Dựa trên di sản của Lý Tiểu Long, những Thành Long, Hồng Kim Bảo và Châu Nhuận Phát đã nâng thể loại hành động lên một tầm cao mới với những thành công vang dội như Câu chuyện cảnh sát, Kế hoạch A và Bản sắc anh hùng, chỉ nêu một vài tựa.

Nhiều phim đầu tiên của Vương Gia Vệ, như Trùng Khánh sâm lâm, là những phim nghệ thuật tập trung vào tình yêu và khao khát

Nhưng trong khi sự nổi tiếng toàn cầu của điện ảnh Hồng Kông được tạo dựng nhờ những bộ phim hành động ăn khách như thế — thể loại sẽ đưa Ngô Vũ Sâm và Viên Hòa Bình đến Hollywood và có tác động đến thế với những phim như The Matrix — ít được biết đến hơn là số lượng phim tình cảm và phim lãng mạn-hài xuất sắc sản xuất ở Hồng Kông.

Trên thực tế, những bộ phim này từng là đặc sản Hồng Kông và thường nổi tiếng hơn các phim kung fu và “đạn ba lê” khiến khán giả nước ngoài thán phục. Lấy hai phim của Châu Nhuận Phát năm 1989 làm ví dụ. Bộ phim lãng mạn kịch tính All About Ah-Long / A Lang cố sự của Châu Nhuận Phát đã thu về gần 4 triệu đôla Mỹ ở phòng vé Hồng Kông, trong khi tác phẩm hành động kinh điển được tôn sùng của anh lúc bấy giờ là The Killer / Điệp huyết song hùng chỉ thu về 2,3 triệu đôla Mỹ khiêm tốn hơn.

Châu Nhuận Phát (trái) và Trương Ngãi Gia trong câu chuyện tình All About Ah-Long

Nhưng Comrades, Almost a Love Story / Điềm Mật Mật của Trương Mạn Ngọc-Lê Minh mới chính là bộ phim tình cảm giữ kỷ lục trong thời gian dài nhất với tư cách lấy hầu hết các Giải thưởng Điện ảnh Hồng Kông — chín giải — cho đến khi cuối cùng bài thiền kung fu điêu luyện Nhất đại tông sư của Vương Gia Vệ qua mặt với 12 giải năm 2014. Nhắc đến Vương, chính những bộ phim đầu sự nghiệp về khao khát và tình yêu đơn phương — như Trùng Khánh sâm lâm và Tâm trạng khi yêu — mới là những phim đầu tiên khiến ông được giới phê bình chú ý và tán thưởng.

Tất cả những điều đó đặt ra câu hỏi, chuyện gì đã xảy ra với truyền thống phim lãng mạn xuất sắc của Hồng Kông vậy?

Có thể cho rằng bộ phim lãng mạn tuyệt vời cuối cùng của Hồng Kông đến từ đạo diễn Bành Hạo Tường với bộ ba Khói thuốc tình yêu, trong đó Dương Thiên Hoa và Dư Văn Lạc trong vai một cặp vợ chồng nghiện thuốc lá lén lút sau lệnh cấm hút thuốc trong nhà mới được áp dụng của Hồng Kông. Tuy nhiên, Love on the Cuff / Xuân Kiều cứu Chí Minh đã kết thúc loạt phim vào năm 2017, và kể từ đó chẳng có phim nào đặc sắc được như vậy. Ngay cả trong khoảng thời gian bảy năm giữa phim đầu tiên và phim cuối cùng của bộ ba Khói thuốc đó, cũng chẳng có phim nào đáng chú ý.

Comrades, Almost a Love Story / Điềm Mật Mật của Trương Mạn Ngọc-Lê Minh mới chính là bộ phim tình cảm giữ kỷ lục trong thời gian dài nhất với tư cách lấy hầu hết các Giải thưởng Điện ảnh Hồng Kông

Vậy thì trách ai đây?

Việc thiếu sức mạnh của các ngôi sao có thể là một lý do. Giống như ngành công nghiệp Cantopop đã thất bại trong việc tự tái tạo trong những năm gần đây — trừ một nhóm nhạc nổi tiếng mà chúng ta có thể biết đến bây giờ — vẫn dựa vào những tên tuổi lớn trong quá khứ để bán đĩa và vé xem biểu diễn ca nhạc, điện ảnh Hồng Kông cũng vậy, thường dựa vào những ngôi sao đã thành danh từ những năm 80 hoặc 90.

Những ngôi sao điện ảnh như vậy thực sự có sẵn cơ sở người hâm mộ và cung cấp đảm bảo lợi nhuận hợp lý. Tuy nhiên, hạn chế là hiện nay ở nước ngoài người ta không mặn mà những ngôi sao đó. Điều này trái ngược với thời hoàng kim của Thành Long và Châu Nhuận Phát, những người từng là ngôi sao trong nước và trên toàn thế giới.

Có thể cho rằng bộ phim lãng mạn tuyệt vời cuối cùng của Hồng Kông đến từ đạo diễn Bành Hạo Tường với bộ ba Khói thuốc tình yêu

Sự suy giảm chung của ngành công nghiệp điện ảnh Hồng Kông chắc chắn cũng góp phần. Khi ngành công nghiệp này sụp đổ vào những năm 1990 do các yếu tố như bị sao chép lậu và nhiều nhà làm phim và ngôi sao xuất sắc nhất chuyển đến Hollywood, Hồng Kông đã đẩy mạnh gấp đôi sở trường làm phim hành động. Với thị trường nội địa đang thu hẹp, tại sao không vươn ra toàn cầu? Và đã nghĩ, nếu khán giả toàn cầu quen thuộc với các phim của Lý Tiểu Long, Thành Long và Ngô Vũ Sâm muốn xem phim hành động, thì cứ làm thôi.

Đó là lý do tại sao vào năm 2000, Hồng Kông có thể chọn một bộ phim như Tâm trạng khi yêu làm đại diện tranh giải Oscar Phim truyện quốc tế hay nhất, trong khi những năm gần đây, lại chọn những bộ phim kích thích mạnh như Operation: Red Sea ( 2018) và The White Storm 2: Drug Lords (2019).

Bất luận có phẩm chất gì, những phim lãng mạn kinh điển của Hồng Kông ít gây được ảnh hưởng ở nước ngoài, vì vậy, nghĩa là trong thời kỳ khó khăn hơn, ngành công nghiệp sẽ thiên hơn về phim hành động các kiểu để thu hút được nhà phân phối nước ngoài nhất.

Beyond the Dream

Một lý do cuối cùng khiến Hồng Kông thiếu phim tình cảm đương đại có thể là sự thống trị áp đảo của phim hoặc phim truyền hình Hàn Quốc chính thể loại đó. Làn sóng Hallyu đã dâng cao nhiều năm nay. Nó đã tạo ra vô số thành công như My Love From the Star và My Sassy Girl, chứ không chỉ là những hiện tượng tóc hoa râm như Squid Game và Train to Busan. Với những biểu tượng đã thành danh như Lee Min Ho và Jun Ji Hyun cũng như vô số ngôi sao trẻ khác của Hàn Quốc, không có gì ngạc nhiên khi những năm gần đây Hồng Kông gặp khó khăn trong việc cạnh tranh.

Dẫu có thế nào thì cũng phải nói rõ một điều: các nhà làm phim Hồng Kông hoàn toàn không đánh mất khả năng tạo ra những bộ phim hay. Trên thực tế, đã có một thời kỳ phục hưng lặng lẽ, quy mô nhỏ trong ngành công nghiệp điện ảnh Hồng Kông những năm gần đây. Ten Years được phát hành vào năm 2015 và truyền cảm hứng cho các phiên bản địa phương trong khu vực ở Nhật Bản, Đài Loan và Thái Lan. Các phim như Beyond the Dream / Hơn cả giấc mơ và Mad World / Nhất niệm vô minh đã có cái nhìn dũng cảm vào các vấn đề sức khỏe tâm thần, trong khi Still Human / Kẻ lưu lạc xem xét các khía cạnh khác thường chưa được khám phá của Hồng Kông như tình trạng khuyết tật và cuộc sống của những người giúp việc gia đình.

Still Human / Kẻ lưu lạc xem xét các khía cạnh khác thường chưa được khám phá của Hồng Kông như tình trạng khuyết tật và cuộc sống của những người giúp việc gia đình

Đối với các đạo diễn mới chớm nở, Sáng kiến ​​Phim truyện đầu tay của chính phủ đã hỗ trợ vô giá và đã sản xuất một số bộ phim xứng đáng về các chủ đề khác nhau trong những năm qua.

Một số phim kể về những mối quan hệ cảm động này khác, nhưng không phim nào là kiểu phim lãng mạn Hồng Kông kinh điển điển hình. Vài năm trở lại đây có thể là những năm tháng ảm đạm ở thành phố này, nhưng các nhà làm phim Hồng Kông vẫn là một nhóm tài năng. Nếu ai có thể tìm thấy sự lãng mạn giữa bối cảnh biến động chính trị và đóng cửa vì Covid-19, thì đó chính là họ.