống mức ra mắt 28,1 triệu USD.

Cả Marvel và DC đều đã có những động thái điều chỉnh lại con tàu của họ. Bob Iger, giám đốc điều hành Disney, đã tuyên bố xoay chuyển Marvel là ưu tiên hàng đầu. Ông cho biết hãng phim siêu anh hùng đã chịu thiệt hại nặng nề do có quá nhiều phim điện ảnh và phim bộ dẫn đến “chất lượng giảm sút”. Trong khi đó, DC do James Gunn và Peter Safran dẫn dắt, đến năm 2025 mới ra mắt với Superman Legacy.

Trong khi đó, sẽ phải có cái gì khác lấp vào khoảng trống. Đó cũng là chủ đề của năm 2023, khi đình công của biên kịch và diễn viên phá hỏng kế hoạch phát hành và buộc một số phim phải hoãn chiếu bao gồm Dune: Part Two của Warner, Ghostbusters tiếp theo của Sony và Challengers của MGM.

Taylor Swift: The Eras Tour được phát hành chỉ hai tháng sau buổi hòa nhạc được ghi hình của Swift trong một thỏa thuận phân phối đầu tiên kiểu này với AMC Theaters

Những gián đoạn đó sẽ tiếp tục diễn ra trong năm 2024. Các nhà phân tích không mong đợi một năm thành công cho Hollywood phần vì những phim như Mission: Impossible và Spider-Verse phần tiếp theo đều bị hoãn do các cuộc đình công, sẽ không ra rạp theo lịch đã định ban đầu.

Hollywood vẫn đang lôi kéo khán giả quay lại rạp — việc mà Barbie, Oppenheimer và Mario phải mất một chặng đường dài để giúp đỡ.

Jeffrey Goldstein, giám đốc phân phối của Warner Bros. cho biết: “Củng cố một điều mà chúng tôi đã biết từ cả 100 năm trong nghề này: Con người thích ra khỏi nhà chia sẻ trải nghiệm với nhau. Họ thích được giải trí. Phim ảnh là một đề xuất hay xét về mặt tài chính và có thể thu hút lượng khán giả đại trà.”

“Có lẽ đã bắt đầu với Mario vào tháng 4 năm ngoái,” Goldstein nói thêm. “Tôi nghĩ một lần nữa cho khán giả thấy rằng rạp chiếu phim là nơi thú vị để đến. Và cho các hãng phim và người sáng tạo nội dung thấy: Hãy nâng cấp cuộc chơi của bạn.”

Renaissance: A Film by Beyoncé, một tác phẩm ra mắt đứng số 1 phòng vé khác tương tự

Nếu có chỉ dẫn gì từ năm 2023 thì đó là: thành công đến từ đâu sẽ ngày càng khó đoán.

Đó là trường hợp của Taylor Swift: The Eras Tour, bộ phim được phát hành chỉ hai tháng sau buổi hòa nhạc được ghi hình của Swift trong một thỏa thuận phân phối đầu tiên kiểu này với AMC Theaters. Phim thu về 250 triệu USD toàn thế giới và tiếp theo là Renaissance: A Film by Beyoncé, một tác phẩm ra mắt đứng số 1 phòng vé khác tương tự.

Đáng ngạc nhiên hơn là Sound of Freedom trị giá 15 triệu USD của hãng phim độc lập Angel Studios, sánh ngang Swift với 250 triệu USD toàn cầu. Phim được phát hành bằng chương trình “trao đi trước” độc đáo cho phép mọi người tặng vé.

Bước vào năm 2023, không ai đặt cược Sound of Freedom sẽ vượt The Marvels, hay Five Nights at Freddy’s sẽ có doanh thu cuối tuần mở màn lớn hơn Indiana Jones and the Dial of Destiny.

Sound of Freedom trị giá 15 triệu USD của hãng phim độc lập Angel Studios, sánh ngang Swift với 250 triệu USD toàn cầu

“Sẽ có những ví dụ về phim bom tấn truyền thống, kinh phí lớn làm ăn tốt,” Dergarabedian nói. “Nhưng cứ một phim loại đó thành công sẽ có hai phim loại đó thất bại. Khán giả tìm thấy nhiều thứ thú vị phát trực tuyến đang trở nên cởi mở hơn với những bộ phim như Godzilla Minus One, điện ảnh Ấn Độ, hoạt hình Nhật Bản. Có sự thay đổi trong sở thích của khán giả và các hãng phim cần phải giải quyết vấn đề này.”

Điều đó đặt ra nhiều thách thức lẫn cơ hội cho các hãng phim. Nếu những phim bổn cũ soạn lại không còn có sức hấp dẫn người xem phim như trước nữa, sẽ đòi hỏi một ngành công nghiệp bao năm kiếm phần lớn lợi nhuận nhờ vào các phần tiếp theo, tiền truyện, khởi động lại và làm lại phải có sáng tạo mới.

Phim viễn Tây không biến mất ngay lập tức. Sau hai thập kỷ nhan nhản, nó bắt đầu lỗi thời vào những năm 1960. Và tất nhiên, phim viễn Tây vẫn là vùng đất màu mỡ cho các nhà làm phim. Năm nay, Martin Scorsese 81 tuổi có bộ phim viễn Tây đầu tiên Killers of the Flower Moon, sử thi dài ba tiếng đồng hồ trị giá 200 triệu USD của Apple Studios.

Khán giả tìm thấy nhiều thứ thú vị phát trực tuyến đang trở nên cởi mở hơn với những bộ phim như Godzilla Minus One (ảnh)

Tương tự, phim siêu anh hùng sẽ không bao giờ chết. Nhưng có lẽ thời hoàng kim của nó đã đi đến hồi kết.