Nghe có vẻ giống một lời chào hàng sẽ khiến các nhà sản xuất Hollywood nhăn mặt và hét lên, “Người tiếp theo!” Nhưng đạo diễn người Mexico Guillermo del Toro không chỉ kiếm được ngân sách 19,5 triệu đôla cho The Shape of Water mà còn đưa nó trở thành một thành công thương mại và phê bình, vào cuộc đua với 13 đề cử tại Lễ trao giải thưởng Viện Hàn lâm hôm chủ nhật 4/3.

Guillermo del Toro, trái, trên trường quay The Shape of Water

Del Toro đã đoạt giải Oscar Đạo diễn xuất sắc nhất, lần thứ tư một nhà làm phim đến từ Mexico giành giải thưởng này trong vòng năm năm trở lại đây, tất cả đều với những bộ phim độc đáo. Alejandro G. Iñárritu đã đoạt giải với Birdman năm 2015, câu chuyện hài hước kỳ thú về một diễn viên siêu anh hùng về già cố gắng diễn xuất nghiêm túc trên sân khấu Broadway, và ông lặp lại chiến thắng vào năm 2016 với The Revenant, một phim viễn tây khác hẳn tập trung vào công cuộc trả thù trong nhiệt độ dưới 0. Alfonso Cuarón đã chiến thắng năm 2014 với Gravity, câu chuyện khoa học viễn tưởng mà nhiều người nói là không thể kiếm tiền được, trước khi nó làm ra hơn 723 triệu đôla ở phòng vé toàn cầu.

Được gọi là “Ba Người Bạn”, tựa đề của một cuốn sách nói về những bộ phim xuyên quốc gia của họ, các đạo diễn kể trên không phải là những nhà làm phim Mexico duy nhất giành được những danh hiệu gần đây ở Hollywood. Ngoài ra còn có nhà quay phim Emmanuel Lubezki, có ba giải Oscars; Rodrigo Prieto, đã quay The Wolf of Wall Street, Argo và Brokeback Mountain; và một người thắng giải Oscar khác, nhà dựng phim Eugenio Caballero.

Alejandro G. Iñárritu, phải, và Michael Keaton trên trường quay Birdman

Thành công của Ba Người Bạn cho thấy sức mạnh của một giới nghệ sĩ; họ là những người bạn lâu năm đã cổ vũ nhau chấp nhận rủi ro. Họ bắt đầu làm phim khi nền công nghiệp điện ảnh của Mexico trì trệ trong những năm 1980, bị áp đảo bởi những phim dâm ô và bị lu mờ trước phim bộ truyền hình tỉ tê sướt mướt. Ba Người Bạn đã đánh bật xu hướng này bằng những câu chuyện đen tối về H.I.V., các cuộc hỗn chiến đường phố và những nỗi kinh hoàng lịch sử.

Những bộ phim Hollywood đầu tiên của họ, như Little Princess (1995) của Cuarón và Mimic (1997) của del Toro thành công vừa phải. Trong những năm 2000, thành công của họ tăng dần, ngân sách cũng vậy; Gravity tốn 100 triệu USD.

Hầu hết các bộ phim lớn của họ đều không thể hiện lộ liễu về Mexico, nhưng gốc gác của họ đã len vào theo những cách tinh tế. “Phim của del Toro thể hiện niềm tin rằng trong con người có linh hồn và ma quỷ mà bạn tìm thấy ở những làng mạc nhỏ của Mexico,” nhà báo chuyên về điện ảnh Salvador Franco nói. Phong cách của del Toro còn có thể được so sánh với chủ nghĩa hiện thực kỳ ảo của văn học Mỹ Latinh khi ông kết hợp những khoảnh khắc hết sức kịch tính với quái vật và những nàng tiên biển cả.

Iñárritu trên trường quay The Revenant

Phim của Iñárritu đột phá từ chủ nghĩa lạc quan tinh thần của Hollywood để miêu tả một thế giới rối loạn chức năng hơn. Trong The Revenant, điều này thể hiện qua việc tái hiện miền viễn Tây để cho thấy cuộc sống ở vùng biên giới này những năm 1820 khắc nghiệt đến mức nào. Cuarón trình bày ý thức giai cấp sắc sảo của Mexico, xem xét giao điểm của người giàu và người nghèo trong các phim như Great Expectations.

Ngược lại, Coco của Pixar, đoạt giải Oscar phim hoạt hình xuất sắc nhất, là một tôn vinh văn hóa Mexico do Lee Unkrich, người Mỹ, đạo diễn với dàn diễn viên gốc Latinh. Phim đã phá kỷ lục phòng vé ở Mexico.

Các đạo diễn của nhóm Ba Người Bạn không hướng máy quay của họ vào một chủ đề mà những phim bộ truyền hình, phim truyền hình và điện ảnh của Netflix ở cả hai bên đường biên giới đã tập trung vào — buôn ma túy góp phần gây ra con số kỷ lục 29.168 cái chết vì tự tử ở Mexico năm ngoái.

Alfonso Cuarón, phải, cùng Sandra Bullock (giữa) và George Clooney trên trường quay Gravity

Bản thân del Toro từng chịu đựng tội ác bạo lực khi bọn gangster bắt cóc cha của ông đòi tiền chuộc vào năm 1997, khiến ông và gia đình phải rời bỏ Mexico. Nỗi đau đớn và cuộc đấu tranh của ông đã thể hiện đẹp tuyệt vời qua phong cách điện ảnh đặc trưng của ông, trong những câu chuyện trượt giữa đời thực và phép màu của những câu chuyện cổ tích.

Tuy nhiên, dù các nhà làm phim này đã giành chiến thắng, Hollywood vẫn chưa mặn mà với các diễn viên gốc Latinh. Một nghiên cứu của Stacy L. Smith, Khoa Truyền thông và Báo chí Annenberg thuộc trường Đại học Nam California, cho thấy chỉ 3% nhân vật có thoại trong 100 phim hàng đầu năm 2016 là người Mỹ gốc Latinh, một kết quả đã làm dấy lên sự phản đối của Liên minh truyền thông của người Mỹ gốc Latinh.

“Chúng tôi không yêu cầu sự công bằng nữa,” chủ tịch liên minh, Alex Nogales, nói trong một thông cáo báo chí hồi tháng giêng. “Chúng tôi đòi hỏi sự công bằng.”

Nhà quay phim Rodrigo Prieto và Leonardo DiCaprio trên trường quay The Wolf of Wall Street

Những thành công đáng chú ý của các đạo diễn này — và cách mà họ làm nên di sản của mình trong những bộ phim có tính phổ quát hơn — là một lời nhắc nhở cho thấy sự đa dạng sắc tộc và văn hóa có thể làm phong phú cho ngành công nghiệp điện ảnh như thế nào.

Hy vọng vào mùa giải năm tới, khán giả sẽ được thấy điều đó cả ở phía trước máy quay.