Vương Kiện Lâm, người giàu nhất Trung Quốc, lâu nay mua sắm lu bù ở Hollywood.
Tập đoàn truyền thông của ông, Dalian Wanda Group, hùng hổ mở rộng vào
công nghiệp điện ảnh Mỹ. Wanda, vốn đã sở hữu chuỗi rạp lớn thứ nhì và
một hãng phim lớn của Mỹ, vừa mới ký hợp đồng đầu tư vào Sony Pictures.
Giờ đây, Wanda lại đang đàm phán để mua Dick Clark Productions, nhà sản
xuất tượng đài Giải Quả cầu vàng, trong một thương vụ sẽ khiến Wanda tốn
chừng 1 tỉ đôla.
Tỉ phú Vương Kiện Lâm, chủ tịch Dalian Wanda Group, nhiều năm gần
đây đã để mắt đến Hollywood với việc thâu tóm nhiều công ty giải trí
|
Và Vương Kiện Lâm, năm nay 61 tuổi, không chừng chỉ mới là khởi động.
Nhà điều hành lớn lối này đã tuyên bố tham vọng thâu tóm một trong sáu
hãng phim lớn của Hollywood và long trọng hứa hẹn “làm thay đổi thế giới
mà ở đó người ngoại quốc làm luật.” Wanda gần đây đang thương lượng mua
49% cổ phần Paramount Pictures cho đến khi công ty mẹ Viacom Inc. vội
vàng tháo chạy khỏi thương vụ.
Nhưng không phải ai cũng vui mừng
trước những kế hoạch của ông Vương, đã làm dấy lên quan ngại trong giới
làm luật về việc một công ty thân với chính phủ Trung Quốc có thể vận
dụng quá nhiều quyền kiểm soát đối với nội dung và việc phát hành phim
Mỹ.
Thần kỳ kinh tế của Trung Quốc suốt bốn thập niên qua đã được
định nghĩa bằng năng lực chế tác của họ. Nhưng để trở thành một thế lực
toàn cầu thực sự xứng tầm tạo ảnh hưởng văn hóa, đất nước này cần những
công ty giải trí như Wanda đóng tại Bắc Kinh. Tạo ra doanht hu phòng vé
‘khủng’ không giống như sản xuất điện thoại di động và tivi. Bên ngoài
Hollywood, Bollywood và Hàn Quốc chưa ai từng tìm ra công thức thành
công.
Giải pháp của Wanda lâu nay là mua vơ vào để bắt kịp.
“Điều
chúng ta chứng kiến ở Wanda là họ muốn làm chủ những hãng phim như
Legendary, nhưng không muốn vận hành chúng,” Clayton Dube, giám đốc USC
U.S.-China Institute, nói. “Wanda bảo, ‘Chúng tôi chưa biết cách làm
những bộ phim hay. Chúng tôi muốn học hỏi.’”
Wanda đang trong giai đoạn thương thảo ban đầu để mua Dick Clark Productions, nhà sản xuất tượng đài Giải Quả cầu vàng
|
Nhưng công cuộc tìm kiếm của Wanda cho cái gọi là quyền lực mềm làm nản
lòng giới phê bình ở Mỹ. Tháng này, 16 đại biểu quốc hội Mỹ ký thư kiến
nghị kiểm soát kỹ hơn đầu tư của Trung Quốc vào công nghiệp điện ảnh Mỹ,
dẫn trường hợp đầu tư của Wanda vào AMC và Legendary Entertainment, tập
đoàn này đã thâu tóm với giá 3,5 tỉ đôla, một cái giá mà có nhà phân
tích bảo là quá đáng. Legendary đã giúp sản xuất những thành công phòng
vé như
Jurassic World và
Godzilla.
Các nhà làm
luật bày tỏ quan ngại về tiềm năng gây Trung Quốc tác động đến việc kiểm
duyệt phim Mỹ hay là những thay đổi nội dung có lợi cho cho Trung Quốc.
Wanda
không phải là doanh nghiệp Trung Quốc đầu tiên vấp phải sự săm soi từ
chính quyền Mỹ. Chẳng hạn, hãng phần cứng viễn thông Huawei của nước này
đã bị chặn đứng kế hoạch mở rộng vào Mỹ vì quan ngại an ninh.
Trong
khi đó, Richard Berman, một chiến lược gia truyền thông và kích động
tranh cãi, đã mở chiến dịch có tên “Trung Quốc làm chủ chúng ta” chất
vấn liệu nước Mỹ có khôn ngoan khi cho những công ty như Wanda thâu tóm
các công ty truyền thông Mỹ hay không.
“Trung Quốc kiểm soát việc
sản xuất phim, các đài phát thanh, và những kênh công cộng khác cung
cấp cho chính phủ Trung Quốc một hạ tầng để quảng bá ý thức hệ của họ
trong cuộc cạnh tranh ý thức hệ — thường là theo cung cách khiêm tốn,”
nhóm các nhà làm luật Mỹ công bố trong sách trắng.
Như thể để chạm đến trái tim của ngành công nghiệp giải trí, chiến dịch
quảng cáo ngoài trời trên Sunset Strip nói: “China’s Red Puppet: AMC
Theaters” (tạm dịch: “Con rối đỏ của Trung Quốc: Hệ thống rạp AMC”).
“Họ
kích động và gây phản ứng mạnh,” Stanley Rosen, giáo sư khoa học chính
trị USC và chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học nam California (USC),
nói về những người chỉ trích Wanda.
Wanda Group không phản ứng gì trước các nhận xét đó.
Nhưng Vương Kiện Lâm làm rõ các mục tiêu của ông khi nói, “Không có gì sai trong việc làm số 1 thế giới.”
Các
chuyên gia đã lưu ý những tương quan với sự lên xuống trong đầu tư Nhật
vào Hollywood hai thập niên trước. Hậu quả là một phản ứng dữ dội mà
cũng đã xẹp xuống lâu nay. Nhưng sẽ khó hơn nhiều với Trung Quốc để cuối
cùng có thể được xem là tử tế như người Nhật, vốn dĩ là một đồng minh
quân sự thân thiết của Mỹ và cùng hệ dân chủ với Washington.
“Không
thể xem thường những hệ lụy từ các thương vụ này,” Wheeler Winston
Dixon, giáo sư điện ảnh tại University of Nebraska, Lincoln, nói. “Giờ
đây chúng ta đang bán đi cả đất nước này, mà họ đâu phải là bạn bè thân
thiết của chúng ta.”
Vương Kiện Lâm, giữa, cùng Thomas Tull, phải, CEO của Legendary, sau khi Wanda Group hoàn tất thu tóm trị giá 3,5 tỉ đôla
|
Khi nền kinh tế Trung Quốc càng ngày càng có vẻ kém ổn định, doanh
nghiệp tìm chỗ khác để bỏ tiền vào. Và lĩnh vực kinh doanh phim ảnh
quyến rũ từ lâu đã chứng tỏ sức hấp dẫn các nhà đầu tư giàu có, bao gồm
Alibaba Group, Hunan TV và Tencent. Wanda đặc biệt thân cận với giới
tinh hoa chính trị ở Bắc Kinh.
Trước khi trở thành doanh nhân,
Vương Kiện Lâm đã gia nhập quân đội, như cha của ông là một cựu binh
trong cuộc Vạn lý trường chinh thập niên 1930. Không lâu sau khi rời
quân đội với hàm sĩ quan cấp trung, Vương Kiện Lâm được bổ nhiệm làm chủ
tịch quận Tây Cương của thành phố duyên hải đông bắc Đại Liên tỉnh Liêu
Ninh. Sau đó ông có công việc tại một công ty bất động sản đang gặp khó
khăn ở Đại Liên. Tại đó, với sự giúp đỡ của một người bạn trong quân
đội ông tìm được một khoản vay và vực dây công ty phát triển bất động
sản này.
Vương Kiện Lâm đã biến công ty trở thành doanh nghiệp ăn
nên làm ra vào thập niên 1990 sau khi Trung Quốc hợp phát hóa bất động
sản tư nhân. Vương phát triển đế chế của mình bằng việc xây dựng các
trung tâm Wanda Plaza khắp Trung Quốc. Các dự án đa công dụng này thường
được neo bằng một rạp chiếu phim — bước đầu tiên của Vương Kiện Lâm để
trở thành một ông trùm giải trí.
Giờ đây, Wanda muốn trở thành
thương hiệu chi phối toàn cầu đầu tiên của Trung Quốc — và tập đoàn này
đang triển khai những bất động sản thượng hạng ở các địa điểm đáng khoa
khát như Beverly Hills và London để chứng tỏ bản thân. Tập đoàn đã công
khai doanh số khoảng 43 tỉ đôla năm 2015, chủ yếu từ bất động sản.
Wanda Mall và công viên giải trí chủ đề do Wanda Group xây dựng được
lên đèn ngày 3/9/2016, ở Nam Xương, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc
|
Vương Kiện Lâm không hề ngại đấu với những đối thủ đã có tên tuổi. Ông
công khai chiến với Walt Disney Co. nhiều tuần trước khi khai trương
Shanghai Disney Resort trị giá 5,5 tỉ đôla hồi tháng 6, tuyên bố công
viên giải trí của ông sẽ làm tốt hơn Disney.
Và Vương Kiện Lâm
không hề úp mở ý định thể hiện Trung Quốc trong ánh sáng tích cực. Khi
công bố thương vụ gần đây với Sony, Wanda nói họ sẽ “đề cao yếu tố Trung
Quốc” trong những phim mà họ đầu tư, dù các nhà điều hành Sony nói
Wanda sẽ không tác động vào việc sáng tạo. Thương vụ với Sony cho phép
Wanda sở hữu 10% vốn trong ba đến bốn phim sắp tới như Jumanji, cho phép
các phim này tiếp cận sức mạnh về rạp chiếu và marketing đại trà của
Wanda.
Hollywood mừng còn chưa kịp trước tiền của các nhà đầu tư Trung Quốc, mà Wanda là nhà đầu tư lớn nhất và tham vọng nhất.
Khi
Wanda khai trương phim trường mới của mình, Siêu đô thị điện ảnh Thanh
Đảo (Qingdao Oriental Movie Metropolis) ở thành phố duyên hải đông bắc
Trung Quốc, họ đã mời được những ngôi sao hạng A như Leonardo DiCaprio
và Nicole Kidman.
Leonardo DiCaprio tham dự sự kiện thảm đỏ cho Siêu đô thị điện ảnh của Wanda ở Thanh Đảo ngày 22/9/2013
|
Harvey Weinstein, đồng chủ tịch Weinstein Company, đã gửi thư đến Hội
đồng thành phố Beverly Hills để ủng hộ Wanda phát triển một khu căn hộ
cao cấp và khách sạn ở thành phố này lâu nay lún vào tranh chấp với chủ
nhân của Beverly Hilton.
Sức mạnh và tầm ảnh hưởng ngày càng lớn
của Wanda cuối cùng cho tập đoàn này lợi thế trước các hãng phim tên
tuổi. Wanda sở hữu rạp chiếu ở Trung Quốc nhiều hơn bất kỳ công ty nào.
Năm 2012, họ mua chuỗi rạp chiếu AMC, đơn vị này mới công bố thương vụ
thâu tóm Odeon & UCI Cinemas Group của Anh Quốc và đang nỗ lực
trying để nuốt chửng Carmike Cinemas của Mỹ.
Sở hữu phần lớn việc
kinh doanh rạp chiếu trên thế giới cho Wanda sức ảnh hưởng ‘khủng’ lên
ngành điện ảnh toàn cầu và lo8i5 thế trong đàm phán với các hãng phim về
tỷ lệ ăn chia doanh thu. Wanda nói đến năm 2020 họ muốn kiểm soát 20%
doanh thu phòng vé toàn cầu.
Nếu Wanda mua một hãng phim lớn của
Mỹ, họ sẽ có lợi thế trước những công ty không được phép theo luật chống
độc quyền đã tồn tại lâu đời của Mỹ.
Những nhà làm phim mà
The Times phỏng vấn đã hoài nghi ý tưởng Trung Quốc sử dụng phim ảnh để tuyên truyền — nhất là chuyện đó lại liên quan đến việc kiếm tiền.
Đạo diễn và hai diễn viên chính của phim Jurassic World tại sự kiện quảng bá phim ở Bắc Kinh, Trung Quốc
|
“Nếu họ làm vậy, người ta sẽ ngừng xem phim,” John Davis, một nhà sản
xuất điện ảnh và truyền hình cho Fox và Sony. “Các công ty Trung Quốc
thảy đều có động cơ lợi nhuận.”
Có người cho rằng những tuyên bố
trước công chúng của Vương Kiện Lâm về tăng cường sức mạnh Trung Quốc ở
nước ngoài phần nào chỉ vì muốn giữ sự ưu ái từ chính quyền.
“Hollywood
không bán để làm công cụ tuyên truyền cho nhà đầu tư nước ngoài, nhất
là một nước như Trung Quốc vốn khác xa với tự do chính trị của lĩnh vực
giải trí,” nhà ngân hàng đầu tư Lloyd Greif ở Los Angeles, nói.
Tuy
nhiên, có chút ngờ vực về việc Trung Quốc gia tăng quyền lực trong lĩnh
vực giải trí sẽ tác động đến phim được làm. Các hãng muốn tăng cơ hội
cho phim của mình vào thị trường Trung Quốc qua chương trình ăn chia
doanh thu của nước này, chỉ cho phép 34 phim nước ngoài mỗi năm.
“Người
Trung Quốc rõ ràng không muốn bị động trong khâu sáng tạo ở những phim
họ có liên quan đâu,” Matt Baer, nhà sản xuất phim
Unbroken (2014), nói.
Angelababy, phải, trong một cảnh phim Independence Day: Resurgence
|
Vậy có nghĩa là có thể sẽ có nhiều phim như
Warcraft của
Legendary, toàn hiệu ứng hành động đặc biệt ăn khách ở Trung Quốc. Bộ
phim chuyển thể trò chơi video này chìm nghỉm ở Mỹ và hầu như mọi nơi
khác. Nhưng lại thu hoạch 220 triệu đôla ở Trung Quốc, phần lớn nhờ
Wanda đưa phim trình chiếu nhiều hết mức có thể.
Ảnh hưởng đến
phim Hollywood có thể vẫn còn khá tế nhị lúc này, qua việc hãng phim tự
kiểm duyệt, tăng cường diễn viên nổi tiếng của Trung Quốc và quảng cáo
sản phẩm trên phim lộ liễu hơn. Hãng 20th Century Fox, chẳng hạn, đã mời
người mẫu-diễn viên Angelababy của Trung Quốc vào
Independence Day phần tiếp theo, phim này còn cho các nhân vật uống sản phẩm Moon Milk của Trung Quốc.
Phim
The Martian
thành công năm ngoái của Matt Damon khiến người ta nhướng mày vì cốt
truyện nhấn mạnh vai trò của Trung Quốc trong vụ cứu hộ trôi giạt liên
hành tinh. Legendary đang chuẩn bị cho việc phát hành
The Great Wall,
xuất phẩm kinh phí lớn đồng sản xuất với China Film Group và Le Vision
Pictures được lên lịch ra rạp chiếu ở Trung Quốc trong tháng 12.
“Lạc quan về Trung Quốc không phải là dở,” Dube của USC nói. “Nhưng nếu
bạn bắt đầu kể những câu chuyện để công khai ủng hộ mưu đồ chính trị của
Trung Quốc, thì người ta sẽ phải lo lắng.”
Dịch: © Hải Đăng @Quaivatdienanh.com
Nguồn: Los Angeles Times