Vào năm 1975 và 1977, Jaws và Star Wars công bố sự xuất hiện của bom tấn Hollywood — những phim lớn, cảnh tượng hoành tráng, thân thiện với gia đình đã nhường chỗ cho hàng thập kỷ phim sức mạnh cơ bắp, laser, khủng long và rượt đuổi xe hơi. Năm 2019, với phần cuối cùng trong bộ ba Chiến tranh giữa các vì sao tiệm cận doanh thu phòng vé giảm dần, sự hưởng ứng bị phân cực và một tương lai không chắc chắn cho toàn bộ chuỗi phim, đáng để đặt câu hỏi: có phải phim bom tấn đã đến hồi cáo chung?

Bom tấn vẫn là nguồn sống của Hollywood, thuốc tiên và mạng lưới an toàn nhất quán. Nhưng với tình trạng chỉ nhờ vào nhận biết thương hiệu thì không còn đủ sức thu hút khán giả đến rạp chiếu phim, và ngân sách giải trí truyền hình trương phồng có nghĩa là người ta không phải đi xa mới có được kiểu hình ảnh thị giác từng một thời chỉ có trên phim điện ảnh, bom tấn cũng trở thành thứ bấp bênh. Disney vẫn chiếm ưu thế, tì tì cho ra những phim lấy hàng tỉ đôla một cách dễ dàng đáng sợ, nhưng chúng cằn cỗi sáng tạo, phụ thuộc vào một bộ sưu tập tài sản cạn dần. Trong khi đó, những chuỗi phim đáng tin cậy trước đây gặp phải những cái nhún vai hơn là bợ đỡ, làm xói mòn thêm các giả định về người ta muốn xem cái gì.

Không còn chất chát nào nữa: Sophie Turner và Jessica Chastain (phải) trong X-Men: Dark Phoenix

Với các trang trại nội dung nguyên bản do Netflix, Amazon và Disney+ thiết lập mọc lên cái nọ liền tù tì, xinê bom tấn năm nay đã thể hiện một lối suy nghĩ ngày càng lỗi thời. Danh sách phim chuỗi bị đóng băng trong năm 2019 là vô tận. Dark Phoenix, tổng doanh thu 252 triệu đôla ở Bắc Mỹ với ngân sách 200 triệu đôla đánh dấu mức thấp cho chuỗi phim X-Men, chắc chắn đưa loạt phim này đến kết thúc trước khi Disney khởi động lại chừng mười năm nữa.

Men in Black: International (doanh thu: 253 triệu đôla, ngân sách: 110 triệu đôla) đã chứng minh rằng không còn chất chát nào nữa trong tài sản đó, một phát hiện đã cộng hưởng trong những thất bại của Godzilla: King of the Monsters (doanh thu 385 triệu đô la, ngân sách: 200 triệu đôla), Terminator: Dark Fate (doanh thu: 260 triệu đôla, ngân sách: 196 triệu đôla), The Lego Movie 2 (doanh thu: 191 triệu đôla, ngân sách: 99 triệu đôla) và, trong những tuần cuối năm 2018, Bumblebee (doanh thu: 468 triệu đô la, ngân sách: 135 triệu đô la) — một nỗ lực nếu không gây chấn động thế giới thì cũng có lời để hồi sinh chuỗi phim Transformers hiện mất tăm mất tích.

Cùng với Nàng tiên cá và Cruella sắp ra mắt, Mulan đánh dấu những mẩu vụn cuối cùng trong danh mục vốn liếng hạng A của Disney

Những nỗ lực hồi sinh Hellboy (doanh thu: 50 triệu đôla, ngân sách: 44,6 triệu đôla), Shaft (doanh thu: 21 triệu đôla, ngân sách: 35 triệu đôla) và Những thiên thần Charlie (doanh thu: 57 triệu đôla, ngân sách: 55 triệu đô la) đều chết ngay khi ra rạp. Nguyên tắc chung là các bộ phim phải thu gấp hai lần rưỡi ngân sách sản xuất thì mới có lợi nhuận.

Đã có thời phần lớn những phim nói trên là chắc ăn — những tài sản đáng tin cậy rõ ràng có thể tân trang bằng một lượt sơn mới hoặc một vài gương mặt mới và khán giả sẽ đổ xô đi xem bất kể. Nhưng sự từ chối rộng khắp của khán giả đã nói lên một hiện trạng éo le mới cho Hollywood: những bộ phim thành công không đảm bảo có những phần tiếp theo thành công không kém, các ngôi sao cũng không đủ sức thu hút người ngờ nghệch, và hầu hết mọi thứ được ưa chuộng đều chỉ là nhất thời.

Disney đã giải quyết vấn đề này bằng cách ngấu nghiến những tài sản như thể chúng là đồ ngọt Halloween. Mặc dù vậy, sự mệt mỏi đang diễn ra — không hẳn về mặt doanh thu phòng vé, tập đoàn này chiếm đến 10 trong số 20 phim thành công nhất năm 2019, mà về mặt sáng tạo. Rốt cuộc, phim hoạt hình kinh điển có thể được khởi động lại thông qua người đóng hoặc công nghệ ảnh ảo đang trở nên ngày càng có hạn. Mulan sắp ra mắt, Nàng tiên cá và Cruella đều đánh dấu những mẩu vụn cuối cùng trong danh mục vốn liếng hạng A của Disney — một Oliver and Company người đóng với sự tham gia của những diễn viên cỡ Hemsworth không tạo ra phấn khích nhiều tương đương.

Star Wars đang ở ngã tư định mệnh

Star Wars cũng vậy, ở một ngã tư định mệnh. Thành công trong việc chọc điên lực lượng người hâm mộ bằng hai cú đấm liên tiếp gây chia rẽ của The Last Jedi và The Rise of Skywalker, giờ đây chuỗi phim có một tương lai bất định. Một số nhà làm phim nổi tiếng để mắt tới các phim Star Wars trong tương lai đã bỏ chạy hoặc bị Lucasfilm gạt ra, trong khi các dự án ban đầu được coi là phim độc lập, như Solo: A Star Wars Story (y hệt kiểu X-Men Origins: Wolverine trong vũ trụ điện ảnh của George Lucas), từ đó đã trở thành độc quyền của Disney +, đáng chú ý là phim bộ ngắn tập Obi-Wan Kenobi do Ewan McGregor đóng chính.

Vũ trụ Điện ảnh Marvel không phải đối mặt với nhiều bất định như vậy, nhưng cũng đang ở điểm tới hạn sáng tạo. Avengers: Endgame đã kết thúc câu chuyện quan trọng hơn cả, làm xương sống của chuỗi cho đến nay trong khi vẫy tay tạm biệt một số nhân vật dễ nhận biết nhất của nó. Chuyện gi tiếp theo là một bí ẩn. Ngoài phần tiếp theo, tương lai của Người Nhện trong vũ trụ này vẫn còn mơ hồ, Chris Hemsworth có lẽ đang để mắt đến lối thoát cho Thor của anh, trong khi The Eternals, bộ phim tập hợp siêu anh hùng có sự tham gia của Angelina Jolie, Kumail Nanjiani và Richard Madden, là một tham vọng nếu cố gắng mạo hiểm tạo ra một Avengers mới.

Không phải là bom tấn truyền thống: Evan Alex, Lupita Nyong’o và Shahadi Wright Joseph trong phim Us

Nhìn chung, phim bom tấn đang gặp rắc rối, không còn là trụ cột đáng tin cậy cho Hollywood mà là một bộ phận cơ thể không ổn định, không ngừng rơi ra khỏi vị trí và cần phải tập vật lý trị liệu thường xuyên. Nhưng nó cũng thú vị — và có khả năng sẽ cứu rạp chiếu bóng trong thời gian dài.

Bên ngoài Disney, những phim thành công nhất năm 2019 là những thử nghiệm high-concept — Us của Jordan Peele (doanh thu: 255 triệu đôla, ngân sách: 20 triệu đôla), phản chiếu thập niên 60 trong Chuyện ngày xưa ở Hollywood của Quentin Tarantino (doanh thu: 372 triệu đôla, ngân sách: 96 triệu đôla), phim hài Yesterday “The Beatles là ai?” (doanh thu: 151 triệu đôla, ngân sách: 26 triệu đôla). Knives Out (doanh thu: 185 triệu đôla, ngân sách: 40 triệu đôla) là một bí ẩn giết người toàn sao giống Agatha Christie hơn là giống bất kỳ loại phim siêu anh hùng nào, trong khi Hustlers (doanh thu: 156 triệu đôla, ngân sách: 20 triệu đôla) là câu chuyện chiến tranh giai cấp. Cả hai đều là thành công bất ngờ. Parasite (doanh thu: 126 triệu đôla, ngân sách: 11 triệu đôla), phim ly kỳ-hài xóa nhòa thể loại của Hàn Quốc, đã thu về 21 triệu đôla chỉ riêng ở Mỹ.

Không có phim nào là phim bom tấn truyền thống như chúng ta đã biết, nhưng thu hút sự chú ý như nhau. Chúng thường đem lại cảm giác đúng lúc và khẩn cấp, và đủ quyến rũ để hàng triệu người muốn xem chúng ở rạp chiếu phim thay vì chờ đợi chúng lên Netflix lúc nào đó trong năm 2020.

Joker là bằng chứng cho thấy các thử nghiệm tông điệu loại R vẫn có thể thắng về mặt tài chính

Ngay cả Joker (doanh thu: 1 tỉ đôla, ngân sách: 70 triệu đôla), mà còn kiệt sức, là bằng chứng cho thấy các thử nghiệm tông điệu loại R vẫn có thể thắng về mặt tài chính. Thành công của nó sau đó đã hồi sức tim phổi hết sức cần thiết cho Vũ trụ DC, nơi đã vứt bỏ chương trình nghị sự của Liên minh Công lý nhại-MCU để ưu tiên các phim siêu anh hùng độc lập cho phép các nhà sáng tạo thể hiện và thử nghiệm.

Dấu vân tay của nó còn có thể được nhìn thấy trong các dự án như The Invisible Man sắp ra mắt — phim ly kỳ của Blumhouse Productions tận dụng sự nhận biết thương hiệu đến từ một tài sản trí tuệ (IP), nhưng sử dụng nó để kể một câu chuyện độc lập về ghét phụ nữ, bạo lực gia đình và bệnh tâm thần. Nếu những ý tưởng nguyên bản thực sự bị xem là quá rủi ro, thì IP chỉnh sửa dường như là con đường đi tới, trái ngược với những sửa đổi tốn kém, sao y bản chính như Men in Black: International.

The Invisible Man tận dụng sự nhận biết thương hiệu đến từ một tài sản trí tuệ (IP), nhưng sử dụng nó để kể một câu chuyện độc lập về ghét phụ nữ, bạo lực gia đình và bệnh tâm thần

Hollywood luôn tranh cãi với những thứ như thế này, muôn đời khiêu vũ ở mép vực khi nói đến ngân sách và phòng vé và cái gì khiên cho phim nào đó thành công. Nhưng lần đầu tiên trong 40 năm có lẻ, cuốn sách quy tắc đang được viết lại hoặc thay đổi hết một lượt, và những cách tư duy mới đang thấp thoáng qua khe nứt. Phim bom tấn như chúng ta đã biết đang chết dần, và mọi chuyện rồi sẽ tốt thôi.