• [Bình luận phim] The Danish Girl: Hành trình của Eddie Redmayne

Cô người mẫu xinh đẹp kia chính là người chồng cũng là họa sĩ của Gerda, Einar Wegener (Eddie Redmayne thủ vai), mới công khai là một phụ nữ, được biết đến sau này với cái tên Lili Elbe. Mang theo sự gợi cảm, bức họa đi trước thời đại của nó, cũng như là chủ đề đời thực của bộ phim, Wegener hay Elbe, một trong những bệnh nhân đầu tiên nhất trải qua phẫu thuật chuyển đổi giới tính, vào năm 1930.

Alicia Vikander (trái) và Eddie Redmayne trong The Danish Girl

“Trong đoạn phim đó, qua bức họa này, chúng ta có thể thấy được câu chuyện của Lili và Gerga vừa truyền thống Đan Mạch, mà lại cũng vượt xa khỏi truyền thống đó ra sao,” David Ebershoff, tác giả cuốn tiểu thuyết năm 2000 The Danish Girl, nguyên tác của bộ phim. “Một phong trào vì quyền phụ nữ đã diễn ra ở Đan Mạch đồng thời với cuộc sống của họ.”

Dù là sản phẩm hợp tác Anh-Mỹ, The Danish Girl – do Tom Hooper (The King’s Speech) đạo diễn – đây cũng là bộ phim mới nhất trong chuỗi dài trong những câu chuyện Đan Mạch phiêu lưu nhục dục khám phá sự bình đẳng giới tính và nhân thân. Truyền thống này đã được manh nha bởi những người Đan Mạch khác trước đó. Đây là đất nước đầu tiên hợp pháp hóa ấn bản khiêu dâm năm 1967; đến năm 1969 cũng dỡ toàn bộ kiểm duyệt đối với phim cho người lớn. Đây cũng là nước đầu tiên hợp pháp hóa các hiệp hội công dân đồng giới năm 1989. (Hôn nhân đồng giới được thừa nhận năm 2012.)

Khi đạo diễn Hooper tới thăm Copenhagen lần đầu tiên năm ngoái, ông “hoàn toàn phải lòng” thành phố này. Trong bộ phim ông muốn tỏ sự kính trọng đối với thành phố và những bức tranh xám-xanh của họa sĩ thế kỷ 19 Vilhelm Hammershoi, những tác phẩm mà Ebershoff gọi là “tuyệt tác của ham muốn hờ hững.”

Bức họa A Summer Day của Gerda Wegener, với Einar Wegener đằng sau khung vẽ và Lili Elbe khỏa thân

Một Đan Mạch khăng khít với dân số hiện tại khoảng 5,6 triệu người – đã được xác định trong hơn một thể kỷ qua bởi một xã hội khoan dung. Ý niệm hồi thế kỷ 19 về thuyết cấp tiến văn hóa, cùng thái độ chỉ trích đối với sự gò bó giới tính thời Victoria, đã có sức ảnh hưởng mạnh mẽ, nhà sử học của bộ phim, giáo sư Đại học Copenhagen Casper Tybjerg cho biết, “Giới tính được xem là điều tự nhiên và không nên điều chỉnh.”

Năm năm trước khi phụ nữ có được quyền bầu cử năm 1915, ngôi sao điện ảnh Đan Mạch Asta Nielsen làm khán giả ngỡ ngàng khi vào vai người phụ nữ phóng khoáng cưới con trai một giáo sĩ nhưng rồi lại bỏ trốn theo một nghệ sĩ xiếc trong The Abyss. Trong một điệu nhảy, cô quay cuồng bên người tình. “Nó lại gợi cảm thái quá theo cách hơi nổi bật với thời đại,” giáo sư Tybjerg nói.

Ông cũng cho rằng một “khuynh hướng không phán xét” xuất hiện trong phim ảnh những năm 40, 50 và 60. Bộ phim màu hành động thực đầu tiên của Đan Mạch, Kispus năm 1956 nói về một nhà thiết kế thời trang lập dị nhưng dễ thương, Ngài Marcel. “Khá rõ rằng là nhân vật này được thể hiện là một chàng 'gay' trong bộ phim, và đó không hề là làm trò vui,” Tybjerg nói. Những bộ phim bạo gan khác bao gồm Venom (1966) hay Gift nói về một anh chàng theo chủ nghĩa khoái lạc quay phim lại những lần yêu đương bỡn cợt của mình và xem phim khiêu dâm hạng nặng – mặc dù những đoạn phim tục tĩu bị kiểm duyệt che đi bằng những dấu gạch trắng to.

Einar Wegener do Eddie Redmayne thủ vai

Sự dỡ bỏ kiểm duyệt phim năm 1969 dẫn tới một làn sóng phim với cả những chủ đề tục tĩu lẫn góc cạnh.

Có bộ phim năm 1970 Concerning Lone về một cô gái mới lớn du lịch tới khu vực hippie của Copenhagen, sau đó quan hệ tình dục một cách cởi mở phô bày ngực, rồi có thai và đi phá thai bất hợp pháp. Năm 1978, You Are Not Alone là bộ phim điện ảnh Đan Mạch đầu tiên có hai người con trai yêu nhau. Thành thực một cách mãn nguyện, bộ phim có cảnh những cậu trai mới lớn hôn nhau và vuốt ve trần truồng dưới vòi sen.

Phát hành năm 1987, Forever Friends chọn cách tiếp cận thận trọng với câu chuyện về một anh chàng lòa mắt mới chuyển tới trường mới và làm bạn với một thủ lĩnh băng nhóm và là 'gay'.

Tuy nhiên rào quanh sự bộc trực này vẫn là quan niệm của vùng Scandinavi, luật của Jante, đúc ra một cách trào phúng bởi tác giả người Đan Mạch Aksel Sandemose những năm 1930, về việc khiêm tốn một cách kín đáo và không thổi kèn loan báo thành công cá nhân.

Nữ họa sĩ Gerda Wegener do Alicia Vinkander thủ vai

“Tôi được nuôi dạy ở một đất nước rất cởi mở, đặc biệt là về bản năng giới tính, một cô gái trẻ lớn lên có thể nói chuyện với cha mẹ về vấn đề này từ lúc nhỏ,” diễn viên Vikander cho biết, cô đến từ Thụy Điển và có cha là một bác sĩ tâm thần từng làm việc với nhiều bệnh nhân chuyển giới. “Jante sẽ luôn là một phần của tôi, theo cách mà tôi cũng được nuôi nấng với những người giữ lại chỉ chút ít, ở quê nhà.”

Theo một cách nào đó Lili cũng không hề muốn nổi bật, đạo diễn Hooper cho biết. “Eddie và tôi đã nói chuyện với những người chuyển giới về việc “trôi đi” hay hòa lẫn vào. Lili là một phụ nữ tương đối truyền thống và muôn tìm một người đàn ông rồi mang thai một ngày nào đó.” (Mặc dù các chi tiết còn tương đối mơ hồ về quy mô nhưng ca phẫu thuật của Elbe, bà chết năm 1931 sau khi có biến chứng gây ra bởi nguyên nhân có thể là việc cấy ghép tử cung.)

Nữ diễn viên Vikander chia sẻ cô cũng đã rất mê phong trào làm phim Dogme 95 theo chủ nghĩa tự nhiên năm 1995 tiên phong bởi các đạo diễn Lars von Trier và Thomas Vinterberg. Cả Vikander và đạo diễn Hooper chỉ ra bộ phim Dogme năm 1998 của Vinterberg The Celebration, nói về lạm dụng tình dục gia đình, là một trong những bộ phim Đan Mạch yêu thích của họ.

Cảnh trong phim The Danish Girl

Sau Dogme, nhiều phim Đan Mạch cấp tiến bao gồm Shake It All About (2001), nói về một người đàn ông cầu hôn bạn trai mình, rồi sau đó lại phải lòng một phụ nữ; hay bộ phim về đồng tính nữ tuổi mới lớn Triple Threat (2006) và Ladyboy (2011).

Năm ngoái, Đan Mạch là quốc gia châu Âu đầu tiên cho phép chuyển đổi giới tính hợp pháp không cần chẩn đoán y học. Nhưng phim về những người chuyển giới vẫn rất hiếm, Thomas Gammeltoft, chuyên viên Quỹ Điện ảnh Copenhagen cho biết, đây cũng là nguồn hỗ trợ tài chính cho The Danish Girl. Thế nên bộ phim và câu chuyện của Elbe và Wegener sẽ có thể có ảnh hưởng, ông nhận định.

Đạo diễn Hooper đồng ý. “Nhiều người Đan Mạch tôi đã nói chuyện chưa từng nghe về họ,” ông cho biết. “Quan trọng hơn cả, tôi muốn phục hung lại hai con người từng là những công dân Đan Mạch hình tượng.”

The Dansih Girl phát hành ở Việt Nam ngày 22/1/2016 với tựa Cô gái Đan Mạch.