Và từ
Pacific Rim (2013) tới
Godzilla (2014) và
Rampage
(2018), những phim bom tấn quái vật này có thể kể cho ta biết
Hollywood ngồi đâu trong nền điện ảnh toàn cầu, đặc biệt trong mối quan
hệ quyền lực với châu Á.
The Meg, bộ phim Hàm cá mập-khổng lồ kinh phí lớn có Jason
Statham chiến đấu với một megalodon (cá mập Đại Tân Sinh) dài 23 mét, dự
kiến ra rạp ở Việt Nam ngày 10/8 với tựa Cá mập siêu bạo chúa
|
Người ta tin rằng dòng phim quái vật khổng lồ được nhập từ Nhật Bản — thường được gọi đến với tên Nhật Bản,
kaiju eiga (dịch nghĩa đen là phim quái thú lạ). Năm 1954,
Gojira (
Godzilla
trong tiếng Anh), trong đó một con khủng long đột biến to lớn, bị những
vụ thử nghiệm hạt nhân đánh thức, tàn phá Tokyo, đặt nền móng cho các
phim thể hiện hậu quả tan hoang do nhân loại phá hủy bừa bãi trong hình
hài các con quái vật khổng lồ phá nát thành phố.
Thể loại phụ của
dòng phim khoa học-viễn tưởng này nổi lên từ quá trình trao đổi văn
hóa, giúp chúng ta thấy một nền văn hóa vay mượn hay tái chế tư liệu từ
nước khác ra sao.
Gojira vay mượn các khía cạnh của hai phim Mỹ chủ chốt:
King Kong (1933) và
The Beast from 20,000 Fathoms (1953), đều được phát hành tại Nhật không lâu trước khi
Gojira hình thành. Tên của
Gojira là kết hợp giữa phiên âm từ
gorilla, và từ tiếng Nhật cho cá voi,
kujira. Trong quá trình thực hiện của nhà sản xuất thậm chí phim còn có tựa là
The Giant Monster from 20,000 Leagues under the Sea (tạm dịch:
Quái vật khổng lồ từ 2 vạn dặm dưới đáy biển).
Godzilla (1954) của Nhật Bản
|
Kết hợp với ảnh hưởng của sự cố tàu đánh cá Fukuryu Maru vướng tia phóng
xạ từ các vụ thử hạt nhân Castle Bravo, chúng ta thấy một minh chứng
hùng hồn của giao lưu văn hóa, nơi những ý tưởng địa phương và toàn cầu
đến với nhau.
Giao lưu văn hóa tiếp tục một thời gian dài nữa
trong thể loại này. Các công ty Mỹ làm việc với các hãng phim Nhật để
sản xuất các phiên bản
Godzilla mới cũng như các phim kaiju
khác. Việc hợp tác với các nhà sản xuất Nhật Bản giúp đảm bảo một nguồn
cung cấp nội dung đều đặn cho các phim mì ăn liền, rạp ngoài trời và sau
này là truyền hình, bao gồm
Frankenstein Conquers the World (1965),
King Kong Escapes (1967) và
Yog: Monster from Space (1970).
Kaiju ega cũng được sản xuất trên khắp châu Á, bao gồm Hồng Kông và Hàn Quốc. Ví dụ nổi danh nhất là
Pulgasari
(1985) của Triều Tiên, do Kim Jong Il sản xuất và Shin Sang Ok đạo
diễn, người sau từng là nhà sản xuất phim thành công nhất của Hàn Quốc.
Quái vật trong The Beast from 20,000 Fathoms (1953)
|
Thói quen tái chế của HollywoodỞ Hollywood, các khuôn
mẫu toàn cầu được thu nạp và chế biến lại — và liên hệ hoài niệm (đôi
lúc sùng bái) đang ngập tràn lúc này.
Pacific Rim gọi các con
quái vật là kaiju để tưởng nhớ nguồn cội Nhật Bản của dòng phim – và
trận đánh cao trào của phần hai diễn ra ở Tokyo.
Ready Player One
(2018) của Steven Spielberg mô tả một thế giới hậu tận thế tương lai
nơi cư dân thu mình vào một trò chơi thực tế ảo bão hòa văn hóa đại
chúng. Khi một trong những nhân vật chính chiến đấu với ông chủ tập đoàn
gian ác muốn đoạt lấy trò chơi, họ lấy hình hài lần lượt của rôbô
Gundam trong anime và kẻ thù của Godzilla trong thập kỷ 70,
MechaGodzilla, đều là những nhân vật tiêu biểu trong văn hóa đại chúng
Nhật Bản.
Rampage chuyển thể một trò chơi điện tử thập
niên 80 trong đó quái vật khổng lồ phá phách các thành phố. Trò chơi
không có mấy cốt truyện này sản sinh ra một phim phê phán sự nguy hiểm
của các thí nghiệm biến đổi gene.
Godzilla (2014) và
Kong: Skull Island (2017) bắt đầu một vũ trụ quái vật MonsterVerse theo kiểu Marvel.
Godzilla: King of the Monsters được hé lộ sau phần chạy chữ của
Kong, và hai
kaiju này sẽ đối đầu trong một phim sắp tới.
Cảnh phim Jurassic World: Fallen Kingdom (2018)
|
Hướng tới phương ĐôngCác phim
Jurassic World
thách thức các ý tưởng văn hóa và chính trị như nhau. Khi điện ảnh trở
nên xuyên quốc gia hơn, giao lưu văn hóa và một thị trường toàn cầu đang
thay đổi thách thức cách ta hiểu về các mối quan hệ quyền lực. Vì vậy,
có một lý do khác ta nên cân nhắc
Jurassic World là một phim
kaiju: quyền sở hữu của những nhà sản xuất.
Nếu
gần đây có theo dõi World Cup, bạn sẽ thấy các panô quảng cáo cho công
ty Trung Quốc Dalian Wanda, một trong những tập đoàn lớn nhất của Trung
Quốc, vận hành chuỗi rạp chiếu phim lớn nhất thế giới. Năm 2016, tập
đoàn này trả 3,5 tỉ USD mua Legendary Entertainment, công ty sản xuất
đứng sau
Jurassic World,
Pacific Rim và loạt phim
Godzilla.
Một
thương vụ trước đó với công ty nhà nước China Film Group đã cho
Legendary Entertainment quyền truy cập chưa từng có vào thị trường Trung
Quốc qua các hợp đồng hợp tác sản xuất.
The Meg cũng là một phim hợp tác sản xuất với Trung Quốc.
Cảnh Điềm trong phim Pacific Rim: Uprising
|
Các chiến lược địa phương hóa đã hướng tới khán giả Trung Quốc. Ngôi sao
Trung Quốc Cảnh Điềm xuất hiện trong một số phim quái vật của Legendary
— là lãnh đạo quân sự trong phim kỳ ảo võ thuật kaiju
The Great Wall (2016), một nhà sinh học trong
Kong: Skull Island và một nhà khoa học nổi tiếng trong
Pacific Rim: Uprising.
Việc chọn diễn viên ngôi sao cũng là một bước đi chủ chốt được
Hollywood sử dụng để làm vừa lòng thị trường bản địa. Địa điểm cũng quan
trọng — phần hành động trong
The Meg đã được di chuyển từ Maui
trong tiểu thuyết tới Trung Quốc. Dàn diễn viên tham gia có Lý Băng
Băng, một ngôi sao Trung Quốc đã có mặt trong phim
Transformers gần đây nhất.
Nhiều phim quái vật khác gần đây có doanh thu ở Trung Quốc lớn hơn ở thị trường Mỹ.
Pacific Rim: Uprising đã thu về gần gấp đôi, và
Rampage hơn 50%. Ngược lại, các phim
Star Wars có hiệu ứng không đáng kể ở phòng vé Trung Quốc — rõ ràng nội dung quái vật có sức hút với khán giả Trung Quốc hơn.
Lý Băng Băng (trái) cùng Jason Statham trong phim The Meg
|
Chu kỳ phim quái vật khổng lồ đang là ví dụ tiêu biểu nhất cho kinh
doanh toàn cầu hóa của Hollywood. Nắm bắt chất liệu quốc tế, công việc
tái chế quen thuộc và các mối quan hệ với châu Á được chứng minh mạnh mẽ
trong các phim này. Vậy không phải là nói rằng tất cả là mới mẻ hay là
dòng chảy một chiều: thành công của Legendary với
Godzilla đã
truyền cảm hứng cho hãng phim Toho phát triển không chỉ một mà hai phim
truyền hình với biểu tượng được yêu quý của đất nước này.
Dịch: © Phương Hà @Quaivatdienanh.com
Nguồn: Quartz