• [BLP] Jason Bourne: Cuộc đấu ký ức của Matt Damon

Hồi cuối năm 2013, Greengrass, đạo diễn của The Bourne Supremacy và The Bourne Ultimatum, khẳng định ông không muốn quay lại với chuỗi phim của Universal Pictures lấy cảm hứng từ các tiểu thuyết của Robert Ludlum.

Đạo diễn Paul Greengrass, trái, và Matt Damon tái hợp trên trường quay Jason Bourne

“Chắc chắn tôi không trông đợi có lúc nào quay lại và làm thêm một phim nữa,” Greengrass nói trong một phỏng vấn hồi tháng trước.

Ấy thế mà ngày 29/7 vừa qua, Jason Bourne đã trở lại rạp chiếu sau chín năm nghỉ phép, do Damon đóng trong một phim Greengrass đạo diễn.

Con đường tới sự đồng ý tham gia liên quan đến một cảnh quan chính trị bị phân mảnh, một cơ sở ‘fan’ phản đối và những nhà điều hành chọc ngoáy. Nhưng cái tựa đơn giản Jason Bourne xuất hiện trong môi trường xinê rất khác với môi trường mà siêu điệp viên này đã dấn thân năm 2007.

Với thể loại phim chuỗi, 2016 là một năm hãi hùng. The Huntsman: Winter’s War, Neighbors 2: Sorority Rising, The Divergent Series: Allegiant và Alice Through the Looking Glass, chỉ nêu một vài cái tựa, rớt đánh bịch ở phòng vé. Kết quả thậm chí càng tệ hại với những phần tiếp theo chậm trễ đáng kể, như Zoolander 2 và My Big Fat Greek Wedding 2.

Matt Damon trở lại vai diễn tượng đài của anh

Đội ngũ sáng tạo và hãng phim đứng sau Jason Bourne hy vọng phim của họ sẽ giống số ít ngoại lệ của năm nay, Captain America: Civil War và Finding Dory. Nhưng tất cả đều nhận ra rằng phép toán đằng sau các phim phần tiếp theo thành công là cả một thủ thuật.

“Kỳ cục là bạn không thể cho họ y chang một thứ thì họ tức giận,” Damon nói. “Mà bạn phải cho họ thứ gì đó đủ để họ nhận ra rằng có cảm giác như đang được nhận đúng thứ họ đã bỏ tiền ra mua.”

Với khởi đầu gập ghềnh của chuỗi phim Bourne, thành công tột đỉnh đến như thể một cú sốc — kể cả với ngôi sao của nó. “Phim đầu tiên có vẻ như phá sản,” Damon nói về The Bourne Identity.

Phim đó bị trì hoãn và đội vốn, và bản cuối cùng bị giật khỏi tay đạo diễn của nó, Doug Liman. Nhưng điều kỳ lạ đã xảy ra trong mùa hè năm 2002.

Hỗn hợp hành động cơ bắp, bản năng và những nỗi lo về chính trị đương thời của bộ phim có vẻ mới mẻ với khán giả. Jason Bourne trở thành một người hùng hành động kiểu mới. Anh không nện kẻ thù nhừ tử bằng những lời châm chọc chính xác. Và anh không được sẳm sửa những đồ nghề công nghệ mới nhất hay bảnh bao với chiếc Aston Martin; anh vớ được gì xài nấy hoặc bất cứ chiếc xe nào anh vớ được.

Bourne Supremacy

Tuy The Bourne Identity làm ăn chỉ kha khá ở tuần mở màn — Scooby-Doo thu gần gấp ba doanh thu phòng vé của phim này — những lời truyền miệng đã làm phao cho bộ phim, và rốt cuộc phim làm ra hơn 120 triệu đôla ở Bắc Mỹ.

Hãng phim nhanh chóng lên kế hoạch làm thêm. Greengrass, với Bloody Sunday thành công, kịch tính hóa vụ quân đội Anh tàn sát phong trào phản kháng của người Ireland năm 1972, được mời đạo diễn Bourne Supremacy năm 2004. Sự khen ngợi của giới phê bình đến cùng với thành công phòng vé cho Supremacy và năm 2007, The Bourne Ultimatum, đoạt Oscar biên tập phim, phối âm và biên tập âm thanh.

Nhưng Greengrass đã cháy sạch với Bourne.

Không chỉ làm phim vất vả, mà bộ ba phim đầu tiên này đã liền lạc, một câu chuyện sáng tỏ khi xem một mạch. Kết phim Ultimatum, Jason Bourne nhớ lại mọi chuyện về quá khứ của anh là một sát thủ của chính phủ được đào tạo cao cấp và bơi vượt sông Đông, kết liễu các quan chức thối nát đã muốn giết anh. Một phim mới đòi hỏi một tập hợp những tình huống động cơ mới.

Hãng phim đã cho Greengrass thời gian, và ông nỗ lực hết sức. Nhưng khi đã rõ là ông không thề tìm ra ý tưởng nào khiến ông hào hứng, Universal Pictures — đối mặt thời hạn hợp đồng với nhà quản lý tài sản của Robert Ludlum phải sản xuất ra phim mới — phải theo kế hoạch B. Không thiết tha với việc chọn diễn viên khác vào vai, hãng phim bèn cho ra một sản phẩm từ biên kịch của phim đầu tiên, Tony Gilroy, chế biến ra một đặc vụ hành động ngầm khác, Aaron Cross (do Jeremy Renner đóng) cho The Bourne Legacy.

Nhưng Donna Langley, chủ tịch Universal Pictures, chưa từ bỏ hy vọng. Suy cho cùng, phim chuỗi là máu nuôi ngành điện ảnh ngày nay mà.

“Chúng tôi luôn chơi lâu dài với chuỗi phim Bourne,” bà Langley nói, kính trọng quyết định của bộ đôi đạo diễn-diễn viên nhưng tin rằng một ý tưởng hấp dẫn có thể thay đổi tất cả.

“Tuy Matt và Paul đều rất dứt khoát về việc không muốn quay lại, chúng tôi thực sự không muốn vậy,” bà cười lớn nói thêm.

Cuối năm 2013, Langley mời Damon ăn trưa với sếp mới của bà, Jeff Shell, nhà điều hành truyền hình lâu năm mà Comcast vừa đặt vào vị trí quản lý kinh doanh giải trí phim ảnh của Universal. Bữa trưa cùng nhau đó có một mục đích: dỗ dành Matt Damon ngôi sao phim Bourne trở lại.

Damon không dễ bảo dù chỉ để cân nhắc quay lại. Bao năm qua những người tình cờ gặp anh trên phố, trong quán cà phê, ở sân bay, nài nỉ anh đóng phim Bourne nữa, đã tác động không ít. Và tình cờ gặp đội ngũ làm Legacy ở Vancouver khi anh đang quay Elysium mấy năm trước có lẽ đã góp phần.

“Tôi tưởng mình đã thanh thản hoàn tất với ba phim đó rồi, và tôi đã rất hạnh phúc vì chúng là những phim hay và những gì cả chuỗi phim đó đem lại cho sự nghiệp và cuộc sống của tôi,” Damon nói. “Nhưng khi tôi gặp đội ngũ làm phim đó, tôi không ngờ mình lại thấy tổn thương.”

Matt Damon trên trường quay Jason Bourne 2016 trong thể trạng tốt nhất sự nghiệp

Chẳng bao lâu sau bữa trưa ấy với các nhà điều hành Universal, Damon ăn tối với Greengrass ở Los Angeles. “Đến một lúc nào đó trong bữa ăn, tôi nói với Paul, ‘Người ta thực sự muốn xem phim này, mà cũng đâu phải là chuyện gì để cứ khăng khăng từ chối,’” Damon kể. “Đâu phải là làm phim không tìm được khán giả, tôi không muốn chúng ta gạt bỏ cơ hội này.”

Trúng "đài" với Greengrass. Bắt đầu rầm rĩ ý tưởng với đối tác sáng tạo lâu năm của ông là Christopher Rouse, từng biên tập Supremacy và Ultimatum. Và vài tuần sau đó, trên đường dài lái xe về nhà ở London, Greengrass nhận ra: Chuyện này có thể thực sự thú vị.

Greengrass, cựu nhà báo, thường đặt phim của ông trong những sự kiện đời thực, đương thời, bất luận là ở sau cuộc tấn công của Mỹ năm 2003 (The Green Zone) hay là trên tàu hàng bị cướp biển Somali đánh chiếm (Captain Phillips). Và những cú sốc kinh tế chính trị sau khủng hoảng tài chính 2008 mà ông và Rouse đã khám phá trong nhiều dự án khác — các định chế tuyệt vọng bám giữ quyền lực giữa đợt sóng cuồng nộ của các phong trào dân túy — có thể tìm ra mảnh đất màu mỡ cho một phim Bourne mới. Một trong những cảnh hành động đầu tiên của Jason Bourne được quay trên bối cảnh cuộc nổi loạn ở Athens.

“Về cốt lõi, Bourne là một người yêu nước bị những tố chức mà anh tin tưởng phản bội,” Rouse nói. “Đó là những cảm xúc mà con người hiện nay thấy mình đồng nhất.”

Mạng xã hội chỉ mới bắt đầu khi The Bourne Ultimatum ra rạp: Facebook mới ba tuổi, Twitter chỉ mới lên một. Giờ, mạng xã hội chiếm áp đảo đời sống chúng ta, và Greengrass muốn đưa cuộc tranh luận quyền riêng tư-đối kháng-an ninh quốc gia mà những công ty này đã làm chúng thêm trầm trọng.

Bộ đôi đạo diễn-diễn viên trên trường quay

“Thế giới kinh điển của Bourne là thế giới mà bạn nhìn C.I.A. với sự ngờ vực lớn lao,” Greengrass nói. “Nhưng tôi muốn cái nhìn ngờ vực đó, con mắt ngờ vực của Bourne, mở rộng hơn. Vì sự thực là thế giới ngày nay có nhiều ông trùm khác.”

Nhu cầu một thế giới khác đối đầu Jason Bourne có thể được giải quyết. Nhưng một bộ phận công chúng xem phim trẻ tuổi có thể chẳng biết gì về nhân vật này. Và trong một mùa hè có nhiều phim phần tiếp theo bị từ chối hơn là đón nhận, không chừng khán giả sẽ xem một phim Bourne mới chỉ là dự án bất cần đạo lý của hãng phim.

Greengrass khắc ghi quan ngại đó khi ông phác thảo sự xuất hiện lần đầu tiên của Jason Bourne trong phim, tham gia vào một cuộc đấu mình trần, tay không ở vùng biên giới Hy Lạp-Macedonia.

“Đây là cảnh quan trọng vì bảo cho người ta biết Bourne có uy lực, và sức mạnh thể chất không thể coi thường,” Greengrass nói. (Damon cho biết anh phải có được vóc dáng tốt nhất trong sự nghiệp, mà, anh rầu rĩ nói thêm, ở tuổi 45 khó làm hơn tuổi 29.) “Nhưng quan trọng hơn, đây là sự kiểm chứng cho ý định của chúng tôi, rằng đây là điều rất thực với chúng tôi.”

Mọi phim chuỗi đi cùng với những kỳ vọng của khán giả riêng, và nhà làm phim phải tìm ra cách cung cấp cả hai thứ mà Greengrass gọi là “cái mới và cái thực”. Phải giới thiệu nhân vật trẻ hơn. Cắt cảnh nhanh, những cảnh chiến đấu dài hơn bình thường. Và Bourne của Damon một lần nữa lại thấy mình ở trong một cuộc rượt đuổi ô tô chết chóc, nhưng lần này có xe tải của lực lượng SWAT can dự.

Jason Bourne xuất hiện trên nền cuộc bạo loạn ở Athens

Được hỏi chín năm vắng bóng có làm anh lo lắng không hay là việc ‘fan’ khẩn nài anh trở lại chỉ là chuyện ngoài lề, Damon cười lớn.

“Giờ thì quá trễ rồi — dám chơi dám chịu, và tôi hẳn sẽ không bao giờ muốn làm phim để lo lắng những chuyện như thế,” anh nói. “Chúng tôi vẫn tiếp cận y cách chúng tôi đã tiếp cận: Làm phim hay hết mức có thể.”

Bà Langley của Universal không chút nghi ngờ triển vọng của bộ phim mới. Hiện chưa có kế hoạch phim tiếp theo The Bourne Legacy với Renner, cũng không có dự định (mà từng được nghĩ đến) làm phim ăn theo với nhân vật đặc vụ mật nào khác, bà nói.

“Xem này, tôi nghĩ mục đích là vầy: giữ Matt Damon và Paul Greengrass làm phim Bourne cho đến chừng nào họ không thể làm nữa,” bà nói.

Tóm cổ được cả hai người đòi hỏi nhiều hơn chỉ là kỹ năng thuần hóa ngựa của Langley. Damon nói chuỗi phim này cần đi theo hướng khác và rằng phải có Greengrass.

Khi được hỏi liệu ông có trở lại với một phim Bourne khác nữa không, Greengrass bắt đầu đay nghiến.

Đạo diễn Paul Greengrass và Matt Damon khi làm The Bourne Ultimatum 2007

“Lần cuối cùng tôi phạm sai lầm nói không bao giờ, mà đã cho thấy là không đúng rồi,” ông nói. “Thế nên tôi sẽ không nói vậy nữa.”

Đang bận với chuyển thể điện ảnh 1984, Greengrass chưa cam kết dự án tiếp theo. Nhưng ông khẳng định đó sẽ không phải là một phim Bourne nữa.

“Tôi hy vọng chuỗi phim tiếp tục, vì tôi đã dành tình cảm yêu mến lớn lao cho nó,” Greengrass nói, nhưng liệu ông có tham gia không là câu hỏi để ngỏ. “Thậm chí tôi sẽ không nghĩ đến chuyện đó vài năm nữa.”