Câu hỏi này đặc biệt liên quan vào mùa thu năm 2010 này, vì có không ít hơn mười phim dựa khá nhiều trên các tiểu sử, từ The Social Network và Secretariat ra mắt vào tháng 10 cho đến The King's Speech, 127 Hours và The Fighter vào các tháng sau.

Điều này cho thấy Hilary Swank sẽ đứng đầu và là trung tâm của một trong các tựa phim trên – Conviction, ra mắt vào 15/10. Cô là người đã quen tay với thể loại dựa trên thực tế này.

Cô từng đoạt giải Oscar đầu tiên (trong hai giải được nhận) cho vai diễn đột phá Brandon Teena, một thiếu niên chuyển giới qua nam trong phim Boys Don’t Cry năm 1999. Năm 2009, cô lấy được bằng phi công để diễn vai Amelia Earhart trong Amelia. Trong khoảng thời gian mười năm đó, có các vai một quý tộc Pháp ám muội thế kỷ 18 trong The Affair of the Necklace (2001), một người ủng hộ quyền lợi chính trị cho phụ nữ trong Iron Jawed Angels (2004) và một giáo viên thách thức hệ thống giáo dục trong Freedom Writers (2007).

Một cảnh trong Freedom Writers (2007)

Lần này, Swank vào vai Betty Anne Waters, một người mẹ đơn thân bỏ học trung học ở đảo Rhode và rồi lấy bằng luật để chống lại bản án oan cáo buộc tội giết người của Kenny anh mình – quá trình kéo dài 18 năm và phải trả giá bằng một cuộc hôn nhân.

Chuyện bắt đầu năm 1980, khi Katharina Brow được phát hiện chết trên sàn căn nhà di động của mình ở Ayer, Mass, nơi Kenny sống và làm việc ở một quán ăn nạn nhân thường lui tới. Cô bị đánh hơn 30 lần, tiền và nữ trang bị cướp mất.

Cảnh sát chĩa mũi dùi vào Kenny, từng khét tiếng là kẻ phá làng phá xóm và đã bị bắt quả tang đột nhập vào xe của Brow khi còn nhỏ. Bất cứ bằng chứng nào nhắm vào ông đều là gián tiếp, gồm việc nhóm máu của ông giống với của thủ phạm. Nhưng hai năm sau, đột nhiên các nhân chứng tuyên thệ rằng ông đã nhận tội. Bồi thẩm đoàn cho là ông có tội, thậm chí dù ông có chứng cứ ngoại phạm, và ông bị án chung thân không khoan hồng.

Tình anh em: Trong Conviction, Hilary Swank thủ vai Betty Anne Waters và Sam Rockwell vào vai anh bà là Kenny, ông bị buộc tội giết người oan. Ông đã ngồi từ 18 năm đến khi được thả năm 2001. Water “đã hy sinh đời bà” để giải thoát cho anh, Swank cho biết [Ảnh: Ron Batzdorff, Fox Searchlight]

Sau khi kháng án không thành, Waters quyết định đi học lại.

“Tôi bị những loại chuyện thực tế như thế cuốn hút vì một vài lý do,” Swank nói trong lần công chiếu toàn cầu ở liên hoan phim của Conviction tại Toronto. Lý do chính là “tôi không tìm thấy lượng lớn chuyện hư cấu thúc giục mình chọn trên thị trường, đặc biệt là cho phụ nữ.”

Mức độ khó cũng khá cao. “Bạn chọn một người như Betty Anne Waters, người hùng của tôi. Thật đáng sợ với tư cách một diễn viên. Không chỉ vì câu chuyện diễn ra trong một khoảng thời gian quá dài, mà còn vì chuyện về người còn sống. Bạn muốn diễn sao cho thỏa đáng.”

Trong những phim về người thật trước đây của cô, chỉ có nhà cải cách giáo dục Erin Brunwell trong Freedom Writers còn sống để cho lời khuyên. Nhưng một Waters thường e ngại trước giới truyền thông, người mà sự cống hiến và khiêm nhường trong việc theo đổi mục tiêu gần như bất khả là nền móng cho diễn xuất của Swank, là một trường hợp khác – riêng tư hơn.

“Bà đã hy sinh cả đời,” Swank nói, cô cũng là nhà sản xuất chính của Conviction. “Bà không nói đó là điều mình đã làm. Bà chỉ nói, ‘Tôi không nghĩ về việc đó như thế.’ Nhưng bà đã làm – vì người khác.” Người này có thể được xem là đồng minh thân cận nhất của bà trong một gia đình tan vỡ có đến mười đứa con, dù bà và Kenny lúc nhỏ có thời sống xa nhau trong những gia đình nuôi riêng.

Chính sự kết nối giữa hai anh em chỉ cách nhau một tuổi đã thuyết phục Swank làm một câu chuyện có thực nữa. Như cô nói, “Khi thêm yếu tố tình cảm không vụ lợi với một người anh em, hay với ai khác, bạn không thể không nghĩ, ‘Liệu mình có điều đó trong đời hay không?’. Đó là một thứ gây xúc cảm tuyệt vời.”

Những vai phù hợp

Đầu tiên Swank ngần ngừ không muốn gặp Waters trước khi phim khởi quay để tránh bất kỳ sự sao chép nào. Nhưng hóa ra, gặp nhau sớm cho thấy cả hai người cùng có lợi.

Sau khi trễ chừng vài phút, người hùng của Swank cuối cùng cũng đến. Trong lúc ngôi sao 36 tuổi ăn diện trong bộ đầm không tay ôm sát thì Waters, 56 tuổi, tỏ vẻ công việc trong bộ vét màu xanh lính thủy gọn gàng và mái tóc vàng ánh đỏ được chải chuốt quyến rũ. Nhưng khi cất tiếng, giọng bà đúng kiểu tầng lớp đi làm New England, cùng với sự gan góc và quyết tâm kiểu Mỹ với cảm xúc chân thành dâng tràn.

Buổi gặp mặt đầu của Hilary Swank và Betty Anne Waters

Sự trễ nải này là do người bạn Abra Rice cùng học luật đã từng hỗ trợ Waters trong quá trình chứng minh Kenny vô tại gian khó của bà (trong phim do Minnie Driver thủ vai một cách sống động hài hước). “Bà ấy cố nghĩ ra nên mặc gì đến buổi công chiếu,” Waters nói. Về phần trang phục trên thảm đỏ của mình, bà cho biết, “Đây là ngày quan trọng với tôi. Tôi sẽ mặc áo đầm, và thường thì tôi không mặc đầm nhiều.”

Khi bàn thảo kế hoạch biến câu chuyện của Betty Anne và Kenny thành phim ngay sau khi ông được xóa án năm 2001, đạo diễn Tony Goldwyn lúc đầu cân nhắc mời Naomi Watts – lúc đó vừa đóng xong Mulholland Drive – vào vai chính.

“Tôi không mường tượng ra được người nào khác ngoài Hilary,” Waters nói. “Khi tôi biết cô ấy có thể sẽ tham gia, tôi rất phấn khích. Đó là người tôi muốn.”

Swank không phải lúc nào cũng chọn vai hợp với mình, minh chứng là doanh thu phòng vé không ổn định của cô. Nhưng khi cô tìm được vai “vừa khít”, như tay đấm bốc yếu thế trong Million Dollar Baby năm 2004 – khởi nguồn giải Oscar thứ hai của cô – thì được đền đáp hậu hĩ. Và Conviction cũng tỏ vẻ không thua kém.

Goldwyn ghi nhận, “Hilary nói với tôi, ‘Tôi đã nhận ra sự thật rằng mình sinh ra để đóng những vai như thế này.’ Không khó để tìm ra một nữ diễn viên khác có thể nắm bắt sự mạnh mẽ của Betty và có khả năng trở nên năng động. Nhưng Hilary còn mở lòng với bà, một sự ấm áp và tích cực tuyệt vời.”

Ý nghĩ rằng mình đã sở hữu hai giải Oscar nhắc Swank nhớ đến thuở ban đầu của cô, từ việc sống trong khu dành cho nhà di động ở Bellingham, Wash., đến chuyển đến Los Angeles với mẹ để theo đuổi ước mơ diễn xuất và sống trong xe hơi đến khi đủ tiền mua nhà.

“Tôi vẫn luôn nhìn chăm chú vào cửa số để xem mọi người làm gì,” Swank nói, cô cũng rời trung học sớm và sau đó có bằng GED (General Education Development – tương đương bằng trung học) như Waters. “Nên ý tưởng rằng dạng người tôi tôn kính này không chỉ mời gọi tôi tham gia mà còn như một vinh dự lớn làm tôi kinh ngạc.”

Waters nói thêm, “Đó cũng là thứ cuốn hút nơi bà ấy. Tôi đọc tin về bà, và luôn có cảm giác tôi và bà có điểm chung – như bà nói về việc nhìn qua cửa và không được đối diện trực tiếp.”

Cảnh trong Million Dollar Baby (2004)

Họ nhanh chóng tìm thấy sự kết nối khi Swank và bạn diễn Sam Rockwell, vào vai Kenny, đến thăm nhà Waters ở Middletown, R.I. Waters lo rằng sự hiện diện của bà ở trường quay có thể không được chào đón: “Tony giải thích cho tôi biết rằng đôi khi có nhân vật thực ở đó khiến diễn viên không thoải mái.” Nhưng sự lo lắng của bà xem ra là thừa.

“Khi cô ấy đến nhà tôi,” Waters nói, “điều làm tôi buồn cười là chúng tôi mặc trang phục y chang nhau.”

Swank gật đầu. “Chính xác. Một chiếc áo len cổ lọ. Và quần jeans với giày bốt.”

Waters nói thêm, “Tôi cảm thấy thoải mái với cô ấy ngay lập tức.”

Tại lần này ở Ann Arbor, bang Michigan (được chọn vì lý do thuế má), không khí cũng tương thích như thế, dù đôi khi cảm xúc dâng trào. “Betty Anne và gia đình bà có một phòng với màn hình để họ ngồi xem,” Swank hồi tưởng. “Có một lúc, tôi bước vào ngay trước bữa trưa sau một cảnh đặc biệt khó, và bà nhét đầy khăn giấy vào các túi nhỏ cạnh ghế.”

Waters giải thích, “Tôi đã khóc rất nhiều. Giống như tôi đang chữa bệnh tâm lý khi ở đó. Tôi đã không nghĩ nhiều về những điều này lâu rồi.”

Một lần ly dị đau thương là trải nghiệm cả bà và Swank đều có. Nữ diễn viên này đã đi đến quyết định chấm dứt cuộc hôn nhân kéo dài chín năm với Chad Lowe vào năm 2006. “Có thể chúng tôi không là bạn thân, nhưng cũng tốt rồi. Tôi yêu anh ấy, và điều đó mãi còn trong tim. Nếu không từng có anh trong đời tôi sẽ không là tôi ngày hôm nay.”

Waters không bình thản như thế về chồng cũ. Khi được hỏi bà còn thân với chồng cũ không, bà trả lời rõ ràng “không, không hề.” Nhưng bà vẫn còn giữ liên hệ cực tốt với hai đứa con trai đáng tự hào, Ben (25 tuổi) và Richard (29 tuổi); cả hai đều được đưa vào phim và sẽ đi cùng mẹ đến buổi công chiếu.

Thực ra, bà nói, “đứa con trai 29 tuổi của tôi về lại nhà vì nó đi học lại. Năm sau sẽ tốt nghiệp. Trong thời gian đó, bạn gái nó có mang, nên giờ tôi là bà rồi. Tôi có hai đứa nó và đứa cháu trai sáu tháng tuổi. Hy vọng hai đứa sẽ kết hôn vào năm sau. Nhưng tôi không thúc hai đứa ra riêng. Con trai tôi nấu ăn, con dâu dọn dẹp. Tôi là bà nội. Đó là một mái ấm hạnh phúc.”

Ảnh hưởng của sự hồn nhiên

Hilary Swank (bên trái) vào vai Betty Anne Waters, người trở thành luật sư
để đại diện cho anh trai, trong phim Conviction (ra rạp ngày 15/10)

Dính líu đến Hollywood và được biết đến rộng rãi không dễ dàng với bà. “Tôi là người rất riêng tư,” Waters nói. “Khi tôi đi đến trường cao đẳng và học giao tiếp, tôi phải phát biểu trước 30 người trong lớp. Tôi đã thực sự phát nôn, tôi rất lo sợ khi nói chuyện với bất cứ ai.”

Nhưng một vài yếu tố đã vượt qua bất cứ rào cản nào. Điều đầu tiên là mong muốn vinh danh anh trai của bà. Dù không được đề cập đến trong phim, Kenny chỉ tận hưởng khoảng thời gian phóng thích được sáu tháng trước khi qua đời vì chấn thương do ngã.

Nhưng chị ông chắc chắn là ông ý thức sâu sắc rằng sẽ có người hứng thú làm phim về trải nghiệm của họ. “Anh ấy còn nghĩ mình sẽ tham gia phim nữa kìa,” Waters cười và nói.

Bà cũng hy vọng Conviction sẽ loan tin về Innocence Project, tổ chức do Barry Scheck (từng bảo vệ cho O.J Simpson trong vụ xử nổi tiếng của anh này) thành lập nhằm giúp đỡ những người bị kết tội oan dùng chứng cứ DNA để chứng minh mình vô tội. Scheck, do Pereter Gallagher thủ vai, đã làm việc mật thiết với Waters để giải thoát cho anh bà.

Theo Waters, giờ đây công tác vì lợi ích cộng đồng cho dự án này là sự liên quan duy nhất giữa bà với pháp luật, “Tôi sẽ không cho phép làm phim nếu không vì ảnh hưởng phim có thể tạo nên.

Đã có lời ra tiếng vào về việc Swank có thể chạy đua Oscar lần nữa. Nhưng cô cho biết chỉ việc vào vai Betty Anne Waters đã là một vinh dự.

“Để kể được một câu chuyện như chuyện của bà, tôi không chỉ trưởng thành về mặt diễn xuất mà còn về mặt làm người. Bà là một người hùng, nhưng tôi cảm thấy rằng giống như một con người đầy yêu thương, quan tâm, vị tha một cách sâu sắc.”