Ngược lại, Takeshi Kitano, đạo diễn nổi tiếng nhất thế giới trong thập niên 1990 của quốc gia này, bắt đầu vươn lên một cách gần như là tình cờ.

Tại buổi họp báo ngày 9/9/1997 ở Sân bay Narita sau khi Takeshi Kitano thắng Sư Tử Vàng Liên hoan phim Venice trở về Nhật Bản

Ông cũng trở thành nhà lãnh đạo của cái được gọi là Làn Sóng Mới Nhật Bản trong những năm 1990 - phong trào của các đạo diễn trẻ tuổi Nhật Bản đã từ chối hoặc lật đổ những quy ước của các bậc tiền bối được đào tạo tại các xưởng phim của họ. Mặc dù một số nhà làm phim này — Jun Ichikawa, Shinji Somai, Sogo Ishii, Hitoshi Yazaki và Shinya Tsukamoto — bắt đầu làm phim vào những năm 1980, kỷ nguyên Heisei kết thúc vào ngày 30 tháng 4 năm 2019, nhưng sự nghiệp và tầm nhìn của họ đã thực sự bắt đầu cất cánh.

Trong những năm 1980, Kitano đã trở thành một hiện diện truyền thông phổ biến, đầu tiên là với tư cách thành viên của nhóm manzai (bộ đôi diễn hài) nổi tiếng The Two Beats và tiếp theo là một người đa tài đầy sáng tạo và thích lật đổ truyền thống một cách không sợ hãi.

Là Beat Takeshi, tên sân khấu mà ông chọn cho sự nghiệp manzai của mình, ông vào vai một biết tuốt miệng lưỡi sắc sảo, có thể là người dẫn chương trình về các vấn đề thời sự hoặc chủ trì chương trình Takeshi’s Castle, một chương trình trò chơi kỳ quặc trong đó các thí sinh tham gia các thử thách khác nhau, với Kitano chủ trì trong vai trò “bá tước” của lâu đài giả này. Chương trình được phát sóng từ năm 1986 đến 1989 trên kênh TBS và tồn tại lâu dài qua nhiều phiên bản quốc tế.

Bên cạnh những vai diễn đó, Kitano đã tham gia diễn xuất trên truyền hình và khởi đầu sự nghiệp điện ảnh của mình một cách nghiêm túc với vai quản trại tàn bạo tại một trại tù binh chiến tranh trong Merry Christmas Mr. Lawrence của Nagisa Oshima (1983).

Takeshi Kitano và Tom Conti trong phim Merry Christmas Mr. Lawrence (1983)

“Bất cứ khi nào tôi xuất hiện trên màn hình, khán giả sẽ bắt đầu cười bất kể tôi đóng vai gì,” Kitano nói với tôi trong một cuộc phỏng vấn năm 1998. “Mất khoảng 15 năm để khán giả nhìn nhận tôi với vai trò khác thay vì một diễn viên hài.”

Năm 1989, nhà sản xuất Kazuyoshi Okuyama đã mời Kitano đạo diễn Violent Cop, mà đạo diễn kỳ cựu cứng rắn Kinji Fukasaku đã không tham gia do xung đột lịch làm việc. Kitano đã chấp nhận lời đề nghị, mặc dù trước đó ông chưa bao giờ ngồi vào ghế đạo diễn. “Ban đầu, tôi không biết nhiều về cách di chuyển máy quay và những thứ tương tự,” ông nhận định trong cuộc phỏng vấn. “Vì vậy (Violent Cop) thành ra trông giống như một thước phim lưu niệm.”

Nhưng các nhà phê bình đã ca ngợi bộ phim này, với sự tham gia của Kitano trong vai một cảnh sát thiên hướng bạo lực, tìm cách trả thù, và ông đã giành được giải đạo diễn xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Yokohama. Violent Cop đồng thời cũng kiếm được 780 triệu yen tại phòng vé — không tệ đối với một đạo diễn lần đầu, nhưng có lẽ chỉ là phần phụ trong sự nổi tiếng toàn quốc của Kitano.

Trong các phim tiếp theo, Kitano đã phát triển một phong cách đặc biệt với cảnh quay dài, hạn chế chuyển động máy quay, hài hước sắc lạnh, đối thoại ngắn gọn và, trong các phim về băng đảng và cảnh sát, bùng phát bạo lực bất ngờ.

Violent Cop

Không giống như nhiều đạo diễn Nhật Bản làm về những kẻ bất khuất trỗi dậy như phượng hoàng sau những cú đánh có vẻ như hạ gục trong các trận chiến đường phố hoặc những vết thương chí mạng trong các cuộc đấu súng, Kitano làm về những nhân vật rơi xuống như thể những con rối bị cắt đứt dây.

Điều này, Kitano từng nói, là chủ nghĩa hiện thực đơn giản. Lớn lên trong một khu phố phức tạp tại Tokyo, ông nói, ông thường thấy yakuza đánh nhau.

“Thông thường trận chiến sẽ kết thúc bằng một cú đấm,” ông nói thêm.

Trong các phim của mình, Kitano thường đảm nhận vai chính, có thể là một tay xã hội đen loạn thần trong Boiling Point (1990) hay một đầu đảng nhỏ đầy châm biếm trong Sonatine (1993), và thường là người tung ra những cú đánh. Gọi điều này là vị kỷ đạo diễn, nhưng Kitano đã có sự hiện diện mạnh mẽ trên màn ảnh: lạnh lùng mà dữ dội, khắc kỷ nhưng dễ thay đổi. Sau một tai nạn xe năm 1994 suýt giết chết bản thân, khuôn mặt hư hỏng của ông được dùng như một chiếc mặt nạ có thể gợi lên nỗi sợ hãi hoặc đe dọa, mặc dù khiếu hài hước tinh nghịch chưa bao giờ rời khỏi ông.

Sonatine

Tuy nhiên, ở nước ngoài, Kitano và các phim của ông hầu như không được biết đến cho đến khi Sonatine được chiếu trong hạng mục Góc nhìn Độc đáo (Un Certain Regard) của Liên hoan phim Cannes năm 1993 và trong Liên hoan phim London cùng năm.

Một số người xem đã không ấn tượng. Ngôi sao điện ảnh Pháp Alain Delon phàn nàn rằng “(Kitano) không phải là một diễn viên - ông chỉ có ba biểu cảm trên khuôn mặt,” trong khi những người khác ca ngợi phim của Kitano về một cuộc chiến băng đảng ở Okinawa, pha trộn hài hước (băng đảng sumo đấu vật trên bãi biển) và bạo lực (nhân vật chó điên của Kitano giết hết phòng tiệc của xã hội đen với một khẩu súng trường) theo những cách tươi mới và ghê rợn. Kitano có được sự theo dõi nhiệt tình ở nước ngoài, bao gồm cả đạo diễn Quentin Tarantino, người sau đó đã phát hành phim với nhãn DVD riêng của mình.

Tuy nhiên, tại quê nhà, Sonatine là một thất bại, kiếm được ít hơn một phần năm ngân sách 500 triệu yen, mặc dù nhà soạn nhạc Joe Hisaishi, sẽ trở thành người cộng tác thường xuyên của Kitano, đã nhận được Giải Hàn lâm Nhật Bản cho nhạc nền tối giản của mình.

Phim tiếp theo của Kitano Getting Any? (1995), phim hài ngờ nghệch về vụ truy tìm của một anh hùng ngờ ngệch, do do đệ tử của Kitano Minoru Iizuka (hay còn gọi là Dankan) đảm nhận, để được quan hệ tình dục bằng mọi cách, và Kids Return (1996), một phim sâu sắc về hai người bạn bỏ học cấp ba — một người để trở thành võ sĩ quyền anh, người còn lại thành một tay xã hội đen — nhưng bị tâm quỷ cá nhân của họ kìm hãm.

Hana-bi

Với phim thứ bảy, Hana-bi, Kitano đã thoát khỏi danh hiệu “đạo diễn phim độc” và lên đến bậc cao trong làng điện ảnh quốc tế. Một phim thanh đạm, bạo lực và bi thương về một cảnh sát (Kitano) trở nên lêu lổng sau khi cộng sự của ông (Ren Osugi) bị liệt nửa người do trúng đạn của xã hội đen, Hana-Bi đã thắng giải Sư Tử Vàng tại Liên hoan phim Venice năm 1997.

Giải thưởng này, lần cuối cùng được trao cho một phim Nhật Bản là vào năm 1958 (Rickshaw Man của Hiroshi Inagaki), đã biến Kitano trở thành nhà làm phim nổi tiếng toàn cầu, và củng cố danh tiếng của ông trong giới phê bình tại quê nhà. Cuộc thăm dò ý kiến các nhà phê bình của tạp chí Kinema Junpo đã trao cho Hana-bi danh hiệu phim hay nhất Nhật Bản năm 1998 và Akira Kurosawa đã đưa phim này vào danh sách 100 phim hay nhất mọi thời đại của ông - một sự chuyển giao ngọn đuốc mang tính biểu tượng từ một người khổng lồ của Thời đại Hoàng kim của điện ảnh Nhật Bản cho người nay là đạo diễn hàng đầu của triều đại Heisei.

Đánh giá riêng của Kitano về phim này khiêm tốn hơn. So sánh Hana-bi với một bài thi tuyển sinh vào một trường đại học công lập, ông nói, “Tôi nghĩ tôi đã được điểm trung bình là 60 cho tất cả các môn và đậu.”

Con số này sau đó đã được chứng minh là điểm số cao nhất của ông, ít nhất là đối với các giải thưởng quốc tế cho đến nay. Một số phim sau này của ông đã được chọn đến Cannes và Venice, nhưng không phim nào có giải thưởng lớn nhất.

The Blind Swordsman: Zatoichi

Kitano cuối cùng đã thành công tại phòng vé với The Blind Swordsman: Zatoichi, tác phẩm năm 2003 của ông trong chuỗi phim Zatoichi nói về một kiếm sĩ mù lang thang. Kitano vào vai chính tóc vàng, phim hành động kỳ lạ này đã kiếm được 2,85 tỉ yen — một nốt cao trong sự nghiệp và phim kiếm tiền nhiều thứ năm trong số các phim phát hành trong nước năm đó.

Và mặc dù nỗ lực làm phim “quốc tế” của ông — phim hành động Brother năm 2001 về một yakuza-đến-Los Angeles, là một thất vọng về mặt thương mại, Kitano đã có nhiều thành công hơn với bộ ba phim Outrage về cuộc chiến băng đảng với số lượng tử vong cao. Phần cuối cùng, Outrage Coda năm 2017, trong đó Kitano đóng vai chính là một tay xã hội đen kiểu cũ, giết người như ngóe, kiếm được 1,59 tỉ yen một cách đáng nể.

Phim cũng tái sinh những phép chuyển nghĩa quen thuộc từ những phim trước đây của Kitano, bao gồm tính cách không khoan nhượng của những người hùng trong phim.

Trong những năm gần đây, nhiều người đã tranh giành vương miện đạo diễn nổi tiếng nhất Nhật Bản còn đang hoạt động của Kitano, với Hirokazu Kore-eda được cho là đã vượt qua ông khi thắng Cành Cọ Vàng Cannes với phim gia đình năm 2018, Shoplifters.

Outrage Coda

“(Kitano) vẫn là một nhà làm phim đáng để dõi theo,” Aaron Gerow, giáo sư Đại học Yale và là học giả về điện ảnh Nhật Bản đã viết một cuốn sách năm 2008 về nhà làm phim này nói. “Nhưng mọi người không thấy ông là người dẫn đầu nền điện ảnh Nhật Bản như trước đây, và ngày càng ít nhà làm phim trẻ xuất hiện muốn cạnh tranh với tác phẩm gần đây của ông. Ông không còn chất vấn triệt để ngành điện ảnh Nhật Bản như ông đã từng, và vì vậy tác phẩm của ông không phát biểu ở cấp độ cao như trước đây.”

Nói cách khác, đừng mong đợi một Cành Cọ Vàng sẽ vinh danh Kitano trong tương lai gần.

Nhưng không ai có thể lấy đi giải Sư Tử Vàng đó.