Nếu có điều gì Cừu Thịnh không thể chịu được, thì đó là “giới trưởng giả”.
Từ đó có một ý nghĩa đặc biệt với đạo diễn trẻ này. Nó đề cập tới một
kiểu người hâm mộ điện ảnh Trung Quốc: có học vấn, hợm hĩnh, nhưng không
chịu được phim thách thức, thử nghiệm. Nói một cách khác, kiểu người
xem mà ghét
Suburban Birds — phim đạo diễn đầu tay của Cừu Thịnh.
Bộ phim theo chân hai nhóm nhân vật khi họ đia khắp thành phố Hàng
Châu đang phát triển nhanh chóng. Một nhóm các nhà khảo sát cố gắng đối
phó với tình trạng sụt lún đất do một dự án cơ sở hạ tầng địa phương gây
ra
|
“Những người tự cho là trưởng giả có thể cảm thấy bị sỉ nhục bởi bộ phim
này, vì nó không mang đến cho họ một lý giải hợp lý,” Cừu Thịnh nói với
Sixth Tone. “Nhưng tôi tin người có lòng mạo hiểm và trái tim dịu dàng sẽ thích nó.”
Đạo diễn 31 tuổi này đã quá hiểu người ta nghĩ gì về phim của anh. Vào cuối tháng 2,
Suburban Birds
cuối cùng đã được phát hành tại Trung Quốc, hơn hai năm sau khi nó gây
được tiếng vang lớn trong giới liên hoan phim quốc tế. Nhưng nếu nói
rằng bộ phim này đã gây chia rẽ ý kiến thì đó là nói giảm nói tránh rồi.
Nhiều
tầng lớp và giàu tính biểu tượng hình ảnh, bộ phim theo chân hai nhóm
nhân vật khi họ di băng qua thành phố Hàng Châu đang phát triển nhanh
chóng — quê nhà của Cừu Thịnh ở miền đông Trung Quốc. Một nhóm các nhà
khảo sát cố gắng đối phó với tình trạng sụt lún đất do một dự án cơ sở
hạ tầng địa phương gây ra, trong khi một nhóm trẻ em tìm kiếm người bạn
mất tích giữa đống đổ nát của một khu phố bị phá bỏ. Khi hành trình tiến
triển, hai tuyến truyện hội tụ, nhưng mối quan hệ thực sự của họ vẫn
chưa rõ ràng.
Một nhóm trẻ em tìm kiếm người bạn mất tích giữa đống đổ nát của một khu phố bị phá bỏ
|
Bộ phim bẻ cong thời gian này ngay lập tức thành công về mặt phê bình
khi bắt đầu xuất hiện tại các liên hoan phim hồi năm 2018.
The New York Times ca ngợi “màn ra mắt đạo diễn ngoạn mục” của Cừu Thịnh, trong khi
Variety gọi
bộ phim là “kẻ đánh đố khó hiểu một cách quyến rũ.” Phim được chấm 83%
trên trang phê bình Rotten Tomatoes và giành được nhiều giải thưởng, gồm
cả giải đặc biệt của ban giám khảo Liên hoan phim quốc tế San Francisco
2019.
Tuy nhiên, ở quê nhà, bộ phim này lại được đón nhận lạnh
lùng hơn nhiều. Ngành công nghiệp điện ảnh không thích rủi ro của Trung
Quốc đã miễn cưỡng đầu tư vào việc phát hành toàn quốc, coi phim độc lập
là một mặt hàng khó bán. Trong khi đó, các nhà quản lý Trung Quốc yêu
cầu thay đổi những cảnh trẻ em hút thuốc lá và hát một bài hát không phù
hợp, bên cạnh những cảnh khác.
Variety gọi bộ phim là “kẻ đánh đố khó hiểu một cách quyến rũ”
|
Khi
Suburban Birds cuối cùng ra rạp Đại lục vào tháng 2, phim
chỉ nhận được ít suất chiếu và đến nay đã thu về khoảng 490.000 nhân dân
tệ (75.000 USD) ở phòng vé, theo hạ tầng dữ liệu thị trường điện ảnh
Dengta. Các nhà phê bình trong nước hài lòng với việc cắt giảm quy mô bộ
phim của đạo diễn từng đoạt giải thưởng, nhiều người cáo buộc anh đã
coi trọng phong cách hơn chất lượng.
“Tôi không biết Cừu Thịnh
đang cố gắng thể hiện điều gì trong phim của anh ấy và tôi cũng không có
ý định tìm hiểu,” một bình luận được ủng hộ cao trên Weibo, tương tự
như Twitter của Trung Quốc. “Bất kỳ bộ phim nào không khắc họa được cốt
truyện rõ ràng đều là phim dở.”
Ngành công nghiệp điện ảnh không thích rủi ro của Trung Quốc đã miễn
cưỡng đầu tư vào việc phát hành toàn quốc, coi phim độc lập là một mặt
hàng khó bán
|
Đối với Cừu Thịnh, phản ứng dữ dội ban đầu rất khó chấp nhận. Từng tốt
nghiệp Đại học Thanh Hoa ưu tú ở Bắc Kinh, nơi anh là chủ tịch hiệp hội
điện ảnh, và Học viện Điện ảnh của Đại học Công giáo Hồng Kông, sự vươn
lên hàng sao của anh trước đó gần như liền mạch.
“Tôi đã nhận
được rất nhiều lời mời dự tiệc sau khi giành được một số giải thưởng
điện ảnh quốc tế… vì vậy một thời gian tôi có hơi phô trương,” anh nói.
“Sau đó, tôi nghe các nhà phê bình nói rằng phim của tôi quá coi trọng
bản thân và mang tính thử nghiệm.”
Nhưng đạo diễn nhận ra cơn bão mạng xã hội xoay quanh
Suburban Birds
không chỉ vì bản thân bộ phim. Nguồn cơn là từ cuộc chiến kéo dài giữa
các tầm nhìn cạnh tranh về vai trò của điện ảnh Trung Quốc trong xã hội.
Suburban Birds là phản ánh cá nhân sâu sắc về sự hiện đại hóa chóng
mặt của Trung Quốc và những thay đổi mạnh mẽ của môi trường đô thị
thường gây bất ổn cho các cộng đồng địa phương
|
Theo truyền thống xã hội chủ nghĩa của Trung Quốc, phim là một công cụ
để giải trí và hướng dẫn quần chúng — một quan điểm vẫn có ảnh hưởng
mạnh mẽ cho đến ngày nay. Vì lý do này, nhiều tác phẩm phức tạp như
Suburban Birds là sự tự mãn và không có giá trị.
Tuy
nhiên, những người khác đã thúc giục cảm thông với các đạo diễn phim
nghệ thuật hơn, cho rằng Trung Quốc nên có thái độ tự do văn hóa hơn.
Dai Jinhua, một chuyên gia điện ảnh tại Đại học Bắc Kinh, cho biết trong
một phỏng vấn năm 2016: “Sử dụng cái ý ‘Tôi không hiểu được’ để phê
bình nghệ thuật hiện đại trừu tượng đã có từ lâu. Vào những năm 90, đất
nước này khuyến khích các nhà làm phim sản xuất những bộ phim để những
người ít học có thể tiếp cận, nhưng đã đến lúc phải thay đổi quan điểm
này.”
Khi còn nhỏ, Cừu Thịnh đã chứng kiến toàn bộ khu vực mình sống bị
phá dỡ và xây dựng lại. Có lần, anh cùng một nhóm bạn tìm kiếm một người
bạn cùng lớp không đến trường, nhưng cuối cùng đã bỏ cuộc vì không còn
biết cách điều hướng trong chính khu phố của mình — một tình tiết đã
truyền cảm hứng cho cốt truyện của Suburban Birds
|
Bản thân Cừu Thịnh đã bị buộc phải giải quyết vấn đề này, tại một sự kiện gần đây đã phát biểu rằng những chỉ trích
Suburban Birds
nêu bật những vấn đề mà bối cảnh phim độc lập của Trung Quốc đang phải
đối mặt. Anh nói: “Chúng ta cần nhiều sự kiện chiếu hơn nữa để đưa khán
giả đến gần hơn với phim độc lập và xóa bỏ rào cản.”
Nhưng không
gian dành cho phim độc lập dường như đang bị thu hẹp ở Trung Quốc, bị
siết chặt bởi một bên là ngành công nghiệp điện ảnh ngày càng tập trung
vào lợi nhuận và bên kia là sự quản lý chặt chẽ hơn. Cừu Thịnh cho rằng
phim nghệ thuật kiếm được vài triệu nhân dân tệ trong năm 2016 thì nay
may mắn lắm mới kiếm được 1 triệu.
Anh nói: “Ngành công nghiệp này đề cao phim của hãng lớn. Chúng dễ có lời hơn.”
Theo Cừu Thịnh, cuộc sống ở các cộng đồng xưa cũ, xiêu vẹo ở Hàng
Châu rất chật vật, nhưng hồn nhiên hơn. Chỉnh trang đô thị mang lại
những tiện nghi hiện đại, nhưng cũng tạo ra những chia rẽ xã hội mới
|
Kết quả là, các nhà làm phim Trung Quốc mắc kẹt trong hoàn cảnh khó
xử, theo Cừu Thịnh. Vì khó tạo ra ảnh hưởng ở trong nước, nhiều người
tập trung vào việc đạt được sự công nhận ở nước ngoài. (Cừu Thịnh là một
trong số những đạo diễn tiềm năng của Trung Quốc chiến thắng tại các
liên hoan quốc tế gần đây, bên cạnh
Summer Blur của Hàn Súy đã
giành được Giải thưởng Thế hệ Berlin hồi tháng 2 năm nay). Nhưng điều
này lại khiến nhiều người buộc tội những người sáng tạo như Cừu Thịnh là
“ngoại lai” và mù quáng tìm kiếm sự chấp thuận của người nước ngoài.
Đối
với Cừu Thịnh, các tranh luận về ý định và phong cách làm phim của anh
thật khó chịu, vì chúng có xu hướng át đi mọi thảo luận về nội dung
phim. Anh khẳng định, mục tiêu quan trọng của anh với tư cách nhà làm
phim chỉ đơn giản là khám phá thực tế cuộc sống ở Trung Quốc, trong tất
cả sự phức tạp và mâu thuẫn của nó.
Cừu Thịnh khẳng định, mục tiêu quan trọng của anh với tư cách nhà
làm phim chỉ đơn giản là khám phá thực tế cuộc sống ở Trung Quốc, trong
tất cả sự phức tạp và mâu thuẫn của nó
|
Đằng sau cảnh quay lạ mắt,
Suburban Birds là phản ánh cá nhân
sâu sắc về sự hiện đại hóa chóng mặt của Trung Quốc và những thay đổi
mạnh mẽ của môi trường đô thị thường gây bất ổn cho các cộng đồng địa
phương. Lớn lên gần Ga Tàu Đông Hàng Châu cũ vào những năm 90, Cừu Thịnh
đã tận mắt trải nghiệm sự biến đổi này.
Khi còn nhỏ, Cừu Thịnh
đã chứng kiến toàn bộ khu vực mình sống bị phá dỡ và xây dựng lại, tiếng
ồn của công trường xây dựng là bản nhạc nền liên tục. Có lần, anh cùng
một nhóm bạn tìm kiếm một người bạn cùng lớp không đến trường, nhưng
cuối cùng đã bỏ cuộc vì không còn biết cách điều hướng trong chính khu
phố của mình — một tình tiết sau đó đã truyền cảm hứng cho cốt truyện
của
Suburban Birds.
Theo Cừu Thịnh, cuộc sống ở các cộng đồng xưa cũ, xiêu vẹo ở Hàng Châu
rất chật vật, nhưng hồn nhiên hơn. Chỉnh trang đô thị mang lại những
tiện nghi hiện đại, nhưng cũng tạo ra những chia rẽ xã hội mới, vì chính
quyền địa phương không sẵn sàng trao quyền bình đẳng cho một số lượng
lớn “ngoại địa nhân”, tức là những người di cư nội địa, những người tràn
vào thành phố. Nó cũng tạo ra chênh lệch kinh tế lớn hơn, khi con người
phải vật lộn để thích nghi với nền kinh tế thị trường.
Dịch: © Ngô Bình @Quaivatdienanh.com
Nguồn: Sixth Tone