Năm tháng trước, Julia Alexander của The Verge và nhiều người khác đã tuyên bố rằng cho dẫu Trolls World Tour của Universal bỏ qua rạp chiếu để phát hành kỹ thuật số, nhưng cái ý tưởng Disney khám phá cùng một lộ trình đó với những phim bom tấn lớn như Mulan là phi lý.

Mọi người đã lầm.

Mulan, được xem là một trong những phim lớn nhất năm của Disney, sẽ công chiếu độc quyền trên Disney Plus ở Hoa Kỳ và các quốc gia khác có Disney Plus. Bộ phim sẽ tính phụ phí 30 USD, mà chừng nào còn là người thuê bao Disney Plus thì còn sở hữu bộ phim. Về cơ bản, Disney đã tạo ra một cổng video theo yêu cầu trong dịch vụ phát trực tuyến của riêng mình, sẽ mang lại cho Disney 100% doanh thu bán hàng, kiểm soát 100% cách người ta xem phim, và 100% dữ liệu người dùng.

“Chúng tôi rất vui khi có thể mang Mulan đến với lực lượng người tiêu dùng cơ sở đã chờ đợi nó suốt bao lâu, vì không may chúng tôi đã phải dời ngày ra rạp vài lần,” CEO Bob Chapek của Disney cho biết trong một cuộc họp qua video.

Chuyển Mulan, một bộ phim mà trước COVID, có thể đã thu về hơn 1 tỉ đôla ở phòng vé, sang Disney Plus là một sự thay đổi triệt để đối với ngành giải trí. Tuy Chapek nói với các nhà phân tích ở cuộc họp video rằng Disney đang “xem Mulan là một lần duy nhất”, một nguồn tin ở Disney nói với The Verge rằng “chúng tôi đã thực hiện công việc hậu trường đủ để đây chắc chắn không phải là chuyện chỉ có một lần.” Dù với đường lối phân phối mới này, Mulan không có khả năng tạo ra những gì nó sẽ làm được trong thời kỳ tiền virus corona, nhưng đó là một lựa chọn mới mà các giám đốc điều hành của Disney rất hào hứng. Khi Chapek nói về mô hình ra mắt mới cho Mulan, ông nhấn mạnh rằng đội ngũ Disney muốn “xem chuyện gì sẽ xảy ra” cả về tốc độ tăng trưởng thuê bao lẫn số lượng người mua phim.

Người đeo khẩu trang, trong lúc lo ngại lây nhiễm COVID-19, đứng trước một poster quảng cáo phim Mulan của Disney ở Vientiane, Lào, ngày 11/3/2020

Ẩn ý là, Chapek không muốn chọc tức hiệp hội các chủ rạp, nhưng ông không muốn bỏ qua những khả năng mà Disney Plus có thể làm được nhiều hơn thế. Sẽ thật thiếu sót nếu bỏ qua một nguồn doanh thu mới, hiển nhiên. Đúng vậy trong khi các công ty đang phải đối mặt với tình trạng kinh tế bất ổn đang diễn ra giữa đại dịch, và điều đó vẫn đúng sau giai đoạn đầu đại dịch lắng xuống.

Trở lại hồi tháng 3, khi The Verge đăng bài viết rằng Disney có lẽ sẽ không bao giờ ra mắt một bộ phim đình đám trên Disney Plus, có cảm giác như đại dịch không kéo dài lâu như vậy. Thế giới năm tháng trước không giống với thế giới ngày nay, và ngành giải trí năm tháng trước hoàn toàn khác với bây giờ.

Mặc dù đại dịch là nguyên nhân cho sự thay đổi chiến lược đột ngột của ba trong số các công ty điện ảnh lớn nhất thế giới — Universal, Warner Bros. và Disney — kết quả dường như không thể tránh khỏi. Doanh thu giải trí gia đình năm ngoái đã tăng mạnh, phần lớn là do tùy chọn phát trực tuyến đủ kiểu. Đại dịch đã thúc đẩy các xu thế lẽ là sẽ xảy ra trong nhiều năm tới; những gì lẽ là phải xảy ra trong một thập kỷ lại xảy ra chỉ trong vòng vài tháng. Cảm tưởng thông báo của Disney cuối cùng giống như sợi thừng bị đứt và nó đã dẫn đến một loạt câu hỏi về sự tồn tại. Liệu phim chiếu rạp có tồn tại? Liệu các hãng phim có ưu tiên phát hành kỹ thuật số khi tập đoàn nào tập đoàn nấy thảy đều cố gắng xây dựng hạ tầng phát trực tuyến của họ?

Đó là chủ nghĩa tư bản cơ bản: các hãng phim muốn bất kỳ đại lộ doanh thu nào có ngoài kia

Rạp chiếu bóng vẫn chưa chết. Các hãng vẫn muốn chiếu những bộ phim lớn nhất của họ ở rạp, như Christopher Nolan đã liên tục hoãn Tenet. Tuy nhiên, trong tương lai, họ cũng muốn có mặt tại nhà nhanh nhất có thể, thúc đẩy mọi người đến với hạ tầng phát trực tuyến của riêng họ hoặc không gian cho thuê kỹ thuật số, nơi các hãng có thể lấy được phần ăn chia doanh thu lớn hơn nhiều. Đó là chủ nghĩa tư bản cơ bản: các hãng phim muốn bất kỳ đại lộ doanh thu nào có ngoài kia.

Lấy ví dụ động thái khác mà các hãng phim đã thực hiện. Universal đã ký một thỏa thuận mới với chuỗi rạp AMC rút ngắn cửa sổ phát hành rạp (khoảng thời gian mà một bộ phim phải chiếu ở rạp). Giờ đây, Universal có thể chuyển phim của mình sang các hạ tầng cho thuê như iTunes hoặc Amazon sau 17 ngày thay vì vài tuần. (Trong tương lai, có khả năng các bộ phim sẽ đáp thẳng lên dịch vụ phát trực tuyến của Comcast, Peacock, nếu họ thêm vào một hệ thống cho thuê tương tự như Disney Plus.) Các hãng phim khác như Warner Bros. đang chuyển một số tựa phim của họ sang độc quyền phát hành kỹ thuật số, trong khi Paramount và Sony đang bán bớt một số phim cho Netflix và Amazon.

Trước đây người viết đã lập luận rằng Disney sẽ không chuyển Mulan hoặc Black Widow sang Disney Plus vì rạp chiếu quá quan trọng đối với hãng phim. Điều đó vẫn đúng. Năm ngoái, Disney đã kiếm được 13,2 tỉ USD, chiếm gần 30% trong tổng số 42,5 tỉ USD doanh thu phòng vé toàn cầu mà ngành điện ảnh đã chứng kiến. Trong một phỏng vấn hồi tháng 2, đồng chủ tịch Alan Horn nói với The Hollywood Reporter rằng việc phát hành rạp vẫn mang lại rất nhiều tiền cho Disney, và vì việc làm phim cực kỳ tốn kém nên rạp chiếu là cần thiết. Đó cũng là lý do tại sao, ở những thị trường không có Disney Plus, Disney sẽ phát hành rạp Mulan.

Công nhân đeo khẩu trang đứng trước một bảng quảng cáo cho bộ phim Mulan trong một trung tâm mua sắm hầu như vắng tanh ở Bắc Kinh hôm 16/2/2020. Ở những thị trường không có Disney Plus, Disney sẽ phát hành rạp Mulan

Mặc dù đây không phải là cái chết của rạp xinê, nhưng nó là bằng chứng cho sự sụp đổ nhanh chóng của cửa sổ phát hành. Một nửa trong tổng doanh thu phòng vé 42,5 tỉ đôla của ngành đến từ ba hãng phim: Disney, Warner Bros. và Universal. Thế nên ba hãng này có nhiều quyền lực hơn để đưa ra những yêu cầu nhất định. Những yêu cầu đó có thể là khung thời gian ngắn hơn — những hãng phim đó sẽ muốn tùy nghi rút phim ra khỏi rạp sớm hơn bao giờ hết và chuyển chúng sang những hạ tầng trực tiếp đến người tiêu dùng, nơi họ có thể kiếm được từ 80 đến 100 phần trăm doanh thu.

Câu hỏi lớn hiện nay là Disney và các hãng phim khác nắm giữ bao nhiêu sức mạnh tổng lực. Động thái của Disney với Mulan ám chỉ rằng các phim bom tấn có thể ra mắt cùng ngày trên Disney Plus và tại các rạp. Các rạp chiếu sẽ không muốn điều đó. Trong lĩnh vực truyền hình, những bất đồng giữa nhà cung cấp nội dung và nhà phân phối thường dẫn đến “carriage disputes” [tạm dịch “xung đột đường truyền”] — một nhà cung cấp cáp như Verizon mất quyền truy cập vào mạng vì các cuộc đàm phán hợp đồng. Trong các xung đột đường truyền, các nhà cung cấp nội dung (đài truyền hình) có xu hướng chiếm ưu thế và đó cũng có thể là trường hợp ở đây; chắc chắn, các hãng muốn phim ra rạp, nhưng rạp chiếu thì cần phim của những hãng đó.

Những phim bom tấn lớn, khi giai đoạn đại dịch bắt đầu giảm, vẫn sẽ chiếu rạp. Một bộ phim như Avengers: Endgame cũng sẽ không rời rạp sau hai tuần hoặc thậm chí hai tháng. Các hãng phim sẽ giữ những bộ phim bom tấn lớn nhất của họ ở rạp chừng nào chúng còn thu hút được mọi người.

Áp phích tiếng Trung cho phim Tenet của Nolan, sẽ ra rạp ở Trung Quốc ngày 4/9/2020

Những thay đổi lớn sẽ đến với những phim kinh phí trung bình nào không tạo ra 750 triệu hoặc thậm chí 1 tỉ USD ở rạp. Những phim đó có thể chiếu rạp trong hai tuần trước khi chuyển sang các hạ tầng phát trực tuyến, giúp các hãng có khả năng chiếu phim của họ ở rạp (doanh thu phòng vé tuần đầu tiên và tuần thứ hai quan trọng hơn là đủ điều kiện tranh giải thưởng), sau đó thúc đẩy mọi người đến với các dịch vụ phát trực tuyến mà họ đang cố gắng phát triển.

Đó là một mô hình kinh doanh chưa bao giờ thực sự được thử nghiệm nghiêm túc trước đây. Mặc dù về nhiều mặt, điều này gợi lên mô hình Hollywood nhiều thập kỷ trước, các hãng phim sở hữu rạp chiếu phim và có nhiều quyền kiểm soát hơn trong việc phân phối phim của họ. Điều đó đã thay đổi vào năm 1948. Các hãng phim đã bị cấm sở hữu rạp chiếu trong hơn 70 năm, và trong thời gian đó, ngành công nghiệp đã thay đổi hoàn toàn. Không ai thực sự biết điều này rồi sẽ thế nào. Mulan, với tư cách là bộ phim lớn nhất được phát hành thẳng trực tuyến, sẽ là một tín hiệu lớn cho phần còn lại của ngành.

Hiện tại, có một vài con đường khác dành cho Disney: phát hành thẳng một bộ phim trên Disney Plus, phát hành một bộ phim tại rạp và đưa lên Disney Plus sau một thời gian ngắn, phát hành một bộ phim đồng thời tại rạp và trên Disney Plus, hoặc phát hành một bộ phim độc quyền tại rạp.

Cảm tưởng thông báo của Disney cuối cùng giống như sợi dây thừng bị đứt và nó đã dẫn đến một loạt câu hỏi về sự tồn tại. Liệu phim chiếu rạp có tồn tại?

Năm tháng trước, tưởng rằng với những tựa phim như Mulan và Black Widow, lựa chọn cuối là khả năng duy nhất: một phim lớn của Disney chỉ có thể là một sự kiện chiếu rạp. Giờ đây, Chapek đã làm rõ rằng Disney Plus không chỉ là một sản phẩm khác của công ty; Disney là Disney Plus.