Một phần của sự yêu thích đó nảy sinh từ hoạt động — thư giãn với đồ
ngọt trong khi những cuộc phiêu lưu hoành tráng mở ra sẽ làm bất cứ đứa
trẻ cau có nào vui vẻ. Nhưng những thứ diễn ra trên màn ảnh cũng vui vẻ
nữa.
Jaws, được coi là phim mở ra kỷ nguyên bom tấn
|
Đúng, một con cá mập có thể đe dọa Martin Brody, hay Jack Sparrow có thể
song đầu nhầy nhụa với Hector Barbossa; đùa, tác giả mất một tháng mới
vượt qua cái chết của Goose sau thảm họa Maverick. Nhưng ở trọng tâm,
các bộ phim xem rất vui, trốn tránh thực tại, gây phân tâm. Bạn rời rạp
phim nhẹ tênh với một trải nghiệm vui vẻ để mang vào năm học đáng sợ
hãi.
Ngày nay, phim hè không để lại dấu chân nhẹ như vậy.
Jason Bourne,
là phim người đóng có doanh thu mở màn lớn thứ ba từ lễ Chiến sĩ trận
vong, kể về chính phủ Mỹ và một tập đoàn mạng xã hội theo dõi dân
thường, một xạ thủ khủng bố một sự kiện công cộng và một phương tiện bọc
thép lao qua đám đông người vô tội.
Đầu tháng 8,
Suicide Squad
được dự kiến sẽ là phim người đóng có doanh thu mở màn lớn nhất từ lễ
Chiến sĩ trận vong. Nó giành được vị thế này với câu chuyện thế giới gặp
đe dọa khủng bố lớn tới mức chính phủ phải nhờ những tên tội phạm được
canh gác cẩn mật, những hành động phá hủy dẫn tới xe cảnh sát lỗ chỗ đạn
và quân đội Mỹ choáng ngợp với mối nguy không nhìn thấy cũng chả hiểu
nổi. Ngày xưa ta đến rạp phim để thoát khỏi thế giới. Giờ ta đến rạp xem
thời sự CNN.
Những sự kiện này, nên nói, không phải tình cờ mà
quen thuộc tới bi ai. Chúng được định ra để cho quen thuộc tới bi ai.
Như đạo diễn
Jason Bourne Paul Greengrass nói, “
Bourne
lấy nền một khung cảnh đương đại. Vấn đề là thế. Đây không phải thành
phố Gotham. Không phải vũ trụ. Là một thế giới mang tính đương đại.”
Hay như đạo diễn
Suicide Squad David Ayer nói với đồng nghiệp
Josh Rottenberg của tác giả, “Tôi thích ý tưởng chính phủ cho tiến hành
những nhiệm vụ ngầm, dùng người xấu làm việc tốt đối đầu với những kẻ
xấu khác. Nó mang cảm giác rất gần với thế giới chúng ta sống ngày nay.”
Ý
tưởng thế giới điện ảnh phản chiếu gần đúng những khó khăn của thế giới
thực đã trỗi dậy mạnh mẽ trong phim hè khiến thật lạ để nghĩ theo hướng
khác. Nhưng thực tế đây là một biến chuyển, và mới gần đây – có thể lần
lại theo nhiều cách tới việc chuyển giao loạt phim
Batman cho
Christopher Nolan một thập kỷ trước. (Được rồi, trước anh ta còn có Tim
Burton. Nhưng ông ấy là Tim Burton rồi, bạn biết mà.)
Phần lớn
đạo diễn làm phim hè trước đó chủ yếu là những kẻ mua vui – những người
rất có tài, nhưng là những người mua vui. Với Nolan, một tác giả phim
độc lập đẩy những câu hỏi u ám về cái tôi và nhân thân vào các tác phẩm
đầu (
Memento,
Following) mọi thứ đã thay đổi. Anh tham
vọng khám phá (kể cả trong thành phố Gotham) những câu hỏi nặng nề hơn –
đạo đức, thuyết hư vô, ranh giới không rõ ràng hậu 11 tháng 9.
(Đúng
là Chiến tranh Lạnh đưa ra một số vấn đề thực tế ngày xưa. Nhưng những
mối nguy đó khá trừu tượng và gần như vô lý; việc so sánh giữa sự nghiêm
túc trong chủ đề của
The Dark Knight với phần phim sau của
Predator hay
Rambo là khiên cưỡng.)
Với thành công rực rỡ mùa hè của Nolan, các đạo diễn khác nhảy vào. Bất
thình lình các đạo diễn tên tuổi, thuộc týp thường bận rộn với các chủ
đề nghiêm túc, lại cầm nắm các siêu anh hùng và kẻ phản diện truyện
tranh. Ý tưởng phân kỳ giữa mối quan tâm về thế giới của các phim Oscar
và sự trốn tránh hiện thực của phim hè – hay nói thẳng ra, giữa phim mùa
thu làm ta suy sụp và phim mùa hè làm ta vui vẻ – bắt đầu biến mất.
Chắc
chắn Ayer và Greengrass được cho vào khuôn Nolan này. Người đầu là týp
đạo diễn có phong cách riêng đã đưa những hé lộ về vấn đề xã hội cấp
bách vào trong phim
End of Watch trần trụi. Greengrass là một đạo diễn học về phim tài liệu đứng sau những phim có tính chính trị như
Green Zone và
Captain Phillips.
(Ông và Nolan bắt đầu làm những loạt phim lớn gần như cùng lúc, dù
người sau có ảnh hưởng lớn hơn lên cách Hollywood thuê người.) Những
nghệ sĩ như vậy, không ngạc nhiên, sẽ bơm vào phim hè của họ những liều
thực tế mạnh. (Điều này, trùng hợp thay, cũng xảy ra với loạt phim
James Bond, đã chuyển từ hời hợt phù phiếm, dưới bàn tay của Sam Mendes, sang những suy ngẫm nặng nề về cuộc chiến chống khủng bố.)
Nhưng
đặt hết mọi sự lên các nhà làm phim thì quá giản đơn. Thế giới ta thấy
trong phim của họ đã trở nên đen tối hơn. Có rất nhiều bàn tán về mùa hè
– đặc biệt là mùa hè này – trở thành thời điểm đầy những âu lo và sợ
hãi vì những sự kiện ở Dallas và Nice và Orlando (chưa kể những hội nghị
chính trị). Ta sống trong một thế giới nhiều bóng tối và phức tạp hơn
trước rất nhiều.
Heath Ledger vai Joker trong The Dark Knight, bộ phim đã làm thay đổi dòng phim hè
|
Có lẽ quan trọng hơn, mạng xã hội đã trở thành một phương tiện rất hữu
ích cho việc truyền tải sự phức tạp đó. Những vụ đâm người ở London, các
vụ tấn công khủng bố ở Pháp và bắn người vô tội ở Mỹ là ngôn ngữ chính
của những nơi này. Và nó đến với ta không ngớt, ít nhất cho tới khi có
sự kiện mới để thay thế.
Trong bối cảnh điện ảnh hiện diện không
phải ngược lại với mạng xã hội mà tích cực hòa chung với nó, cố bỏ phim
ra khỏi mối liên quan này là không thể. Ta quyết định đi xem phim vì
những lời khuyên trên Twitter; xem xong thì viết cảm nghĩ lên Facebook.
Và khi một vụ đánh bom, thảm sát hay các sự kiện khủng khiếp khác xảy
ra, ta cũng dùng mạng xã hội, thường mang thêm sốc và kinh hoàng giữa
những câu chuyện văn hóa. Phim gợi nhắc về thế giới thực vì công cụ ta
dùng để nói về chúng nhắc chúng ta về thế giới thực.
Tác giả
không nghĩ việc kết hợp này nhất thiết là xấu. Thực tế, có thể nói rằng
là một sự cải tiến, trong văn hóa phân tán việc làm dày món giải trí với
những điều để suy nghĩ là một bước tiến đáng khen.
Cảnh Bane bắt đầu khủng bố ở sân vận động trong phim The Dark Knight Rise
|
Nhưng việc phim ảnh giống đời thường rất buồn cười. Ta muốn bộ phim mô phỏng ngày thường nhưng hẳn không quá giống.
The Dark Knight Rises,
bốn năm trước, đưa ra điều này một cách cực đoan: Nolan làm phim về một
người điên khủng bố các dân thường. Nhưng sau vụ xả súng thảm sát ở rạp
đang chiếu bộ phim tại Auroroa, Colorado, giết 12 người, hành động của
Bane mang cảm giác quá gần gũi.
Suy nghĩ về các vấn đề đáng nói
là tốt. Nhưng xem một cái xe càn qua đám người một tuần sau sự kiện ở
Nice có nên không? Xem một nhân vật tên Deadshot – dù có khí chất và
tinh thần vui vẻ trên phim – lao vào bắn nhau bên cạnh người thi hành
luật pháp có vui không?
Sẽ không có câu hỏi nào hết ngay cả.
Ben-Hur,
ra rạp ngày 19 tháng 8, chạm vào xung đột thế giới theo cách riêng.
Thông điệp của phim về sự tha thứ là đáng khích lệ, nhưng dòng chảy ngầm
về bạo lực tôn giáo trong phim cũng có thể gây khó chịu. Hơn nữa, ta
còn muốn những thứ này trong phim hè bao nhiêu nữa? Nếu thế giới tiếp
tục đi theo con đường tăm tối này, ta có mong sự nghiêm túc giảm xuống
không? Hay ta hy vọng đi về hướng ngược lại, mong chờ những ngày bàng
quan bóng chuyền bãi biển và Tom Cruise hát karaoke?
Cảnh karaoke trong Top Gun
|
Không có câu trả lời đơn giản nào, và mỗi nhà làm phim và người xem phim
sẽ tự trả lời. Nhưng một số thứ đang trở nên rõ ràng. Khám phá những
vấn đề nghiêm túc có thể là sự phát triển của thế giới. Có thể là một
phần cần thiết của thế giới. Nhưng nó thay đổi trải nghiệm giải trí mùa
hè thành thứ gì đó căng thẳng, ít tính tận hưởng hơn. Ta đã mất đi cảm
giác yêu rồi.
Dịch: © Phương Hà @Quaivatdienanh.com
Nguồn: Los Angleles Times