Có những lúc số phận của một phim bộ tài liệu phụ thuộc vào một người. Đối với Dunhuang-Edge of the World, người đó là đạo diễn người Ireland Ruan Magan.

Câu chuyện ly kỳ về Ban Siêu, nhà ngoại giao thời Đông Hán (25-220) đã mở ra Con đường Tơ lụa cổ đại, là trọng tâm tập đầu tiên của Dunhuang-Edge of the World

Khi lần đầu đặt chân đến Đôn Hoàng, thuộc tỉnh Cam Túc, tây bắc Trung Quốc vào tháng 10 năm 2019, Ruan Magan đã bị ấn tượng bởi cảnh quan tuyệt đẹp. Anh đã ám ảnh lịch sử nơi đó từ lâu. Đây là một dự án tâm huyết, và tương lai của phim bộ tài liệu này nằm ở kịch bản của anh — và đoàn làm phim có thể biến nó thành hiện thực.

Bây giờ, hai năm trôi qua, và ba tập đầu tiên đã được phát sóng trực tuyến qua Tencent Video, bằng cả tiếng Trung và tiếng Anh. Thật đáng khích lệ cho Magan, chúng đã được xem hơn 22 triệu lượt.

Tập đầu tiên kể câu chuyện Ban Siêu, một nhà ngoại giao thời Đông Hán (25-220), người đã mở ra Con đường Tơ lụa cho giao thương khoảng 2.000 năm trước.

Đạo diễn Phùng Tiểu Cương là người dẫn chuyện tiếng Trung cho bộ phim tài liệu dài năm tập trong khi Magan lồng tiếng Anh, đóng góp thứ ba của anh cho xuất phẩm này bên cạnh vai trò tổng đạo diễn và biên kịch.

Đạo diễn một bộ phim tài liệu về Đôn Hoàng là dịp để đạo diễn Magan đưa một phong cách sản xuất mới đến Trung Quốc: Căn cứ dữ kiện thực tế, giống như một phim tài liệu lịch sử, nhưng với những đại cảnh tuyệt vời

Magan đã làm phim ở Trung Quốc hơn 20 năm. Anh nói: “Tôi có niềm đam mê thực sự đối với đất nước, con người và lịch sử lâu đời của Trung Quốc.”

Khi được đề nghị cơ hội đạo diễn một bộ phim tài liệu về Đôn Hoàng, Magan đã rất phấn khích. Anh coi đó là dịp để đưa một phong cách sản xuất mới đến Trung Quốc bằng cách sử dụng định dạng mà anh đã áp dụng nhiều năm ở các thị trường khác, chẳng hạn phim bộ đoạt giải Emmy năm 2012 The Men Who Built America.

Magan nói: “Nó làm cho lịch sử sống động theo một cách rất hiệu quả. Căn cứ dữ kiện thực tế, giống như một phim tài liệu lịch sử, nhưng với những đại cảnh tuyệt vời này. Vì vậy, các nhân vật của lịch sử dường như gần gũi với chúng ta hơn.”

Magan nói rằng các hang động thực sự gợi nhiều cảm hứng cho một nhà biên kịch

Magan cho biết anh đã bắt tay vào nghiên cứu rất nhiều trước khi viết câu chuyện và êkíp Trung Quốc cũng vậy. Đối với anh, một khó khăn là làm rõ “sự thăng trầm của các đường biên giới” theo thời gian.

“Tôi cũng đã nghiên cứu rất nhiều về các hang động, bởi vì dự án sẽ không tồn tại nếu không có việc phát hiện Tàng kinh động cách đây 100 năm,” Magan nói và cho biết thêm rằng các hang động thực sự gợi nhiều cảm hứng cho một nhà biên kịch.

“Kể cả khi bạn nhìn vào những bức tranh trên tường, chúng cũng cho bạn ý tưởng về cách người ta sinh sống, ngôi nhà của họ trông ra sao, cuộc sống hàng ngày của họ như thế nào. Điều đó cũng truyền cảm hứng cho tôi trong vai trò biên kịch,” anh nói thêm.

Ý định ban đầu của dự án là làm một phim tài liệu để giới thiệu cho công chúng biết Đôn Hoàng đã trở thành như ngày nay thế nào

Magan nói một điều khiến anh hứng thú về lịch sử Trung Quốc là nó được viết không phải một lần mà là hai lần, vì những nhà cai trị sẽ có sử gia riêng để ghi chép và sau đó, chúng sẽ được các sử gia tương lai giải thích lại và củng cố.

“Chúng tôi đã nghiên cứu chúng rất chi tiết và đặt các cảnh phim dựa trên những ghi chép lịch sử đó,” anh nói.

Chang Yu, cố vấn lịch sử trong nhóm sản xuất phim bộ tài liệu này, cho biết loạt phim tập trung nhiều hơn vào câu chuyện của con người trong lịch sử, không giống như hầu hết các tác phẩm chỉ đơn giản trình bày bản sách viết tay và tranh tường của Đôn Hoàng.

“Quả thật, con người mới là nhân vật chính trên sân khấu lịch sử,” anh nói.

2.000 năm trước không có phương tiện giao thông hoặc công nghệ hiện đại hỗ trợ, ai có thể băng qua sa mạc và đến nơi này?

Nói về mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử và tư liệu, và cách giải thích chúng bằng trí tưởng tượng, Chang Yu, giảng viên lịch sử tại Đại học Thâm Quyến, cho biết tư liệu ghi chép về con người luôn manh mún, vì vậy cả việc nghiên cứu lịch sử, và các tác phẩm nghệ thuật được tạo ra trên cơ sở đó, đều nên được hỗ trợ đủ bằng chứng để cung cấp một miêu tả chính xác.

“Lấy câu chuyện của Ban Siêu làm ví dụ. Tất cả các câu chuyện về ông trong phim đều dựa trên các ghi chép lịch sử và phần lớn các đối thoại của ông được phiên lại từ các nguồn như vậy. Tôi nghĩ câu chuyện cuộc đời Ban Siêu có thể huyền thoại và kịch tính hơn miêu tả trong phim tài liệu này của chúng tôi,” Chang nói.

Cũng như Chang, nhiều học giả quốc tế cũng đam mê nghiên cứu Đôn Hoàng được phỏng vấn trong phim để cung cấp cho khán giả góc nhìn của họ.

Loạt phim tập trung nhiều hơn vào câu chuyện của con người trong lịch sử, không giống như hầu hết các tác phẩm chỉ đơn giản trình bày bản sách viết tay và tranh tường của Đôn Hoàng

Theo Lyu Bo, đồng sản xuất bộ phim, ý định ban đầu của dự án là làm một phim tài liệu để giới thiệu cho công chúng biết Đôn Hoàng đã trở thành như ngày nay thế nào.

“Chúng tôi đã tự hỏi ai, 2.000 năm trước không có phương tiện giao thông hoặc công nghệ hiện đại hỗ trợ, có thể băng qua sa mạc và đến nơi này? Và Hang Mạc Cao đã được tạo ra từ đầu như thế nào?” Lyu nói.

Ông cho biết các diễn viên cho từng nhân vật đã được lựa chọn cụ thể để phù hợp với đặc điểm của từng nhân vật lịch sử. Nhưng làm thế nào những nhân vật đó được chọn chính họ?

Các diễn viên cho từng nhân vật đã được lựa chọn cụ thể để phù hợp với đặc điểm của từng nhân vật lịch sử

Đó là một khó khăn khác mà Magan phải đối mặt. Chỉ chọn năm nhân vật chính trong lịch sử Trung Quốc — mỗi tập một nhân vật — đã là một thách thức, bởi vì có nhiều câu chuyện hơn, về nhiều nhân vật lịch sử hơn, được kể.

Anh nói thêm rằng anh hy vọng bộ phim tài liệu này sẽ kết nối với khán giả trẻ hơn. “Khi chúng ta nhìn vào lịch sử, chúng ta đang thực sự nhìn vào một tấm gương,” Magan nói. “Chính lịch sử tiết lộ cho chúng ta biết chúng ta là ai và chúng ta đến từ đâu.”

Magan đạo diễn bộ phim, cùng với Colm Whelan, cũng kiêm luôn vai trò đạo diễn hình ảnh. Bộ đôi đã làm việc chặt chẽ với đoàn làm phim Trung Quốc, họ đã bên nhau khoảng hai tháng khi quay ở Đôn Hoàng.

Đạo diễn người Ireland Ruan Magan trên trường quay ở Đôn Hoàng, tỉnh Cam Túc, năm 2019

Quan hệ đối tác cộng sinh đó đã được đền đáp, bởi vì, như Magan nói: “Người Trung Quốc, giống như lịch sử của họ, rất phức tạp, thông minh, dũng cảm và đầy tham vọng.”