Trong khi các thiên sử thi vũ trụ như Star Wars và Guardians of the Galaxy ngập trong tiền, những phim khoa học giả tưởng thiên về trí tuệ — về con người đối xử với người máy, sinh vật ngoài hành tinh và công nghệ — không chạm được tới khán giả đại chúng.

Amy Adams và ngôn ngữ ngoài hành tinh hình tròn trong Arrival

Arrival được khen ngợi của Denis Villeneuve lấy tám đề cử Oscar bao gồm Phim hay nhất, nhưng chẳng kiếm nổi quá 100 triệu USD năm 2016. Năm ngoái, Life có một dàn diễn viên với Jake Gyllenhaal và Ryan Reynolds đóng chính – chìm nghỉm với 30,2 triệu USD. Kể cả những lần tái xuất danh giá cũng không thành công: Alien: Covenant của Ridley Scott chật vật kiếm về 74,3 triệu USD, trong khi phần tiếp theo Blade Runner 2049 rất được mong đợi đã lấy năm đề cử Oscar như một cái may trong vận rủi của doanh thu 92,1 triệu USD đáng thất vọng.

Ví dụ luôn: bộ phim du hành thời gian Looper năm 2012 của Rian Johnson có đánh giá tuyệt vời (93% ‘tươi’ trên Rotten Tomatoes), ra mắt với 20,8 triệu USD và thu về tổng cộng 66,5 triệu. Star Wars: The Last Jedi của đạo diễn này cũng thu về các phê bình tuyệt vời (91%), mở màn với 220 triệu USD vào tháng 12 và vẫn đang kiếm tốt với 618,2 triệu USD.

“Khoa học giả tưởng là một thể loại thú vị để làm; nó thử thách năng lực sáng tạo, nhưng có vẻ nó cũng thử thách cả sự kiên nhẫn của khán giả. Họ không ra rạp vì nó,” Jeff Bock, chuyên gia phân tích phòng vé cao cấp cho Exhibitor Relations nói. “Bạn thực sự phải tạo ra một thế giới mà khán giả sẵn sàng bước vào và điều đó đã được chứng minh là việc khó khăn nhất.”

Nhà sinh vật học (Natalie Portman thủ vai) nghiên cứu một con cá sấu bị chặt xác trong Annihilation

Phim mới nhất cố gắng tạo đột phá là Annihilation (ra rạp ngày 23 tháng 2 ở Mỹ), tiếp theo Ex Machina (doanh thu 25,4 triệu USD) được giới phê bình yêu thích của biên kịch/đạo diễn Alex Garland. Phiên bản chuyển thể cuốn tiểu thuyết hơi hướm kinh dị của Jeff VanderMeer có Natalie Portman đóng chính xoay quanh một nhóm phụ nữ đi vào một khu vực đầm lầy bí ẩn ở Florida bao quanh đầy những ánh sáng lấp lánh và có những động thực vật bị biến đổi gene.

Bock nói ông nói có hy vọng lớn đối với Annihilation , “để điều cấm kỵ đó không bám mãi các phim này. Tôi không muốn xem một phim Fast and Furious khác, nhưng tôi có muốn xem một phim khoa học-viễn tưởng thử những điều mới.”

Không phải khán giả nào cũng yêu thích mọi thể loại khoa học giả tưởng, theo lời Lisa Yaszek, giáo sư nghiên cứu khoa học-giả tưởng ở Georgia Tech. Các phim Star Wars nói riêng đại diện cho một nhánh tập trung vào vấn đề con người là trung tâm thế giới: “Họ có những thách thức phổ quát. Bộ phim căn bản là những xung đột giữa cha và con trai, chinh phục tình yêu và công lý,” bà nói.

Alicia Vikander thể hiện sự cân bằng lý tưởng giữa con người và trí thông minh nhân tạo trong Ex Machina

Nhưng các câu chuyện khoa học giả tưởng như Arrival và Blade Runner thực sự đi vào cái chưa biết, Yaszek nói thêm. “Bạn có cảm giác ngỡ ngàng về sự rộng lớn và đáng kinh ngạc của vũ trụ, nhưng bạn cũng bắt đầu nhận ra con người không phải trung tâm của mọi thứ.” Những câu chuyện này thách thức khán giả hơn. “Không ngạc nhiên khi những phim đó không thành công như những phim kể một câu chuyện quen thuộc có cảm giác an toàn.”

Khó mà tưởng tượng bây giờ, nhưng ngay cả Star Wars cũng là mới thời 1977, khi bộ phim khởi nguồn của George Lucas trở thành hiện tượng vì cách nó pha trộn phim Viễn Tây, phim phiêu lưu truyền kỳ kiểu xưa và hành động theo cách chưa ai thấy. Tuy nhiên, cung cách bí hiểm, có nhịp phim chuẩn chính là tiêu chuẩn cho thể loại đó vào thời những năm 1960 và 1970, thời kỳ đỉnh cao giới thiệu Alien phần đầu, cũng như 2001: A Space Odyssey, Soylent Green và The Andromeda Strain.

Khán giả thời hiện đại, như những đứa trẻ lớn lên với các phần tiền truyện của Star Wars, “thực sự muốn phiên bản bánh ngọt của khoa học giả tưởng – một thứ để thỏa mãn thói ăn ngọt,” Paul Dergarabedian, phân tích truyền thông cấp cao cho comScore, nói.

Ryan Gosling vào vai Sĩ quan K, một cảnh sát Los Angeles phát hiện một bí mật quan trọng trong Blade Runner 2049

Một số phim như Gravity (thu về 274,1 triệu USD năm 2013) và The Martian (228,4 triệu USD năm 2015) đã tìm thấy “giao lộ hoàn hảo” giữa chất liệu nặng nề và giá trị giải trí, Dergarabedian nói. “Có thể chỉ là phép thuật, nhưng nó đang dần trở nên hiếm.”

Trong khi dòng phim này đang chật vật ở rạp chiếu, các đài cáp và dịch vụ trực tuyến đã trở thành nơi trú ngụ cho các sản phẩm khoa học giả tưởng trí tuệ với Westworld của HBO và Stranger Things và Black Mirror của Netflix được ưa chuộng. Những nơi này đã trở thành lựa chọn khác cho các nhà làm phim muốn hiện thực hóa tư liệu của họ trong khi tránh được yêu cầu phải thành công ở phòng vé.

The Cloverfield Paradox bất ngờ phát hành trên Netflix vào tháng 2, và phim 'noir' Mute mới của đạo diễn Duncan Jones, về một anh phục vụ quầy bar (Alexander Skarsgaard) cố tìm người bạn gái ở Berlin thời tương lai, phát hành ngày 23 tháng 2.

Jones đạt được thành công khoa học giả tưởng với Moon đoạt giải BAFTA năm 2009 và hai năm sau đó với phim ly kỳ xuyên thời gian Source Code – thu về những bình phim tốt nhưng chỉ có doanh thu 247 triệu USD toàn cầu.

Alexander Skarsgaard đóng vai chính trong Mute là một phục vụ quầy bar không nói được ở Berlin thời tương lai

“Các hãng phim phải kiếm hàng tỉ đôla mới được coi là thành công. Thế thật ngu ngốc,” Jones nói. “Không phải phim nào cũng đều có thể thành thứ mọi người muốn xem và mọi người sẽ thích. Làm phim không hấp dẫn được mọi người không sao cả. Có phải bữa nào cũng ăn McDonald’s được đâu.”