• Hãng nào trong sáu hãng phim lớn Hollywood thắng mùa phim hè 2017?

• Thời hoảng loạn: Nội tình mùa hè địa ngục cho ngành kinh doanh phim ảnh Hollywood 2017

• Mùa phim hè 2017: Ai thắng - ai thua

• Phòng vé Bắc Mỹ hè 2017 chạm đáy sụt giảm lịch sử

• Tại sao những hãng kinh doanh rạp chiếu như AMC thua lỗ tới 1,3 tỉ USD?

Với các hãng phim và các tay thầy bói phòng vé, đó là khoảng thời gian ảm đạm miễn bàn, doanh thu giảm tuột luột so với hai mùa hè hai năm trước. Tuy nhiên, với giới phê bình và nhiều khán giả, thì lại khá thú vị; trình diễn phim ảnh và trí tưởng tượng đa dạng — chưa kể những tín hiệu cho thấy một sự hướng sang những tiếng nói đa dạng hơn và khán giả đa dạng hơn — làm nên một mùa hè đầy ắp tính giải trí biến hóa và nhiều hương vị.

Từ trái qua: A Ghost Story, Atomic Blonde, Baby Driver, và Guardians of the Galaxy Vol. 2

Sự phân hóa này có ý nghĩa gì? Rằng thì, cũng tùy theo người quan sát. Sau đây là một phân tích kỹ càng số phận song đôi đã khắc dấu ấn vào hè 2017 — và tại sao bài học lớn nhất có lẽ là các hãng phim cần thử nghiệm nếu họ muốn tái nắm bắt sự quan tâm của khán giả trong những mùa hè sắp tới.

Phòng vé tệ hại nhất lịch sử

Nói doanh thu phòng vé hè năm nay giảm là nói một cách trung dung. Mặc dù một số phim riêng lẻ làm ăn rất tốt — đáng kể nhất là bộ tam siêu anh hùng làm hài lòng đám đông gồm Wonder Woman, Guardians of the Galaxy Vol. 2, và Spider-Man: Homecoming — sự sụt giảm là quá rõ ràng.

Với tất cả những tháng hè (tháng 5 đến tháng 8), phòng vé Bắc Mỹ liệt kê những con số thấp hơn so với cả hai năm 2015 và 2016. Tháng 7 giảm 12,2% so với cùng kỳ 2016. Trong khi Spider-Man: Homecoming (ra rạp ngày 7/7) làm đủ tốt để lên vị trí thứ 4 trên bảng tổng sắp 2017 đến nay ở Bắc Mỹ, phim chuỗi phần tiếp theo War for the Planet of the Apes không may mắn được như vậy. Và mặc dù tháng 7 là tháng của Girls Trip thành công bất ngờ cùng Dunkirk vượt trội, vẫn không cứu được cả tháng đó, hoặc cả mùa hè, và đến cuối tháng 7 thì đã tụt sau so với 2016 là 11%.

War for the Planet of the Apes không thất bại thê thảm nhưng cũng chẳng thành công đình đám

Tuy nhiên, đấy là một phần trong xu hướng lớn hơn ở năm 2017. Tháng 8 là tháng thứ sáu liên tục mà phòng vé sụt giảm. Đến 18/8, ngày phát hành những phim lớn cuối cùng ở Bắc Mỹ, thì tháng này đã tuột sâu không đáy 34% so với tháng 8/2016. Tuần cuối cùng của tháng 8, theo truyền thống, không có màn ra mắt ầm ĩ hay đình đám nào — và trở thành kỳ cuối tuần thê thảm nhất trong vòng 16 năm qua ở phòng vé.

Có rất nhiều nguyên nhân của sự trì trệ này, không nguyên nhân nào dễ dàng điểm mặt chỉ tên. Bạn có thể quy trách nhiệm cho những chiến dịch quảng cáo không lôi kéo được người ta ngồi vào rạp. Hay bạn quy tội cho cơn ngán ngẩm phần tiếp theo. Hay là vé xem phim đắt đỏ mà trải nghiệm chia sẻ khán phòng với những người khoái nói chuyện hoặc nhắn tin trong lúc xem phim thì cực kỳ bực mình. Hay là cái cơ sự nhiều người thích ở nhà xem tivi hoặc xem streaming hơn.

Tuy nhiên, chúng ta có thể học được đôi điều ở những phim hè thành công.

Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales có thể đại diện cho phim phần tiếp theo thất bại hè 2017

Những phim làm ăn tốt hè này thường được phê bình tốt và truyền miệng mạnh

Một số những phim bom tấn được phê bình khen ngợi mùa hè này đều làm ăn đặc biệt tốt ở cụm rạp, chốt vị trí từ thứ 2 đến thứ 4 trên bảng tổng sắp. Chúng còn làm được gấp đôi những phần tiếp theo bom tấn được phê bình không tốt bằng, như Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales.

STT	Tựa phim	Doanh thu phòng vé (USD)	Điểm Rotten Tomatoes	Metacritic	Điểm của Vox (tối đa 5)
1	Beauty and the Beast	504.014.165	70	65	3
2	Wonder Woman	409.499.021	92	76	3,5
3	Guardians of the Galaxy Vol. 2	389.678.205	82	67	4
4	Spider-Man: Homecoming	325.116.546	92	73	4,5
5	Despicable Me 3	258.843.180	61	49	2,5
6	Logan	226.277.068	93	77	4,5
7	The Fate of the Furious	225.764.765	66	56	3,5
8	Dunkirk	180.254.545	93	94	4,5
9	The LEGO Batman Movie	175.750.384	90	75	4
10	Get Out	175.484.140	99	84	4,5
11	The Boss Baby	174.952.304	51	50	2
12	Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales	172.333.066	29	39	2
13	Kong: Skull Island	168.052.812	76	62	2,5
14	Cars 3	151.484.869	68	59	3
15	War for the Planet of the Apes	144.654.763	93	82	4,5
16	Split	138.141.585	74	62	3
17	Transformers: The Last Knight	130.168.683	15	28	2
18	Fifty Shades Darker	114.434.010	10	33	2
19	Girls Trip	112.072.500	88	71	4
20	Baby Driver	105.930.256	94	86	4,5

Dữ liệu phòng vé Bắc Mỹ từ BoxOfficeMojo.com, RottenTomatoes.com, và Metacritic.com

Boss Baby có chiến dịch tiếp thị tuyệt hay

Đây không phải là quy luật hoàn hảo — chẳng hạn, Kong: Skull Island lấy được điểm phê bình tầm tầm và kết thúc đứng sau Pirates — có vẻ là chỉ báo rằng người xem vẫn quan tâm đến phim chuỗi và phần tiếp theo, miễn được cải biến và làm mới thế nào đó. Chắc chắn ý kiến của giới phê bình (lọc qua Rotten Tomatoes) phần nào là quan trọng, nhưng lời truyền miệng cũng vậy. Để một bộ phim thành công cần có tuần mở màn thuyết phục và doanh thu mạnh ở tuần thứ hai, mà điều đó có vẻ tương quan với điểm phê bình và sự truyền miệng.

Bài học thứ hai chúng ta rút ra từ những thành công phòng vé mùa hè 2017 là phim hoạt hình dành cho gia đình sẽ có thể làm ăn tốt bất luận — vì khán giả gia đình cần phim nào đó để xem cùng nhau trong những tháng hè và lẫn bởi vì trẻ em ít ngán phần tiếp theo hơn các bậc phụ huynh phải chịu đựng bao lâu nay của chúng (mà lại có quyền lực hơn). Despicable Me 3 là một thành công đương nhiên, tiếp tục hái ra tiền từ khi phát hành ngày 30/6. Còn Boss Baby có chiến dịch tiếp thị tuyệt hay gợi lên mối liên hệ nào đó giữa ngôi sao của bộ phim (Alec Baldwin), nhân vật mà anh diễn suốt mùa Saturday Night Live (Donald Trump), với nhân vật mà anh lồng tiếng trong phim này (đứa bé mặt vest), dường như đã giúp bộ phim lọt vào vị trí thứ 10 trong danh sách trên — phim ra rạp hồi tháng 3 và vẫn còn đang chiếu ở một số rạp. Cars 3 và The Emoji Movie cũng đánh cược vào điểm ngọt phim gia đình lấy những khoản thu phòng vé hậu hĩ.

The Emoji Movie là một phim rác nhưng kiếm được rất nhiều tiền

Còn phim phi-chuỗi nhắm vào người trưởng thành cũng có thể làm ăn được, bất luận là phim hài hay chính kịch. Dunkirk, Girls Trip, và Baby Driver đều qua mốc 100 triệu, trong đó hai phim đầu (hoàn toàn trái ngược nhau) đều vượt xa kỳ vọng. Chìa khóa là, một lần nữa, kết hợp giữa phê bình và truyền miệng mạnh mẽ.

Cuối cùng, thành công liên tục suốt mùa hè của Get Out tháng 2 — ở vị trí thứ 9 và gần như được đảm bảo là phim có tỷ suất sinh lời cao nhất năm nay, xét kinh phí làm phim thấp như vậy — cùng với Girls Trip (phim hài với bốn nữ chính da đen) và Wonder Woman (phim được ưa chuộng rộng khắp với một siêu nữ anh hùng và do phụ nữ làm đạo diễn), cũng như phim ‘khủng’ Beauty and the Beast lấy nữ làm trung tâm, dường như chỉ ra rằng các hãng phim Hollywood cần phải bắt đầu xét lại những giả định của mình về loại phim gì làm ra tiền. Hollywood lâu nay thiên vị một phân khúc dân số nhất định như “mặc định” — đàn ông trẻ, da trắng, trung lưu — giải thích tại sao thành công của Wonder Woman và Girls Trip khiến một số thầy bói phòng vé bất ngờ. Nhưng 2017 tiếp tục viết lại quy luật về loại phim nào có thể thu được tiền.

Spider-Man: Homecoming thể hiện Tom Holland (phải) và một cốt truyện thiên về đời học sinh hơn làm người hùng

Có thể là mùa hè tệ hại cho phòng vé. Nhưng là mùa hè tuyệt vời cho điện ảnh

Tuy nhiên, nếu bạn đừng chằm hăm vào số liệu doanh thu phòng vé, thì 2017 là một mùa hè cực kỳ tuyệt vời cho điện ảnh. Giới phê bình, lâu nay chật vật nuốt trôi những phim làm lại què quặt, phim tái khởi động thiếu sáng tạo, và những màn chọc cười xoàng xĩnh ở mùa phim hè, hè này phải giật mình hết lần này đến lần khác bởi những thể hiện sáng tạo và đa dạng. Với mọi Emoji Movie — thực ra, nói cho ngay, chỉ có một phim Emoji Movie thôi. Nhưng với mỗi phim Pirates hay The Mummy đã phải chịu đựng, lại có một phim siêu anh hùng thông minh hay một phim độc lập xúc động đáng xem.

Phim siêu anh hùng thường chỉ có vài cách tiếp cận để thu hút khán giả đại trà: hoặc làm lớn, hào nhoáng, làm hài lòng đám đông không mạo hiểm gì hết (thường là chiến thuật của Marvel), hoặc khởi động lại một cách ủ ê, tâm trạng, “gai góc” (thiên về lãnh địa của DC). Nhưng năm nay, mọi chuyện được xới tung lên.

Hồi tháng 3, Logan ấn định tông điệu đen tối nhưng tự tin cho phim Marvel mang ơn rất nhiều truyền thống Viễn tây Hoa Kỳ cho thế giới X-Men. Guardians of the Galaxy Vol. 2 không cách tân gì — phim theo gần như cùng tông điệu và khuôn mẫu giễu cợt của tiền nhiệm — nhưng đầy ắp niềm vui và lập dị đủ để khác biệ.

Wonder Woman là thành công đương nhiên của hè này và hiện là phim có doanh thu thứ hai ở Bắc Mỹ năm 2017 đến nay

Rồi đến Wonder Woman, bom tấn siêu anh hùng đầu tiên đó giờ do phụ nữ làm đạo diễn. Và phim thu phục trái tim của giới phê bình lẫn người xem, cho mọi thứ từ cái nhìn chằm chằm không nao núng mà nữ tính đến câu chuyện tập trung vào nữ chính đến sự lãng mạn và hài hước trọng tâm. Không hại gì khi phim thể hiện một siêu anh hùng (nữ) có tham vọng lớn nhất là đem lại hòa bình và tin tưởng điều tốt đẹp nhất ở con người, chứ không đơn thuần chỉ là chiến thắng.

Và rồi Spider-Man: Homecoming tung mình, thể hiện Tom Holland — mà một số nhà phê bình trao cho vương miện Spidey xuất sắc nhất mọi thời — và một cốt truyện thiên về đời học sinh hơn làm người hùng. Spider-Man: Homecoming vốn luôn có chút đánh bạc, với cả hai loạt Spider-Man trước đó (do Tobey Maguire và Andrew Garfield đóng) hầu như cổ xưa. Còn phim này nỗ lực đảm bảo chắc chắn Người Nhện trong thế giới Avengers, và có hiệu quả.

Tuy nhiên, không chỉ siêu anh hùng mới có mùa hè đẹp. Những phim phá vỡ khuôn mẫu phim hè truyền thống — từ những sử thi đơn nhất đến phim hài trí tuệ — cũng làm tốt đáng kể.

Sự ca ngợi của giới phê bình giúp Dunkirk đạt thành tích tốt hơn dự đoán

Chẳng hạn, Dunkirk, là một dấu hỏi lớn; nhiều nhà phê bình băn khoăn Christopher Nolan sẽ làm gì với một sử thi lịch sử. Nhưng phim là một chiến thắng điện ảnh không nao núng, một phim thành công cả về mặt kể chuyện lẫn đẳng cấp sáng tạo, với nhiều người (trong đó có người viết) tuyên bố đây là kiệt tác của Nolan — không hề là phim chiến tranh, mà là một phim nhân văn sâu sắc hơn nhiều. Và vì sự tập trung vào những thủ pháp kiểu cũ trong làm phim và chiếu phim (nhất là định dạng 70mm) dường như được tưởng thưởng, có thể dẫn đến thêm nhiều phim định dạng 70mm trong tương lai.

Một phim chiến tranh khác chinh phục được tình cảm của giới phê bình là War for the Planet of the Apes, phần kết cho một trong những bộ ba phim bom tấn hay nhất trước giờ. Rút tỉa từ các chủ đề kinh thánh lẫn các phim kinh điển về nạn diệt chủng Holocaust và chính trị hiện đại, bộ phim đã vượt thoát lên khỏi thể loại trở thành một sử thi thực sự xuất sắc, để lại nhiều suy ngẫm.

Nhưng đâu chỉ có mỗi việc khai thác phòng vé được nhiều hơn với những người đang tìm cách lang thang ra ngoài những phim gia đình và phim hành động kinh phí lớn. Bộ phim chính kịch/hài lãng mạn độc lập The Big Sick, đã ra mắt ở Sundance đầu năm nay, làm dậy sóng khen ngợi khi ra rạp. Bộ phim lãng mạn hài, kỳ dị tí teo A Ghost Story gặt hái những phản ứng mê ly từ các nhà phê bình lẫn khán giả. Atomic Blonde âm hưởng thập niên 80 đem về những so sánh ưu ái dành cho ngôi sao của phim, Charlize Theron, với James Bond, còn phim tâm lý-hành động lấy bối cảnh thập niên 80 Good Time đem lại sự khen ngợi cho Robert Pattinson. Baby Driver, phim mới nhất từ Edgar Wright, là một thành công đình đám với nhiều nhà phê bình và khán giả, cũng như Logan Lucky nói về một vụ đánh cướp ở Tây Virginia. Phim kinh dị It Comes at Night nương theo Get Out tháng 2 với cách kể chuyện theo trường phái cũ nhưng bổ sung thêm những nét riêng của mình. Các phim lấy nữ làm trung tâm đa dạng từ The Beguiled và Girls Trip rốt cuộc cho thấy thương hiệu riêng về hài hước, xoắn não và lật đổ theo cách của mình.

Với bốn nữ chính da đen, Girls Trip kiếm được rất nhiều tiền ở phòng vé

Một số trong những phim kể trên có thành tích phòng vé tuyệt. Số khác thất bại hoặc chỉ đạt kết quả xoàng xoàng. Nhưng nếu bạn là nhà phê bình hoặc là người xem phim thường xuyên, sự muôn màu muôn vẻ này là tin tốt lành. Có những mùa hè chỉ toàn là thất vọng — cứ hy vọng để rồi vỡ mộng. Nên theo nghĩa đó, 2017 là một sự thay đổi được chào đón.

Tuy nhiên, một hạng mục lớn mà định tính của người thắng cuộc còn mơ hồ là phim thiếu nhi. 2016 có những phim dành cho thiếu nhi đa dạng nghệ thuật, khắc họa tốt thấy rõ, từ Finding Dory và The BFG đến Pete’s Dragon và kỳ quan thực sự Kubo and the Two Strings. Còn 2017 không có phim nào kiểu như thế. Hay nhất trong đám có lẽ là Cars 3, khiến giới phê bình ngạc nhiên bằng chút chua xót bất ngờ. Nhưng những phim thiếu nhi còn lại — tất thảy đều là hoạt hình — ra rạp hè này đều vứt đi, từ Despicable Me 3 dễ dàng đoán trước đến Boss Baby đến Emoji Movie thực sự yếm thế.

Nguyên nhân của tình trạng này rất đơn giản: Một phim Pixar lớn khác của năm nay là Coco đến mùa thu mới phát hành. Nhưng chuyện đó không làm đỡ nhẹ được nỗi thất vọng về sự sa sút trong chất lượng giải trí gia đình; hy vọng đây không là xu thế đi xuống.

Cars 3 khiến giới phê bình ngạc nhiên bằng chút chua xót bất ngờ

Ngành điện ảnh đang biến động. Nhưng người xem phim nên hào hứng với chuyện đó

Thế toàn bộ chuyện này nghĩa là sao? Có bài học nào rút ra từ mùa phim hè 2017 không?

Nếu có, thì không phải là một bài học mới mẻ đặc biệt gì cho cam: 'streaming' thịnh hành, truyền hình lên ngôi, yêu cầu ngày càng tăng về tính đa dạng, trọng tâm dịch chuyển sang khán giả quốc tế, và chi phí đi xem phim chiếu rạp đang làm thay đổi cách Hollywood làm ăn trong mùa vàng của mình. Không ai nghĩ ra cách làm một phim ăn chắc được bao giờ, mà thường là dựa theo kinh nghiệm về cái gì làm nên một chiến thắng phòng vé — và những kinh nghiệm đó dường như đang thay đổi.

Cách nói khác đó là chẳng ai biết chuyện gì đang xảy ra.

Nhưng với người đi xem phim thì nên hào hứng lên! Những đại gia công ty nào đang nỗ lực nắm bắt lại thị trường buộc phải thử nghiệm, chứ không phải bám chặt những công thức và khuôn mẫu cũ. Doanh thu giảm sâu của phòng vé hè năm nay, đi kèm với những thành công bất ngờ của một vài cá biệt, là tín hiệu tốt cho thấy các hãng phim sẽ phải bắt đầu thử nghiệm nhiều hơn nữa để sống sót.

Chắc chắn chuyện này sẽ dẫn đến một số động thái gây nhạc nhiên; có thể bạn sẽ cùng người viết bài này hy vọng 4DX không trở nên đình đám thực sự. Nhưng một lần nữa, nếu điều này buộc ngành kinh doanh điện ảnh tìm kiếm bên ngoài nguồn ý tưởng và đóng góp quen thuộc, thì cũng có thể dẫn đến công việc thực sự hấp dẫn nào đó trong tương lai. Hãy cứ hy vọng.