“Có người trong số chúng ta đã chịu phẫu thuật để duy trì tuổi trẻ, có người thì cứ nghĩ về chuyện đó. Có người trong chúng ta sợ hãi về chuyện đó. Chúng ta soi gương và lo lắng: mình phải làm sao để đừng có nếp nhăn? Tuổi trẻ có thể trở thành một nỗi ám ảnh. Đúng, bây giờ tuổi tôi còn hơi non nớt…” Amanda Seyfried chỉ vào trán mình, da mịn như sứ. Cả nhóm nhà báo quốc tế — từ Pháp, Anh, Đức, Australia, Hàn Quốc — đều nhổm lên khỏi ghế chồm tới trước để tìm xem có nhược điểm nào không mà chẳng thấy gì.

“Ai quan tâm nào,” Seyfried nói, ngồi trở xuống ghế của mình. “Ai cũng quan tâm cả. Bất cứ gì. Họ có thể chỉnh sửa hậu kỳ.”

Amanda Seyfried và Justin Timberlake trong In Time

In Time (đã phát hành ở Việt Nam với tựa đề Giờ khắc sinh tử) do Andrew Niccol viết kịch bản và đạo diễn, Justin Timberlake trong vai một chàng trai chỉ còn sống được một ngày trong một thế giới tương lai mà người nghèo chết ở tuổi 25 còn người siêu giàu ở mãi tuổi 25. Thế giới trong bộ phim này tương tự như Niccol đã gợi lên trong Gattaca, cũng do anh viết kịch bản và đạo diễn, và trong The Truman Show, do anh viết kịch bản: một xã hội theo chủ nghĩa tiêu dùng không có tuổi già chỉ toàn những con người trẻ trung xinh đẹp 25 tuổi sinh sống — ngay cả mẹ của nhân vật do Timberlake đóng được Olivia Wilde thủ diễn, thực tế lớn hơn anh có ba tuổi — và chứa đựng một sự tương đồng đáng ngờ với một trong hai điều sau: a) quảng cáo về thẻ tín dụng dài hạn nhất bạn từng xem, hay b) một phim tài liệu về quãng đời làm nghề chóng vánh của diễn viên Hollywood ngày nay.

Từng có thời — ít ra là đến giữa thập niên 1990 — bình quân một ngôi sao điện ảnh nổi lên ở cuối tuổi 20 đối với nam, đầu hai mươi đối với nữ, và nhận những vai diễn định hình sự nghiệp của mình vào độ tuổi ba mươi và đầu bốn mươi, chuẩn bị vừa đẹp cho họ một hành trình Oscar: Tom Hanks 28 tuổi khi anh xuất hiện trong Splash và 37 khi anh đoạt Oscar đầu tiên với Philadelphia. Sandra Bullock 30 khi cô nổi lên trong Speed và 45 khi cô đoạt Oscar năm ngoái với The Blind Side.

Tom Hanks 37 tuổi khi anh đoạt Oscar đầu tiên với Philadelphia

Đối với thế hệ ngay sau họ, hẵng còn khá giống, mọi chuyện chỉ đẩy nhanh lên chính xác một thập kỷ nay. Diễn viên từng như loài bướm — giờ họ là loài phù du. Bạn nổi lên ở tuổi mới lớn, ở tuổi hai mươi bạn có cơ ngơi diễn xuất ban đầu, và ở tuổi 30 đoạt giải Oscar đối với nữ, tại điểm này hoặc họ chuyển sang làm việc cho HBO hoặc biến mất kiểu bán nghỉ hưu như Paltrow, và với nam thì công bố kế hoạch làm đạo diễn.

“Tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu ở tuổi 46 mà tôi vẫn còn diễn xuất,” Ryan Gosling nói với tác giả bài viết này trong cuộc phỏng vấn hồi đầu năm 2011, mới bước sang tuổi 30, toát ra sự tự tin của người có trong tay 18 năm sự nghiệp. Là một sự nghiệp mẫu mực: diễn vai Mouseketeer ở tuổi 12, Gosling có vai diễn điện ảnh đầu tay ở tuổi 17 (Frankenstein & Me), là siêu sao ở tuổi 24 (The Notebook), sau đó anh thiết lập tên tuổi riêng ở dòng phim độc lập (Half Nelson, Lars and the Real Girl, Blue Valentine), trước khi làm một cú giảm thù lao mạnh cho vai diễn đặt cược ngôi sao điện ảnh của mình năm nay trong Drive và Crazy Stupid Love. “Bạn có thể đóng bao nhiêu nhân vật?” anh hỏi. “Tôi không biết thực sự làm được điều đó thêm bao lâu nữa. Tôi đã diễn xuất từ lúc 12 tuổi. Nếu bây giờ tôi mới bắt đầu thì khác. Nhưng tôi đã 30. Tôi sẽ sốc nếu làm tiếp 10 năm nữa.”

Dẫu sao, Gosling đã khởi đầu muộn màng. Hãy xem độ tuổi khởi đầu của các ngôi sao ngày nay nhé — Leonardo DiCaprio (18, This Boy’s Life), Shia LaBouef (17, The Battle of Shaker Heights), Maggie Gyllenhaal (14, Waterland), Michelle Williams (13, Lassie), Christian Bale (13, Empire of the Sun), Natalie Portman (13, The Professional), Kirsten Dunst (12, Interview With the Vampire), Kristen Stewart (11, Panic Room), Joseph Gordon-Leavitt (11, A River Runs Through It), Jake Gyllenhaal (10, City Slickers), Scarlett Johanssen (9, North), Chloe Grace Moretz (8, The Amityville Horror), Dakota Fanning (7, I Am Sam), and Elle Fanning (2 tuổi và 11 tháng, I Am Sam) — bạn nhận ra rằng thế hệ hiện tại có lẽ là thế hệ duy nhất mà với họ thuật ngữ “ngôi sao nhí” không có nghĩa gì hết. Trái ngược với chuyện này chính xác là chuyện gì?

Dakota Fanning 7 tuổi khi đóng I Am Sam

Bạn nhớ những ngôi sao nhí mà: những đứa trẻ nhỏ đáng yêu, tóc xoăn, nhảy nhịp chân, bị mẹ đẩy lên sân khấu với nụ cười bừng sáng cả gương mặt, đâu chừng 12 tuổi. Ngược lại, thành viên của thế hệ i (thế hệ internet) nổi bật với tỷ lệ thất bại tối thiểu, lộ trình cất cánh khí động lực học, và kế hoạch nghề nghiệp lập trình bằng PowerPoint. Chúng không cần mẹ đẩy lên sân khấu. Bị hút vào ánh đèn ma mị mê đắm của Câu lạc bộ Chuột Mickey, như cô bé Heather O'Rourke trong Poltergeist, họ đi theo tiếng gọi của nàng tiên cá Hollywood và, vừa mới đến, lập tức cuốn vào quỹ đạo làm phim. Nghĩ xem Hailee Steinfeld phải quán xuyến mọi chuyện trong phiên bản làm lại gai góc True Grit của anh em nhà Coen, Kristen Stewart mém chết trong Panic Room của David Fincher, Chloe Moretz liều mạng vượt thoát các tay buôn ma túy trong Kick-Ass, và bây giờ xuất hiện trong phim mới của Scorsese — hình mẫu cho loại sự nghiệp trẻ con đóng phim xếp loại X là, tất nhiên, Jodie Foster trong Taxi Driver, tuổi 13. Anh em nhà Coens. Fincher. Scorsese. Đấy không phải là đạo diễn phim cho trẻ em. Đấy không là những người theo sự nghiệp phim trẻ em. Họ là những người theo sự nghiệp phim người lớn.

“Tôi nghĩ bây giờ mọi chuyện đều diễn ra kiểu đó,” Justin Timberlake nói, anh cùng thời với Gosling ở The Mickey Mouse Club hồi mới lớn. Giờ anh cũng 30, sau hai thập kỷ trong lĩnh vực giải trí. “Tôi có thể cho ví dụ ở lĩnh vực âm nhạc. Bill Withers phát hành bài hát đầu tiên, 'Ain’t No Sunshine', khi anh 33, tức là chừng nào sống đủ một đời anh mới có thành công. Mọi thứ càng nhanh hơn, chúng ta có thông tin càng nhiều hơn. Đó là điều hấp dẫn tôi trong việc làm một phim như The Social Network. Đời sống tốc độ bây giờ quan niệm mọi thứ có thể đẩy nhanh lên. Quan niệm đó phát triển nhanh hơn hết thảy mọi thứ trên đời.”

Đối với nữ diễn viên, luôn là tuyến đầu của sự sùng bái tuổi trẻ của Hollywood, sự tăng tốc còn điên cuồng hơn nữa. Tuổi trung bình đoạt Oscar của diễn viên nữ, sau gần nửa thế kỷ ổn định ở tuổi 40 những năm 1960, tăng nhẹ lên 41 những năm 1970, vẫn 41 ở thập niên 1980, trở về 40 thập niên 1990 — đến những năm 2000 lần đầu tiên rớt xuống 35, do chiến thắng của Charlize Theron (28, Monster), Reese Witherspoon (29, Walk the Line), và Natalie Portman (29, Black Swan) kéo xuống. Mà đó chỉ mới nói tới những người thắng Oscar, chưa kể đề cử, đỉnh cao của sự nghiệp của họ, chứ không phải bắt đầu.

Kirsten Dunst bắt đầu sự nghiệp diễn xuất ở tuổi 12 trong phim
ma cà rồng Interview With the Vampire

“Một vùng hoàn toàn mới,” Kirsten Dunst nói với tác giả bài viết, đã bắt đầu sự nghiệp diễn xuất ở tuổi 12 trong phim ma cà rồng Interview With the Vampire năm 1992, ghi một chuỗi những vai diễn ngây thơ tuổi mới lớn (The Virgin Suicides, Crazy/Beautiful, Dick) và gần như một tay đưa loạt phim Spider-man bản gốc đi vào cuộc sống, chỉ để tìm những vai diễn bắt đầu trở nên cạn kiệt những năm cuối tuổi 20. “Đối với những phụ nữ độ tuổi tôi lúc này, hoặc bạn phải nhận vai nào đó và làm cho nó tốt hơn, hoặc làm cho nó phức tạp hơn chính nó, mà nhiều người đã làm thế. Nhưng tôi đọc kịch bản và cảm thấy hoặc trẻ hơn tôi hoặc già hơn tôi. Thật là kỳ cục khi bạn 29 tuổi. Tôi thấy mình vẫn còn trẻ.”

Hollywood luôn là nơi an lạc, hoan hỉ trong tuổi trẻ không chín chắn và không chút khách sáo chuyển thẳng những ai “quá đát” ra ngoài. Charlie Chaplin là sao ở tuổi 25. D.W. Griffith lần đầu thử sức màn ảnh rộng với Mary Pickford khi mới 16. Clara Bow 18 khi cô xuất hiện trong vai cô gái mới lớn trong Black Oxen (1923), chuyển thể điện ảnh tiểu thuyết của Gertrude Atherton về người bà — “không ai muốn nữa” — tự làm trẻ lại bằng tia X để thu hút sự chú ý của các chàng trai trẻ. “Ở chốn thiên đường ngọt ngào này, năm tháng chỉ tính tới hai thập kỷ và khi tới 20, người ta tự động giạt vào một khoảng thời gian không xác định gọi là ‘tuổi đôi mươi’,” Dorothy Spensely của Hollywood đã viết trong tạp chí Motion Picture Classic năm 1930. “Trừ phi cam đảm ghê gớm, không thì người ta cứ giữ như thế trong 30 hay 40 năm, hoặc cho đến chừng nào phẫu thuật căng da mặt không còn tác dụng được nữa mới thôi.”

Hollywood đã đạt tới độ trưởng thành, thì các ngôi sao cũng nó cũng phải thế, độ tuổi đoạt giải Oscar của nữ diễn viên tăng đều từ tuổi 33 những năm 1930, lên 36 những năm 1940, 37 những năm 1950, đến 40 những năm 1960, đến đỉnh 41 những năm 1970. Với nam, độ tuổi đỉnh đạt được vào những năm 1950, khi nam diễn viên đoạt Oscar trung bình ở tuổi già dặn 57 và rạp hát toàn những cáo già và mưu sĩ như Spencer Tracy, Gary Cooper, John Wayne, và Humphrey Bogart — “những diễn viên tượng đài điện ảnh” như Stefan Kanfer gọi Bogie trong cuốn tự truyện về ngôi sao này của ông, Tough Without a Gun. Bogart 37 khi đột phá trên màn ảnh, mất gần hết tuổi hai mươi chiến đấu với tàu ngầm Đức quốc xã và tuổi ba mươi diễn hài trên sân khấu Broadway. Ông đã 41 lúc trở thành một tên tuổi lớn với khán giả, trong The Maltese Falcon. Ryan Gosling lên kế hoạch nghỉ hưu cách cái tuổi này bốn năm. Và còn cả thập kỷ nữa mới tới lúc Bogart đóng The African Queen.

Jeremy Renner 37 khi xuất hiện trong The Hurt Locker

Khó hình dung được sự nghiệp của Bogart diễn ra trong thời đại này thế nào, khi mà ngay cả những ngôi sao tầm cỡ như Harrison Ford (69) và Tom Hanks (55) đang hết thời. Thỉnh thoảng chúng ta có một ngôi sao muộn màng — George Clooney đã 34 lúc anh thành công với From Dusk Till Dawn, Jeremy Renner 37 khi xuất hiện trong The Hurt Locker — nhưng thường hơn là chúng ta phản ứng trước sự xuất hiện ở tuổi ba mươi của những diễn viên như Ryan Reynolds hay Bradley Cooper là ngờ vực: Làm gì mà lâu vậy? Tuổi đoạt Oscar bình quân với nam diễn viên, hàng thập kỷ nay quanh quẩn ở mốc 50 — 48 hồi những năm 1960, tăng nhẹ lên 50 những năm 1970, và 51 những năm 1980 — sang thập niên 1990 rớt xuống 47 và rồi lại giảm xuống 45 trong những năm 2000, bị kéo xuống do chiến thắng của Benicio del Toro (34), Heath Ledger (30), Christian Bale (37), và Adrien Brody, nam diễn viên trẻ nhất trước nay đoạt giải ở tuổi 29 với The Pianist. Nói cách khác, cơn địa chấn tuổi trẻ để lại một vết lõm lớn trong nhân khẩu học Hollywood. Thử xem Twilight đi rồi biết.

Trớ trêu là nếu bạn hỏi bất kỳ diễn viên trẻ nào đáng mặt tài năng rằng họ kính trọng thập niên điện ảnh nào nhất, câu trả lời gần như một — thập niên 1970 — nhưng hầu hết diễn viên của thập kỷ đó trở thành sao đã từng phải nằm chờ một thời gian. “Taxi Driver là đỉnh cao của diễn xuất trong phim độc lập,” Leonardo DiCaprio nói với tạp chí GQ gần đây. “Thể hiện một nhân vật như Travis Bickle là giấc mơ của mọi diễn viên trẻ” nhưng De Niro đã 33 khi xuất hiện trong phim đó, phần lớn tuổi hai mươi kiếm sống khổ sở, làm phim mà không tìm được nhà phát hành, bít chặt cửa căn hộ một phòng của anh trong chung cư không thang máy để che chắn mùa đông New York. Nỗi đau bị ghẻ lạnh và niềm oán giận nung nấu đã thôi thúc Travis Bickle trên màn ảnh là rất thật.

Trong khi đó, Gene Hackman, dành phần lớn tuổi hai mươi của mình phục vụ trong Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ, làm nhân viên điện báo, và sau đó làm một người gác cổng ở New York trước khi có cơ may với điện ảnh — ông đã 37 lúc xuất hiện trong phim Bonnie & Clyde và 41 trong phim The French Connection. Robert Duvall đã 41 lúc có được cơ hội lớn trong The Godfather, sau khi làm lính trơn trong quân đội Hoa Kỳ và làm nhân viên bưu điện. Dustin Hoffman từng làm người giữ áo khoác ở nhà hàng, đánh máy cho Những trang vàng, và làm người kết vòng hoa ở Hawai, và đã 30 khi xuất hiện trong The Graduate. Có gì đáng ngạc nhiên không khi đặt kế cạnh thế hệ đó, diễn xuất của những ngôi sao trẻ ngày nay thật là mỏng tang kinh nghiệm, cả quá yên lành lẫn quá khó nhọc tìm kiếm sự bền chí, sắc sảo và đặc trưng khác biệt? “Quan điểm là bạn biết sử dụng mọi điều đã xảy ra trong đời mình và bạn biết sử dụng chúng vào việc sáng tạo nhân vật mà bạn đang thể hiện,” Phương pháp Brando nói. “Bạn biết cách đào sâu vào vô thức của mình và vận dụng mọi trải nghiệm bạn từng có.” Thế thì những diễn viên trẻ đó có thể vận dụng được kinh nghiệm gì, ngoài việc cả đời làm ngôi sao?

Leonardo DiCaprio trong Shutter Island

Nghịch lý này, đến lượt nó, trở thành chủ đề thống trị thành tích xuất sắc của ngày nay. Những thể hiện gần đây của DiCaprio hầu như toàn là những sự tự sàng lọc mang vẻ mặt tàn nhẫn, cáu kỉnh với sự tự đấu tranh của một chàng trai trẻ — anh đã không còn đưa khán giả vào niềm vui thưởng thức kể từ Catch Me If You Can của Spielberg, một vai mà anh coi thường — ngoại trừ vẻ hoang mang quay cuồng cuối phim Shutter Island, rốt cuộc bạn cảm thấy thời gian học nghề kéo dài với Scorsese của anh đã được tưởng thưởng. Nhưng không phải ngẫu nhiên mà Shutter Island lại chia sẻ với Inception một nỗi lo hỗn độn rồi rắm với bức màn kỳ ảo, và một cuộc tìm kiếm sự thật hào hiệp viễn vông. Đây cũng là đề tài của Black Swan, trong đó nhân vật cô vũ công ballet của Portman, thiếu kinh nghiệm để hoàn thiện diễn xuất thiên nga đen, tìm cách truy cập nhanh chóng điều đó, giống như nhân vật Trinity trong The Matrix tải kỹ năng lái máy bay trực thăng. Đó là lý do vì sao Black Swan là một phim quyết định cho Hollywood trẻ: Cố gắng khỏa lấp kinh nghiệm mỏng tang là điều mà phim này nói đến.

Đó cũng là lý do tại sao năm nay mọi con mắt đổ dồn vào Gosling, “một diễn viên có tiềm năng vô hạn rõ ràng đã xem Taxi Driver rất nhiều lần,” như David Edelstein đã viết trong bài bình luận phim Blue Valentine trên tờ New York Magazine. Sau một thập kỷ vai diễn chọn anh, xem ra, Gosling có cơ hội bích họa cho hình ảnh Mouseketeer của mình — anh diễn vai một kẻ nghiện heroin, một kẻ giả trang, một kẻ ghiền đồ chơi tình dục — anh đột ngột đổi chiến thuật trong năm 2011 và cho chúng ta Drive và Crazy Stupid Love, cả hai vai diễn đều giàu dưỡng chất tạo sao, đã chuyển tải không phải phương pháp tự nhiên chủ nghĩa của DeNiro, Brando, hay Dean, mà lờ mờ một phong cách tối giản của McQueen, Delon, và Mickey Rourke thời kỳ Rumble Fish. “Điều chúng tôi cố gắng làm với Drive đó là: nhân vật này đã xem quá nhiều phim. Quá nhiều phim siêu người hùng, phim của Steve McQueen, phim hành động,” Gosling nói với tác giả bài viết này. “Phong cách tối giản chỉ là một phong cách diễn xuất.”

Ryan Gosling: “Tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu ở tuổi 46 mà tôi vẫn còn diễn xuất”

Thực ra, nói thế này thì chắc ăn, một hậu quả của cuộc cách mạng diễn viên tuổi mới lớn là gióng lên hồi chuông báo tử của phương pháp diễn xuất. Trong trường hợp này, lời tư vấn của Gosling là: Diễn viên nên rảo bước trên đường cong biểu diễn tuổi đời nghệ thuật, đừng kháng cự lại mà làm gì. Nếu bạn theo lý thuyết cho rằng Star Wars đã cài đặt lại đồng hồ điện ảnh, và rằng 30 năm vừa qua của Hollywood là 30 năm đầu tiên theo chiếc đồng hồ đó, lập lại với tốc độ nhanh hơn và bằng những hiệu ứng thời thượng hơn — sự ra đời của CGI đến cùng thời điểm đánh dấu 20 năm ra đời của phim có tiếng — đặt chúng ta trở về mùa thu năm 1937. Bom tấn thành công của năm ấy là Snow White and the Seven Dwarfs. Đạo diễn Leo McCarey sắp sửa đoạt Oscar với phim The Awful Truth có Cary Grant 33 tuổi, và một lính mới Humphrey Bogart 36 tuổi đang làm dậy lên những bài bình luận ca ngợi đóng vai một kẻ cướp Babyface Martin trong Dead End. Thế hệ iGeneration (tạm dịch: thế hệ internet) hiện nay có thể không cho chúng ta một Travis Bickle. Nhưng họ cho chúng ta một điều quí giá tương đương: một vài ngôi sao điện ảnh thực thụ. Chỉ cần đừng ngạc nhiên nếu họ không thể mua được trải nghiệm của riêng mình.



Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về bài viết này trên Facebook của chúng tôi