• Giải Oscar của Drive My Car có giúp điện ảnh Nhật Bản được khán giả quốc tế công nhận?

Hidetoshi Nishijima, trái và Toko Miura trong Drive My Car, phỏng theo tác phẩm của Haruki Murakami

Bao năm qua, những cuốn sách được yêu thích của Haruki Murakami đã làm nền cho một số tác phẩm chuyển thể trên màn ảnh rộng với nhiều kết quả khác nhau. Nhưng tác phẩm mới nhất đã thu hút được sự tán thưởng gần như nhất trí: Drive My Car, từ một truyện ngắn của nhà văn. Đây là chuyển thể thành công hiếm hoi tự mình đứng vững là một bộ phim tinh tế, và rọi hào quang mới mẻ vào đạo diễn Ryusuke Hamaguchi, như một tài năng lớn.

Nguồn tư liệu cho Drive My Car không quá 40 trang. Kể về một diễn viên sân khấu tên là Yusuke Kafuku, thuê tài xế riêng và có tình bạn bất ngờ với một diễn viên từng là một trong những người tình của người vợ quá cố của anh. Từ những suy ngẫm thú vị về sự ân hận và diễn xuất trong câu chuyện của Murakami, Hamaguchi se vào đó một điều lớn lao hơn nhưng không kém phần gần gũi: một bộ phim dài ba giờ nhiều tầng lớp, không thể đoán trước có xu hướng để cho người xem làm mới.

Vị đạo diễn 42 tuổi đã làm phim từ những năm 2000, nhưng anh là người đầu tiên nói rằng chuyện này có vẻ khó xảy ra như thế nào.

Vợ của Yusuke, Oto (Reika Kirishima)

“Về cơ bản, tôi không nghĩ rằng các tác phẩm của Murakami viết là để chuyển thể,” đạo diễn nói với vẻ trầm ngâm tại văn phòng của Janus Films, một trong những nhà phân phối Drive My Car. Anh đã phát biểu vào tháng 9 trước buổi ra mắt bộ phim này tại Liên hoan phim New York. “Văn chương của Murakami thật tuyệt vời khi thể hiện cảm xúc nội tâm và tôi nghĩ đó là lý do tại sao mọi người muốn chuyển thể. Nhưng tái hiện những cảm xúc nội tâm đó trong phim thực sự là rất khó.”

Đã có lúc, Murakami thậm chí không cho phép chuyển thể: “Sách là đủ rồi,” ông nói với The New York Times vào năm 1990. Nhưng cùng với Drive My Car, các ví dụ đáng chú ý bao gồm Burning, một tác phẩm chuyển thể được ca ngợi của đạo diễn tác gia người Hàn Quốc Lee Chang Dong do Steven Yeun đóng chính, cũng như Tony Takitani và Norwegian Wood. Carlos Cuarón, đồng biên kịch của Y Tu Mamá También, thậm chí còn làm phim ngắn The Second Bakery Attack, với Kirsten Dunst.

Murakami rất ngạc nhiên khi hay tin bản chuyển thể của Hamaguchi (đã được sự cho phép của ông) dài ba tiếng. Vì vậy, ông đã mua vé đi xem Drive My Car tại một rạp chiếu địa phương.

Ryusuke Hamaguchi nói: “Văn chương của Murakami thật tuyệt vời khi thể hiện cảm xúc nội tâm và tôi nghĩ đó là lý do tại sao mọi người muốn chuyển thể. Nhưng tái hiện những cảm xúc nội tâm đó trong phim thực sự là rất khó”

“Tôi bị cuốn hút từ đầu đến cuối,” nhà văn nói trong một email. “Tôi nghĩ rằng chỉ riêng về thời lượng đã là một kỳ tích tuyệt vời.”

Diễn giải sủi tăm của Hamaguchi — ứng viên của Nhật Bản cho Giải thưởng Viện Hàn lâm phim quốc tế hay nhất — dường như phá được mã khóa trong việc chuyển thể Murakami. Để bắt đầu, đạo diễn đã chọn một câu chuyện tương đối đơn giản. Drive My Car thiếu những nét siêu thực mà độc giả có thể biết từ cuốn tiểu thuyết A Wild Sheep Chase và The Wind-Up Bird Chronicle của nhà văn, chẳng hạn vậy.

“Ông ấy có thể trở đi trở lại giữa những thứ có thật và những thứ không có thật trong cuốn sách,” Hamaguchi nói về tác phẩm khác của tác giả. “Nhưng khi bạn đưa điều đó vào phim lại dễ trở thành ngớ ngẩn và khó khiến cho khán giả tin tưởng. Drive My Car là câu chuyện ở chỗ nó vẫn tồn tại trong lĩnh vực thực tế.”

Từ những suy ngẫm thú vị về sự ân hận và diễn xuất trong câu chuyện của Murakami, Hamaguchi se vào đó một điều lớn lao hơn nhưng không kém phần gần gũi: một bộ phim dài ba giờ nhiều tầng lớp, không thể đoán trước có xu hướng để cho người xem làm mới

Nguyên tác của Murakami đi theo cuộc trò chuyện giữa Yusuke với người lái xe của anh, Misaki (do Toko Miura đóng trên màn ảnh), một phụ nữ trẻ tuổi dè dặt dần trở nên ấm áp. Anh nói với cô ấy rằng anh đã ám bạn diễn mới của anh để trả thù sự không chung thủy của vợ mình như thế nào. Vợ của Yusuke vẫn chỉ là một ký ức trong câu chuyện.

Phiên bản của Hamaguchi xáo trộn và mở rộng dòng thời gian của câu chuyện. Vợ của Yusuke, Oto (Reika Kirishima), vẫn còn sống, và chúng ta bắt đầu bằng cách quan sát cô và Yusuke (Hidetoshi Nishijima). Cô ấy là biên kịch truyền hình nổi tiếng và cặp đôi có một nghi thức: Cô kể chuyện cho anh nghe trong lúc họ quan hệ tình dục, và sau đó họ cùng nhau dựng kịch bản.

Đó là một sự tưởng tượng khó hiểu và thực sự xuất phát từ một câu chuyện khác của Murakami, Scheherazade (giống như Drive My Car, nằm trong tuyển tập truyện ngắn Men Without Women). Cảnh mở đầu của Hamaguchi là khoảnh khắc bất động của Yusuke và Oto ở nhà, với Oto thoạt đầu bí ẩn trong hình cắt bóng dưới ánh sáng chạng vạng.

Cảnh phim tương phản lãng mạn với phần mở đầu của Murakami: Yusuke độc ​​thoại về những kiểu tài xế nữ khác nhau. Hamaguchi ghi công ý tưởng này cho đồng biên kịch Takamasa Oe.

Koshi (Masaki Okada), người đã ngoại tình với vợ của Yusuke

“Tôi muốn nhấn mạnh vị trí trung tâm của Oto trong câu chuyện,” Oe viết trong một email. “Giọng nói của cô ấy và sự hiện diện ma quái của cô ấy luôn là chìa khóa của câu chuyện.”

Bộ phim vẫn trung thành với cái chết của Oto, nhưng Hamaguchi sau đó xây dựng từ việc nhắc đến Uncle Vanya trong nguyên tác thành một mạch truyện trung tâm. Yusuke được mời đạo diễn vở kịch này cho một liên hoan sân khấu ở Hiroshima. Dàn diễn viên quốc tế của anh bao gồm một chàng trai trẻ (và bộp chộp) tên Koshi (Masaki Okada), người đã ngoại tình với vợ của Yusuke (giống như diễn viên trong truyện ngắn).

Các diễn viên trong vở kịch của Yusuke nói lời thoại của họ bằng các ngôn ngữ khác nhau — ý tưởng một phần xuất phát từ kinh nghiệm của Hamaguchi khi tham gia một lớp học tiếng Anh ở Mỹ cùng với những du khách nước ngoài khác. Trong phim, Hamaguchi đặc biệt quan tâm đến dịch chuyển năng lượng của các buổi diễn tập.

“Tôi nghĩ trong buổi tập, có nhiều sai sót hơn. Bạn có thể cảm nhận một cách sống động hơn những gì đang xảy ra. Và đây thực sự là quá trình sáng tạo,” Hamaguchi nói. “Tôi nghĩ có lẽ điều này thú vị hơn so với phiên bản hoàn thiện hoặc cuối cùng.”

Park Yurim và Hidetoshi Nishijima trong cảnh vở diễn Uncle Vanya trong phim. Park Yurim nói lời thoại bằng tiếng Hàn

Hamaguchi tạo cho Yusuke một trong những thói quen của riêng anh với tư cách là một nhà làm phim: đọc rất kỹ kịch bản trước khi bấm máy. Sự chuẩn bị chuyên sâu của Yusuke bổ sung thêm một khía cạnh khác cho tương tác cảm xúc của Hamaguchi. Trong Uncle Vanya, câu thoại của Sonya “Chúng ta có thể làm gì? Chúng ta phải sống cuộc đời mình” tạo nên một sự cộng hưởng sâu sắc khi Yusuke củng cố mối quan hệ với Misaki và trở thành điểm neo cảm xúc của bộ phim.

Việc gắn kết vở kịch của Chekhov có vẻ là một khác biệt đáng kể so với câu chuyện khép kín của Murakami, nhưng đó hoàn toàn là một trò chơi công bằng đối với tác giả.

“Khi tác phẩm của tôi được chuyển thể, mong muốn của tôi là cốt truyện và lời thoại được tự do thay đổi,” Murakami viết trong email. “Có khác biệt lớn giữa cách một tác phẩm văn học phát triển và cách một bộ phim phát triển.”

Vì lý do đó, nhà văn cũng ủng hộ Burning, một khác biệt tùy nghi với truyện ngắn Barn Burning năm 1983 của ông và chuyển địa điểm hành động.

Burning, với sự tham gia của Yoo Ah In, trái, Jun Jong Seo và Steven Yeun, cũng dựa trên một truyện ngắn của Murakami

“Bằng cách thay đổi bối cảnh từ Nhật Bản sang Hàn Quốc, có cảm giác một thực tế bí ẩn mới đã được sinh ra. Tôi muốn đánh giá cao những loại ‘khoảng cách’ tức khác biệt này,” Murakami nói thêm. (Ngoại trừ một ngoại lệ có thể xảy ra trong Drive My Car: “Tôi đã tưởng tượng một chiếc Saab mui trần cũ kỹ nên khi nhìn thấy chiếc Saab có mui xuất hiện trong phim, lúc đầu tôi cảm thấy hơi phiền. Nhưng tôi đã quen với điều đó rất nhanh.”)

Theo cách nào đó, tưởng tượng sân khấu của Hamaguchi vẫn trung thành với ý nghĩa về những hiện thực lồng ghép trong tác phẩm của Murakami. Nó gợi nhớ đến thủ pháp của Cuarón cho câu chuyện mà ông đã chuyển thể, The Second Bakery Attack. Trong một email, Cuarón cho biết chuyển thể của ông đã chia sẻ với các tác phẩm khác của Murakami cảm giác về “một vũ trụ song song, thuộc về tưởng tượng hoặc trải nghiệm nội tâm của nhân vật chính và hầu như không thể chuyển thể được.”

Việc chuyển thể Murakami có vẻ càng khó khăn hơn khi tác giả miêu tả tác phẩm của mình như một kiểu làm phim riêng: “Tôi có tưởng tượng những cảnh hiện ra trong đầu khi tôi viết không? Tất nhiên. Trên thực tế, đối với tôi, đó là một trong những niềm vui khi viết tiểu thuyết — tôi đang làm bộ phim của riêng mình chỉ dành cho chính tôi,” ông viết trong email.

Phim ngắn The Second Bakery Attack của Carlos Cuarón với Kristen Dunt (phải)

Nhưng Hamaguchi quá biết tránh lý tưởng hóa nguồn tư liệu của mình. Anh trung thành hơn với cảm nhận của anh khi đọc Drive My Car.

Anh nói: “Tôi phải nghĩ xem tôi đã cảm nhận truyện ngắn này thế nào. Trải nghiệm cảm xúc của tôi là cái tôi muốn truyền tải đến người xem bộ phim nhiều hết mức có thể. Điều đó đã đứng đằng sau suy nghĩ xây dựng bộ phim của tôi.”

Drive My Car tham gia vào danh mục phim điện ảnh vốn đã rất ấn tượng của Hamaguchi, đã theo học một bậc thầy về tâm trạng, đạo diễn Kiyoshi Kurosawa. Happy Hour dài năm giờ (2016), bộ phim đầu tiên của Hamaguchi gây sóng gió tại các liên hoan phim, ghi lại cuộc đời của bốn người phụ nữ. Trong bộ phim bi tình lãng mạn Asako I and II (2019), một người phụ nữ phải lòng phiên bản giống hệt một người yêu cũ. Hamaguchi cũng đạo diễn Wheel of Fortune and Fantasy và viết kịch bản cho Wife of a Spy của Kurosawa, cả hai đều được phát hành trong năm nay.

Xem ra Hamaguchi đang bắt tay vào việc mở rộng sự nghiệp, bằng cách theo dõi chặt chẽ những cảm xúc nội tâm.

“Điều tôi thực sự nghĩ đến là bí ẩn bên trong bất kỳ con người nào,” Ryusuke Hamaguchi nói

“Điều tôi thực sự nghĩ đến là bí ẩn bên trong bất kỳ con người nào,” anh nói. “Vì vậy, nếu một nhân vật có thể mang lại cảm giác bí ẩn đó, đó là khi nhân vật không còn cảm thấy không thực nữa. Họ bắt đầu thực sự tồn tại. Nếu nhân vật có thể khiến bạn cảm nhận được điều bí ẩn đó bằng cách nào đó, với tôi đó là cốt lõi trong việc chuyển thể tiểu thuyết.”