Đây là một bức tranh đặc biệt vì điều nó vẽ không chỉ là cảnh vật, con người mà chính là “tình yêu”. Bức tranh ấy vẽ nên một chuyện tình không phải bằng giấy, mực, cọ màu… mà bằng một chất liệu đặc biệt: điện ảnh. Bạn sẽ tìm thấy điều đó qua bộ phim The Painted Veil (tạm dịch là Bức bình phong).

Nàng Kitty xinh đẹp kiêu kỳ (Naomi Watts, phải) lần đầu gặp bác sĩ Walter (Edward Norton)

Mở đầu phim là những hồi ức đan xen của hai nhân vật, hai con người lúc này đang trên hành trình đến một thị trấn Trung Quốc xa xôi. Giữa những cánh đồng lúa xanh rì và cơn mưa ảm đạm, Kitty nhớ về thời gian hai năm trước, trong buổi đầu hai người gặp nhau. Đó là một buổi tiệc tại nhà Kitty, Walter dường như đã yêu Kitty ngay từ cái nhìn đầu tiên. Trong khung cảnh buổi dạ hội xa hoa và cổ điển của những năm 20, nàng Kitty xinh đẹp kiêu kỳ có vẻ chẳng hề chú ý đến nhà vi khuẩn học Walter, anh mời nàng nhảy và nàng đồng ý. Chẳng bao lâu sau, Walter ngỏ lời cầu hôn Kitty. Dưới sức ép muốn thoát khỏi người mẹ và số phận phải lấy chồng đã định đoạt sẵn, Kitty đồng ý lấy Walter, người mà cô chưa biết, chưa hiểu và chưa yêu.

Vì công việc của chồng, Kitty buộc phải theo Walter đến Trung Quốc. Những tháng ngày cô đơn trên đất khách, phải sống với người chồng khô khan, kiệm lời khiến Kitty ngã lòng và ngoại tình. Cuộc hôn nhân của họ đứng bên bờ vực đổ vỡ, Walter ép buộc Kitty phải rời Thượng Hải, theo anh đến Mai Đàm Phủ, một thị trấn xa xôi đang bị dịch tả hoành hành. Kitty, một mặt vì là người sai trước, không thể danh chính ngôn thuận ly dị chồng, một mặt phát hiện ra người tình bấy lâu của mình chỉ đang chơi đùa và là một kẻ hèn nhát, phải đau khổ uất ức rời bỏ thành phố để theo Walter đến một nơi đáng sợ.

Kitty xa lạ, cô đơn trên đất nước Trung Hoa rộng lớn đồng thời xa lạ, cô đơn ngay trước mắt người bạn đời của mình

Đến đây, đa phần mọi người sẽ trách cứ Kitty. Nhưng hãy khoan, Kitty, nàng thực ra đáng thương hơn đáng trách. Vì sao?

Cuộc hôn nhân của hai người diễn ra quá nhanh mà tình yêu chủ yếu đến từ phía Walter. Kitty chưa kịp yêu, chưa kịp hiểu gì về đối phương thì đã kết hôn. Đang là một tiểu thư được nuông chiều, muốn gì được nấy bỗng chốc phải rời xa quê hương đến một nơi quá đỗi xa xôi và xa lạ với cô. Và quan trọng hơn cả, từ một con người phóng khoáng, tâm hồn lãng mạn, Kitty phải sống cùng một người chồng khô khan, một nhà vi khuẩn học chỉ biết có công việc và nghiên cứu. Kitty xa lạ, cô đơn trên đất nước Trung Hoa rộng lớn đồng thời xa lạ, cô đơn ngay trước mắt người bạn đời của mình.

Walter thực ra là một người đàn ông tốt, nhưng tiếc là anh quá lý tính, không biết bộc lộ cảm xúc và không chịu chia sẻ. Nếu ví hai người như hai bức bình phong thì Walter là một tấm bình phong khép kín, ẩn giấu tất cả và chẳng ai có thể nhìn ra được điều gì. Nó xuất phát từ lòng kiêu hãnh quá lớn của anh, vì kiêu ngạo mà ngay cả khi biết vợ đang ngủ với kẻ khác trong phòng cũng không thèm xông vào đánh cho một trận; tự thấy khinh bỉ chính mình vì đã yêu Kitty, tự cho rằng mình đã luôn hạ thấp bản thân để yêu Kitty nhưng thực ra lại chẳng làm điều gì cần thiết để khiến Kitty yêu lại mình. Đến nỗi, Kitty phải thốt lên thật phũ phàng: “Nếu một người đàn ông không có những gì cần thiết để làm người phụ nữ yêu anh ta thì đó là lỗi của anh ta.” Lòng kiêu hãnh, sự lãnh đạm ấy như một tấm bình phong bao phủ con người Walter, che giấu đi tình yêu chân thành của anh, khiến cho Kitty không thể chạm tới, không thể cảm nhận được.

Walter là một người chồng khô khan, một nhà vi khuẩn học chỉ biết có công việc và nghiên cứu

Trái lại, Kitty lại như một tấm bình phong mở toang, mọi cảm xúc của cô đều thể hiện ra ngoài, cô không che giấu điều gì, ngay cả chuyện ngoại tình. Cô mang tâm hồn phóng khoáng, lãng mạn và không chịu gò bó; cô quen với cuộc sống được cưng chiều và làm những điều mình thích. Chính vì thế cuộc sống tẻ nhạt, tù túng của hôn nhân đã kìm hãm Kitty, khiến cô đau khổ, buồn bã. Gã người tình Charles trong buổi xem kịch đọc được những tâm sự dồn nén của Kitty, những lời nhận xét về vở kịch của hắn đâu đó cũng chính là cuộc sống hiện tại của Kitty. “Cô ấy khóc thương cho cuộc sống hoạt bát hồi trẻ của cô ấy và cho người phụ nữ cô đơn mà cô ta đã trở thành. Và hơn tất cả, cô ấy khóc cho tình yêu mà cô ta không bao giờ cảm nhận được, cho tình yêu mà cô ta không bao giờ cho đi được,” người hàng xóm Waddington lần đầu gặp cô thấy ngay “sự yếu đuối, mệt mỏi… và rất không hạnh phúc… là chồng cô không bao giờ nhìn cô cả.” Hầu như ai cũng thấy ngay nỗi u sầu của Kitty nhưng lạ kỳ là chồng cô lại không thấy, không cảm nhận được điều đó.

Thế mà trong lúc hôn nhân bên bờ vực thẳm Walter lại yêu cầu Kitty phải theo anh đến một nơi xa xôi, nơi bệnh dịch đang hoành hành. Đó là một nơi đường sá cách trở, thiếu mọi tiện nghi sinh hoạt, buồn bã, nóng bức, ngột ngạt; người dân Trung Quốc trong hoàn cảnh bị nước ngoài xâm chiếm tỏ ta thù ghét đôi vợ chồng châu Âu. Kitty và Walter căng thẳng, bức bối không chỉ trong đời sống hôn nhân và mà cả ở cuộc sống xã hội bên ngoài. Ta tự hỏi: Lối thoát nào cho họ? Lối thoát đó chính là: Tình yêu luôn nảy nở trong những hoàn cảnh chẳng ai ngờ nhất. Đó là trong lần Kitty đến thăm cô nhi viện cũng là nơi Walter đang làm việc, cô đã có cái nhìn thiện cảm hơn về anh, khi biết rằng anh rất thích trẻ con. Từ đó, Kitty đã có vẻ muốn hàn gắn lại mối quan hệ của cả hai. Tuy nhiên, Walter vẫn luôn bảo thủ và lạnh nhạt. Nhưng ngạc nhiên là điều đó lại càng khiến Kitty quyết tâm hơn, cô đến cô nhi viện và mong muốn giúp đỡ mọi người ở đó. Đấy là lần đầu Kitty thay tã cho trẻ con, đàn hát cho những đứa bé mồ côi và cũng là lần đầu ta thấy gương mặt cô rạng rỡ trở lại. Quan trọng hơn, ta bắt gặp ánh nhìn của Walter khi vô tình chứng kiến cô đàn cho bọn trẻ, ta như thấy lại cái nhìn đầy say đắm của anh khi lần đầu gặp Kitty trong buổi dạ vũ.

Kitty khám phá ra chồng rất thích trẻ con

Sau hai năm chung sống, thì tại đây, nơi miền quê heo hút đang bị dịch tả hoành hành, họ đã có những buổi nói chuyện nghiêm túc và thoải mái hơn, đã cùng chia sẻ những mệt mỏi, khó khăn mà mỗi người đang gặp phải: sự bất lực của Walter khi anh cắt nguồn nước duy nhất của người dân trong làng để ngăn chặn dịch bệnh, sự chán nản trước những công việc mới mẻ ở cô nhi viện của Kitty. Và như Kitty nói: “Theo em thì chúng ta cùng vô ích, cuối cùng thì cũng có một điểm chung.”

Và chính hành động thổi chong chóng vô tình của Kitty đã khơi nguồn ý tưởng làm guồng dẫn nước của Walter và khiến anh rất vui. Đó thực sự là một sự cổ vũ khi hành động (dù là vô tình) của người này trở thành ý tưởng cho người kia, giống như “vô tình hỗ trợ nhau” vậy. Mỗi người ít ra đã tìm thấy đâu đó sự mới mẻ và niềm vui trong công việc của mình. Và nó cũng đã tác động không nhỏ đến tinh thần của cả hai, tâm hồn của họ dường như được làm mới lại và rộng mở hơn. Họ đã sẵn sàng đối thoại, bày tỏ quan điểm và chấp nhận đối phương. Kitty đã dành những lời khen và bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với công việc của Walter, cô đã thẳng thắn nói rõ những sở thích riêng của mình, rằng cô không phải là một phụ nữ hoàn hảo và cũng như mọi người, cô có những sai lầm khó tránh khỏi. Walter cũng cởi bỏ vỏ bọc lạnh lùng và thoát ra khỏi những định kiến trước đây, anh đồng ý với Kitty rằng: “Chúng ta thật ngu ngốc khi tìm những phẩm chất tốt của đối phương mà ta không bao giờ có.”

Kitty đến cô nhi viện làm việc

Qua việc cả hai đã biết chia sẻ với nhau một cách tự nhiên nhất có thể, ta cũng cảm nhận được cuộc sống của cả hai dường như đã thoát ra khỏi cái ách nặng nề, trở nên nhẹ nhàng và hòa hợp hơn, khác với những tháng ngày trước, khi cả hai luôn phải cư xử gượng ép, lo sợ.

Và từ lúc nào, người này đã trở nên quan trọng đối với người còn lại. Đó là khi Walter sẵn sàng lao ra bảo vệ Kitty trước những người dân Trung Quốc quá khích. Là khi Kitty biết mình có thai, hoang mang và lo sợ. Cô đau khổ vì không rõ đó là con của Walter hay của gã người tình khốn khiếp. Đó đúng là một nguyên nhân, nhưng một nguyên nhân khác cũng quan trọng không kém là cô lo sợ sẽ làm tổn thương Walter, sợ Walter sẽ nguyền rủa, bỏ rơi cô. Hẳn Walter đã chiếm một vị trí trong trái tim Kitty, mới có thể khiến cô, vốn là một cô gái bất cần, trở nên yếu đuối như vậy.

Nhưng nhờ sự việc đó, ta mới thấy được tấm lòng bao dung của Walter, khi anh sẵn sàng chấp nhận đứa bé trong bụng Kitty. Walter vì cô đã trở nên khác xưa, từ một người khô khan, lạnh lùng trở thành người đàn ông ấm áp, tin cậy, sẵn sàng che chở và bảo vệ người mình yêu. Anh đã đúng khi cho rằng không thể đòi hỏi những điểm tốt từ đối phương mà bản thân mình không có nhưng tự trong sâu thẳm mỗi người, họ đã luôn nỗ lực thay đổi mình và thay đổi nhau, khiến người này tốt hơn trong mắt người kia.

Ở nơi cuộc sống thiếu thốn, bệnh dịch hoành hành, hai người đã tìm thấy sự thấu hiểu lẫn nhau

Tình yêu của hai nhân vật chính trong phim không ồn ã, vội vàng, không cháy bỏng, đam mê mà nhẹ nhàng, sâu lắng, đậm chất châu Á. Nó là tình yêu của những con người trưởng thành đồng hành với công việc và cuộc sống hôn nhân. Vì thế tình yêu ấy diễn ra chậm rãi, thâm trầm; nó đòi hỏi hơn cả sự thấu hiểu, chia sẻ và trách nhiệm của mỗi cá nhân. Và nó cũng nêu ra những vấn đề đáng suy ngẫm cho bất cứ ai trong việc gây dựng và nuôi dưỡng tình yêu.

Một điểm hấp dẫn khác trong phim là những cảnh quay thiên nhiên tuyệt đẹp, lãng mạn, nên thơ. Núi non hùng vĩ, sông nước hữu tình, những hình ảnh đậm chất châu Á hiện lên trong trẻo, cổ điển, đầy sức lôi cuốn. Thiên nhiên, con người, xã hội Trung Hoa những năm nội chiến quân phiệt, với không khí oi ả, bức bối, với những định kiến, thù hằn của đa số dân chúng Trung Hoa thời đó dành cho những người châu Âu… đã tạo thành một bức bình phong làm nổi bật hình ảnh tình yêu của hai nhân vật chính.

Và cái chết của Walter ở cuối phim đã vĩnh viễn phủ lên tấm bình phong ấy một nỗi buồn khắc khoải, xa xôi. Khi Walter chết đi cũng là lúc Kitty nhận ra cô yêu anh đến nhường nào. Khi cô nhìn thấy người khác dọn dẹp đồ đạc của Walter, khi xem những trang viết cuối cùng của anh cũng là lúc cô ý thức được con người của Walter, cuộc sống, công việc của anh từ lúc nào đã gắn liền với cuộc sống của cô và cô thấm thía được sự mất mát.

Walter bên nguồn nước duy nhất của ngôi làng

Tuy nhiên, cái chết của Walter không vì thế mà khiến bức tranh tình yêu của hai người trở nên thảm đạm, thê lương. Cái chết của người chồng, người cô yêu đã khắc một dấu vĩnh viễn trong trái tim Kitty và thay đổi con người nàng. Kitty đã trở thành một người mẹ, một người phụ nữ mạnh mẽ, độc lập, quan trọng là cô tìm được hy vọng, mục đích sống và biết rõ ràng điều gì là quan trọng đối với mình.

Chính vì thế mà cảnh cuối phim, ta thấy được gương mặt và nụ cười rạng rỡ của cô bên con trai, thấy được sự quả quyết, tự tin và sẵn sàng dứt bỏ của cô khi nói lời tạm biệt Charles, gã người tình mà cô vô tình gặp lại sau nhiều năm. Bởi vì cô ý thức được tình yêu duy nhất của mình là gì: là gia đình, là con trai và người chồng Walter của cô. Và ta có quyền tin rằng: Walter vẫn sống, ít nhất là trong trái tim của Kitty.

The Painted Veil (2006)
Đạo diễn: John Curran
Biên kịch: Ron Nyswaner, chuyển thể tiểu thuyết của W. Somerset Maugham
Edward Norton trong vai Walter Fane
Naomi Watts trong vai Kitty Garstin Fane
Toby Jones trong vai Waddington