Harry Potter and the Order of the Phoenix, phát hành năm 2007, thu về hơn 900 triệu USD trên toàn thế giới, tuy nhiên một báo cáo kế toán bị rò rỉ tiết lộ rằng cuối cùng phim lại “lỗ” 167 triệu USD. Các phim khác cũng có kết quả tồi tệ tương tự trên giấy tờ mặc dù có doanh thu cao, như Bohemian Rhapsody năm 2018, cũng kiếm được hơn 900 triệu USD nhưng lỗ 51 triệu USD.

Một cảnh phim Harry Potter and the Order of the Phoenix, phát hành năm 2007, thu về hơn 900 triệu USD trên toàn thế giới, tuy nhiên một báo cáo kế toán bị rò rỉ tiết lộ rằng cuối cùng phim lại “lỗ” 167 triệu USD

Sự bất cập rõ ràng giữa lãi và lỗ đã là một vấn đề từ nhiều thập kỷ trước, các hãng phim cứ thấy mình vướng vào các tranh chấp pháp lý về các thông lệ kế toán đáng ngờ.

Một số biên kịch, đạo diễn và nhà sản xuất Hollywood có thỏa thuận lợi nhuận ròng với các hãng phim, để từ đó họ sẽ nhận được một tỷ lệ phần trăm nhất định trong lợi nhuận ròng, nhưng không thể vì những bộ phim này đang thua lỗ trên giấy tờ.

Trong trường hợp của Bohemian Rhapsody, biên kịch Anthony McCarten đã đệ đơn kiện công ty sản xuất bộ phim vào năm 2021, cáo buộc rằng ông bị nợ 5% số tiền thu được từ bộ phim.

“Tác phẩm khoa học viễn tưởng vĩ đại nhất”

Bohemian Rhapsody năm 2018 kiếm được hơn 900 triệu USD nhưng báo lỗ 51 triệu USD

Ed Solomon, biên kịch đằng sau các bộ phim như Men in Black, Charlie’s Angels và chuỗi phim Bill & Ted, đã lớn tiếng trên mạng về các thủ thuật kế toán đáng ngờ của Hollywood và nói rằng báo cáo lợi nhuận Men in Black là “ tác phẩm khoa học viễn tưởng vĩ đại nhất mà tôi từng tham gia.” Hồi tháng 5 năm ngoái, ông đã tweet:

“Trong trường hợp của tôi, những bộ phim tôi viết đã tạo ra hơn 2 tỉ USD. Kế toán hãng phim khiến chúng tôi tin rằng KHÔNG PHIM NÀO có lãi mặc dù họ đã sản xuất nhiều phần tiếp theo. Vì vậy, tôi đã nhận được chính xác 0 đôla trong số 5% số doanh thu ròng. Nhuận bút trả sau mà tôi nhận được chính là nhờ cách đây 50 năm các biên kịch đã đình công.”

Vì những thương vụ như thế này, Solomon đã sử dụng trường hợp của ông để nói rộng hơn về việc giới biên kịch không khá giả tiền bạc như một số người tưởng.

Men in Black

Hồi tháng 5 năm ngoái, Hiệp hội Biên kịch Hoa Kỳ (WGA) đã đình công vì tiền lương, thiếu nhân viên trong phòng biên kịch và các quy định xung quanh việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, cùng nhiều vấn đề khác. Đến tháng 9, WGA đạt được thỏa thuận mới với Liên minh các nhà sản xuất phim điện ảnh và truyền hình, đại diện cho các hãng phim và truyền hình lớn. Thỏa thuận này bao gồm mức lương tối thiểu hàng tuần cao hơn và tiền thưởng phát trực tuyến cho các phim bộ và phim lẽ đạt một tỷ lệ nhất định lượng người thuê bao xem.

Khi các hãng phim trả tiền chính họ

Blog Techdirt, chuyên nghiên cứu báo cáo kế toán của Harry Potter and the Order of the Phoenix, đã giải thích cách hoạt động của kế toán Hollywood. Ví dụ: tuyên bố cho thấy bộ phim có phí phát hành khoảng 212 triệu USD.

“Về cơ bản, đó là Warner Bros. trả tiền cho chính họ để đảm bảo bộ phim ‘bị lỗ’,” Techdirt lưu ý.

Charlie’s Angels

Bộ phim cũng có chi phí quảng cáo và quảng bá hơn 131 triệu USD, mà Techdirt cho biết phần lớn trong số đó cũng do Warner Bros. trả cho chính mình.

Hay như Planet Money của NPR giải thích, các bộ phim được thành lập như một công ty riêng. Vì vậy, ví dụ, trong trường hợp của Gone in 60 Seconds năm 2000, bạn có phim và bạn cũng có Gone in 60 Seconds Incorporated.

“Mục đích chung của Gone in 60 Seconds là công ty thua lỗ, về cơ bản là do trả quá nhiều phí cho Disney,” NPR giải thích. (Phim do Touchstone Pictures phát hành, một hãng chế tác hiện không còn tồn tại thuộc sở hữu của Disney.)

“Lợi nhuận ròng” thật ra nghĩa là gì?

Các chuyên gia nói rằng có sự nhầm lẫn về “lợi nhuận ròng” từ một bộ phim thực ra là gì.

Bill & Ted

Điểm hòa vốn thông thường nghĩa là doanh thu trừ chi phí. Vì vậy, ví dụ, ngay khi một xuất phẩm trị giá 100 triệu đôla kiếm được 100 triệu đôla là đạt điểm hòa vốn. Mặt khác, lợi nhuận ròng dựa trên khái niệm được gọi là “điểm hòa vốn luân chuyển”.

“Khi doanh thu từ bộ phim tăng lên, điểm hòa vốn cũng tăng theo,” Victor Goldberg, giáo sư danh dự tại Trường Luật Columbia, giải thích.

Tính thế nào? Vì vậy, công thức lợi nhuận ròng được tính bằng cách lấy doanh thu và trừ đi chi phí sản xuất (bao gồm cả bồi thường cho người dân), chi phí phân phối và phí phát hành, dựa trên tỷ lệ phần trăm của doanh thu, Goldberg cho biết.

Đôi khi những người tham gia vào bộ phim nhận được một tỷ lệ phần trăm tổng doanh thu của bộ phim. “Nếu có tổng số người tham gia và bộ phim thành công, phần chia của tổng số người tham gia cũng làm tăng chi phí,” Goldberg nói.

Gone in 60 Seconds

Kết quả là, nếu bạn có đối tác ăn chia và bộ phim thành công thì lợi nhuận ròng khó có thể dương, Goldberg nói. Bạn phải trừ đi số tiền ngày càng tăng mà bạn phải trả cho họ từ tổng thu.

Vì vậy, những tài năng được trả lương dựa trên tổng doanh thu cuối cùng sẽ hưởng lợi và chia sẻ lợi nhuận mà bộ phim thu được. Các ngôi sao điện ảnh lớn có quyền đàm phán những loại thỏa thuận đó.

Nhưng một số trường hợp có những người tham gia được trả thù lao dựa trên lợi nhuận ròng. Trong khi những đối tác ăn chia có thể nhận phần thưởng tài chính từ sự thành công của bộ phim, những người tham gia hưởng theo lợi nhuận ròng có thể chẳng còn gì. Trường hợp Batman năm 1989 là vậy đó.

Mark Weinstein, phó giáo sư danh dự về tài chính và kinh tế doanh nghiệp tại Trường Kinh doanh USC Marshall, cho biết các hãng phim thực tế không báo lỗ. (Lưu ý: Weinstein cho biết ông từng là cố vấn trong các vụ kiện tụng liên quan đến định nghĩa về lợi nhuận ròng trong phim điện ảnh và truyền hình, đồng thời đã được các luật sư làm việc cho các hãng phim bồi thường.)

Batman 1989

“[Lợi nhuận ròng] không phải là lợi nhuận theo các nguyên tắc kế toán được chấp nhận rộng rãi,” ông nói. “Đó là một quỹ tiền thưởng. Tôi ký hợp đồng với bạn, bạn là người bán hàng hay bạn là người quản lý. Và tôi nói, ‘Nghe này, chúng tôi sẽ trả lương cho bạn.’ Và bạn thương lượng mức lương, đúng không. Và bạn cũng thương lượng rằng hơn thế nữa, sẽ có một khoản tiền thưởng nếu đáp ứng được một số điều kiện nhất định.”

Hợp đồng đó sẽ có một điều khoản riêng xác định tổng tiền thưởng. Anh giải thích, bạn có doanh thu, sau đó bạn phải trừ đi một số chi phí nhất định và nếu còn tiền, bạn sẽ nhận được, chẳng hạn như 10% trong số đó.

“Không có gì sai với một hợp đồng như vậy. Nó được xác định rõ ràng,” ông nói. “Vấn đề ở Hollywood là vì một lý do ngẫu nhiên, họ sử dụng cụm từ lợi nhuận ròng thay vì quỹ tiền thưởng.”

Coming to America

Một số người trong ngành điện ảnh sẽ không đồng tình về tính công bằng của những hợp đồng như vậy. Đơn kiện các hãng phim có nhiều kết quả khác nhau.

Các nhà sản xuất điều hành của Batman năm 1989, Benjamin Melniker và Michael Uslan, cùng với các biên kịch của bộ phim, được ăn chia lợi nhuận ròng bằng 0. Melniker và Uslan đã kiện Warner Bros. và Polygram Pictures, những công ty sản xuất đằng sau bộ phim.

Một thẩm phán đã bác bỏ vụ kiện của họ, cho là không cung cấp đủ bằng chứng. Nhưng đôi khi cũng có trường hợp thắng.

Hồi cuối những năm 1980, nhà báo chuyên trang hài hước Arthur Buchwald cùng đối tác sản xuất Alain Bernheim đã kiện Paramount Pictures về bộ phim Coming to America, cáo buộc rằng bộ phim dựa trên cách xử lý kịch bản mà Buchwald đã viết có tựa đề “King for a Day”.

Nhà báo Arthur Buchwald

Cuối cùng, một thẩm phán đã ra phán quyết bộ phim dựa trên ý tưởng của Buchwald và Paramount nợ Buchwald và Bernheim một khoản tiền và một tỷ lệ phần trăm lợi nhuận ròng của bộ phim. Trong khi Paramount lập luận rằng họ không nợ hai người đấy bất cứ điều gì vì bộ phim không mang lại bất kỳ lợi nhuận ròng nào, thì thẩm phán chủ trì vụ án đã ra phán quyết rằng hợp đồng của họ là không công bằng và ông sẽ quyết định số tiền hãng phải trả. Cả hai cuối cùng đã được trao tổng cộng hơn 1 triệu đôla.

Tại sao hệ thống này lại được áp dụng và những người tham gia hưởng theo lợi nhuận ròng có bao giờ được hưởng lợi không? Trong một bài báo về lợi nhuận ròng năm 1997, Goldberg đã viết rằng khi những đối tác ăn chia (có thể là những ngôi sao điện ảnh lớn) tham gia một bộ phim sẽ làm tăng khả năng dự án thực sự đi vào sản xuất — cho dù khả năng nhận được lợi nhuận của người tham gia hưởng theo lợi nhuận ròng đi xuống. Và nếu phim đi vào sản xuất, người tham gia hưởng theo lợi nhuận ròng ít nhất sẽ nhận được khoản bồi thường cố định.

Nhưng vào thời điểm đó, Goldberg lưu ý rằng khả năng thanh toán đã giảm trong những thập kỷ gần đây.

Trong nhiều trường hợp, diễn viên, biên kịch và đạo diễn đơn giản là không có đủ khả năng đàm phán để có được thỏa thuận tốt hơn với các hãng phim

“Một phần là do chi phí sản xuất và phân phối tăng cao. Ngoài ra, thu nhập ngày càng chênh lệch, với khoản thanh toán cho các ngôi sao hàng đầu tăng lên so với số tiền dành cho những người tham gia hưởng theo lợi nhuận ròng,” ông viết.

Và trong nhiều trường hợp, diễn viên, biên kịch và đạo diễn đơn giản là không có đủ khả năng đàm phán để có được thỏa thuận tốt hơn với các hãng phim.

Nếu thấy toàn bộ khái niệm về lợi nhuận ròng gây nhầm lẫn hoặc có vẻ vô lý, thì hãy biết rằng không chỉ có mỗi mình bạn đâu. Eddie Murphy, người đóng vai chính trong Coming to America, từng gọi chúng là “điểm khỉ”.