• Trương Quốc Vinh mãi mãi đem theo những tháng ngày vinh quang của Hồng Kông cùng anh

• Nhớ Trương Quốc Vinh: Biểu tượng của một Hồng Kông đã qua

• [Movie Blog] Bá vương biệt cơ - Quân vương của lòng ai?

Câu trả lời rất đơn giản. Bạn cần phải tuyệt vời. Bạn cần phải tạo ra một ấn tượng đặc biệt đến nỗi trong con mắt mọi người bạn chính là hiện thân những tính cách mà bạn khắc họa.

Thuật ngữ để miêu tả những con người như thế là “thần tượng”. Thần tượng là người làm được những việc người bình thường không làm được. Họ xuất sắc trong kỹ năng tách họ ra khỏi đám đông khiến họ trở thành đối tượng để chúng ta kính nể và ngưỡng mộ. Trở thành một siêu sao hoặc thần tượng đòi hỏi nhiều điều: may mắn, tài năng bẩm sinh, và động lực vươn tới những vì sao. Điều khiến Trương Quốc Vinh xuất sắc đến thế chính là anh có tất cả những điều đó.

Thời trẻ

Là con út trong gia đình mười người, Trương Quốc Vinh luôn thấy mình cô độc. Gia đình anh không tan vỡ nhưng đầy vấn đề. Bố anh thường xuyên gặp gỡ tình nhân và trở về nhà say khướt. Cả bố mẹ đều đi làm và mọi người trong nhà đều lớn hơn anh nên Trương Quốc Vinh tìm thấy niềm an ủi ở chị giúp việc của gia đình, tên là Chị Sáu, người gần gũi với anh hơn bất cứ ai trong nhà. Không được các anh chị hay bố mẹ hướng dẫn, việc học của Trương Quốc Vinh cứ sa sút dần. Thế nhưng, anh lại có niềm đam mê âm nhạc, luôn tham gia những liên hoan ca nhạc ở trường, đồng thời có năng khiếu tiếng Anh tuyệt vời, đoạt nhiều giải thưởng về biểu diễn. Cảm thấy hứng thú của Trương Quốc Vinh đối với tiếng Anh, bố mẹ anh đề nghị anh đi du học.

“Sau khi nói tạm biệt gia đình, tôi quay lưng bước đi và không bao giờ nhìn lại. Không một cảm xúc mảy may thuyết phục tôi ở lại.”

Thế là Trương Quốc Vinh theo học ở Eccles Hall School và đạt loại giỏi được thưởng học bổng học Đại học Leeds, chuyên ngành thiết kế dệt may – vì bố anh muốn anh tiếp quản doanh nghiệp của gia đình – và ngành phụ là tiếng Anh. Không may, sự học của anh bị dang dở và anh phải trở về Hồng Kông do bố anh ốm nặng.

Trương Quốc Vinh – Diễn viên

Trương Quốc Vinh (phải) trong phim All’s Well Ends Well

Tác giả bài viết này lần đầu thưởng thức Trương Quốc Vinh trên màn ảnh rộng là trong bộ phim All’s Well Ends Well / Gia hữu hỷ sự năm 1992. Tất nhiên, bộ phim chiếu Tết toàn diễn viên hàng sao này không thể hiện tài năng thực sự của Trương Quốc Vinh. Sẽ là dối lòng nếu nói rằng tác giả không thích sự thay đổi tính cách 180 độ trong phim này mà chỉ Trương Quốc Vinh mới có thể diễn thuyết phục đến thế. Và đó chỉ là bề nổi. Vài năm tiếp sau đó, tác giả xem hàng trăm phim, phần nhiều là những phim thuộc thời kỳ vàng của điện ảnh Hồng Kông và tác giả nhận thấy rằng Trương Quốc Vinh quả thực là diễn viên hàng đầu của nhiều trong số những phim đó. Đây không phải là chuyện tình cờ; dứt khoát các đạo diễn đã biết Trương Quốc Vinh ăn khách. Thu hút và đẹp trai gần như hoàn hảo, Trương Quốc Vinh thường được giao vai nam chính trong những phim lãng mạn, mục tiêu ngây thơ cho dục vọng của phụ nữ, hoặc anh chàng làm tan nát trái tim khiến phụ nữ quay cuồng muốn chiếm trọn sự yêu mến của anh.

Với sự nghiệp điện ảnh và truyền hình bắt đầu vào cuối thập niên 1970 – đầu thập niên 1980, vai diễn đầu tiên trên màn ảnh rộng của Trương Quốc Vinh trùng hợp với “Làn sóng mới Hồng Kông”. Đây là lúc các đạo diễn sử dụng những kỹ thuật làm phim mới và đột phá cho khán giả khắp thế giới thấy một Hồng Kông đích thực. Hành động buông thả, súng đạn không hạn chế, Hội Tam Hoàng, những bảng hiệu đèn neon soi thấu màn đêm đầy khói của bầu trời đêm Hồng Kông bằng ánh sáng lấp lánh nhân tạo. Thế nhưng, ở phía ngược lại là phim về những gia đình lao động cực khổ và thấp hèn sống cùng nhau dưới những mái nhà nhỏ xíu, mối quan hệ giữa các gia đình, đời sống lao động, hôn nhân và những vấn đề kinh tế xã hội khác – cái gì cũng có. Số lượng phim do ngành công nghiệp này cho ra mắt cao nhất mọi thời đại; chi phí sản xuất thấp và rất nhiều phim kinh điển không thể quên như Peking Opera Blues / Tam nữ anh hùng, Police Story / Câu chuyện cảnh sát và God of Gamblers / Thần bài được đưa lên màn ảnh cho một công chúng đói khát về giải trí tiêu thụ.

Có nhu cầu về diễn viên tài năng với khả năng diễn xuất đa dạng để đưa lên màn ảnh những nhân vật sống động, và Trương Quốc Vinh đúng là một nam diễn viên như thế. Bắt đầu sự nghiệp trong một phim tình dục khá lộ liễu, Erotic Dreams of the Red Chamber, Trương Quốc Vinh trau dồi diễn xuất trong phim bộ truyền hình và nhiều phim điện ảnh cho tới khi có cú đột phá lớn năm 1986 trong phim A Better Tomorrow / Anh hùng bản sắc, trong phim này anh thể hiện một cảnh sát lại là em trai của một tay xã hội đen. Năm sau, anh đóng A Chinese Ghost Story / Thiện nữ u hồn vai một thư sinh trẻ phải lòng một hồn ma, và cũng trong năm này đảm nhận lại vai diễn trong A Better Tomorrow II / Bản sắc anh hùng II, vai diễn đưa anh đến đề cử Nam diễn viên xuất sắc của Giải thưởng điện ảnh Hồng Kông. Năm 1988, trong Rouge / Yên chi khấu anh đóng cặp với Mai Diễm Phương, nữ diễn viên anh nhiều lần diễn chung suốt 15 năm sau đó.

Trương Quốc Vinh (trái) trong Thiện nữ u hồn (1987)

Năm 1990, Trương Quốc Vinh đã thể hiện được đỉnh cao kỹ năng diễn xuất trong bộ phim Days of Being Wild / A Phi chính truyện của Vương Gia Vệ. Trong phim này, anh đóng vai Húc Tử, một tay tán gái sành sỏi rất ý thức về vẻ điển trai và tính cách “sát gái” của mình, mê hoặc cả nhân vật của Trương Mạn Ngọc lẫn Lưu Gia Linh.

Tiếp tục bận rộn, Trương Quốc Vinh đóng The Bride with White Hair / Bạch Phát ma nữ truyện và phần tiếp theo của phim này cùng nhiều phim khác đến khi có hai phim lớn kế tiếp, Farewell my Concubine / Bá vương biệt Cơ và Ashes of Time / Đông tà Tây độc. Các năm sau đó, anh tung hứng giữa sự nghiệp điện ảnh và sự nghiệp ca hát, trong đó anh vừa sáng tác vừa biểu diễn. Anh bước lên hàng sao trong xuất phẩm của Trung Quốc Temptress Moon / Phong Nguyệt và phim cấp ba, Viva Erotica / Sắc tình nam nữ trong vai một đạo diễn tìm cách sáng tạo phim khiêu dâm với một đám diễn viên nghèo khổ rốt cuộc phải cần được anh nhìn đến. Những phim đáng kể kế tiếp của anh là Happy Together / Xuân quang xạ tiết, do Vương Gia Vệ đạo diễn, đóng cùng Lương Triều Vỹ, Trương Quốc Vinh vuột mất danh hiệu nam diễn viên chính xuất sắc về tay bạn diễn này. Những phim tiếp sau đó là Moonlight Express / Tinh nguyệt đồng thoại, Double Tap / Súng thần và bộ phim cuối cùng của anh Inner Senses / Giác quan tiềm ẩn trong đó anh đóng vai một nhà tâm lý bị hành hạ bởi ký ức về người bạn gái cũ đã chết.

Là một con mọt xi-nê Hồng Kông, tác giả bài viết này đi đến nhận ra rằng điều gì làm nên một diễn xuất giỏi và điều gì thì không. Ví dụ, một gương mặt đẹp không có nghĩa là bệ phóng nếu bạn không biểu cảm được, vì rốt cuộc đây là chuyện bạn sử dụng gương mặt như thế nào để truyền đạt cảm xúc. Là đôi mắt. Nếu bạn là một diễn viên thực sự giỏi, bạn không cần phải nói năng gì; người xem có thể biết bạn đang cảm nhận thế nào và bạn là loại người gì chỉ qua việc nhìn vào mắt bạn. Lương Triều Vỹ và Trương Quốc Vinh đều thể hiện cảm xúc rất tuyệt chỉ bằng mắt. Bạn cứ xem Đông tà Tây độc để thấy đạo diễn Vương Gia Vệ đã lạm dụng các cận cảnh đạt hiệu quả đến thế nào.

Happy Toghether

Tác giả cũng ấn tượng với diễn xuất đa dạng của Trương Quốc Vinh. Suốt bao năm tháng, Trương Quốc Vinh đã khắc họa hầu hết các kiểu người như tay chơi điển trai trong Merry Christmas, Yên chi khấu, và A Phi chính truyện, người hùng trong Tinh nguyệt đồng thoại, một người bệnh tâm thần lặng lẽ và ủ ê trong Súng thần, nhà tâm lý bị ám ảnh trong Giác quan tiềm ẩn, cũng như những vai hài trong All’s Well Ends Well. Anh thực sự thấu hiểu cảm xúc của con người và đắm mình vào nhân vật bằng cách rút ra từ hiểu biết này và tận dụng ngôn ngữ cơ thể để biểu đạt điều đó. Cho đến tận bây giờ tác giả vẫn ám ảnh bởi Trương Quốc Vinh thể hiện một gã ăn chơi tự tin và tự mãn Húc Tử đồng thời vẫn làm cho anh ta có vẻ con người và mong manh.

Trương Quốc Vinh – Ca sĩ

Có một thời trước khi điện thoại di động làm thay công việc của đồng hồ báo thức và tác giả không có bài hát “Call Me, Maybe” của Katy Perry đánh thức mỗi buổi sáng. Đúng vậy, đó là thời của giọng hát êm ái của Trương Quốc Vinh, đánh thức tác giả ra khỏi giấc ngủ sâu để bắt đầu nhớ ra, “Ồ, tới giờ đi học rồi.”

Mọi chuyện bắt đầu khi anh trở về Hồng Kông theo yêu cầu của cha anh. Bạn bè Trương Quốc Vinh quyết định tham dự một cuộc thi hát và rủ Trương Quốc Vinh đi cùng. Rốt cuộc anh trở thành ứng viên sáng giá do thể hiện ca khúc “American Pie” lọt vào mắt nhà thu âm. Trương Quốc Vinh lập tức ký hợp đồng.

“Thực sự tôi còn không biết hát thế nào. Lúc đó tôi chỉ bùng nổ bên chiếc micro.”

Những năm đầu tiên của Trương Quốc Vinh trong ngành ca hát thật khắc nghiệt. Các nhà phê bình nện anh tới tấp, chê giọng “gà con” của anh và nói rằng anh xoàng. Thậm chí có lần anh bị khán giả la ó đuổi xuống sân khấu! Chỉ sau khi cộng tác với nhạc sĩ và cố vấn Michael Lai thì anh mới vận dụng được trọn vẹn âm vực của mình.

Đông tà Tây độc

Đầu những năm 1980, cũng như ngành phim ảnh có sự nổi lên của “Làn sóng mới”, Cantopop trải qua một sự tái cấu trúc tương tự. Cantopop lúc đó được định nghĩa là có nhịp nhanh, hợp với thể lực dồi dào và múa sôi động. Làn sóng mới đã đến trong hình thức của những nam ca sĩ trẻ và đẹp trai mặc đồ jean và đeo kính thể thao biểu diễn trên nền vũ đạo. Sau thành công đầu tiên của Trương Quốc Vinh “Monica”, nhiều thành công tiếp sau đó đem lại cho anh sự công nhận và nổi tiếng là một trong những ca sĩ hàng đầu của Cantopop Hồng Kông. Bài hát nào của anh cũng có mặt trong bảng xếp hạng RTHK và Tốp 10 của TVB. Ballad, Cantopop, Cantorock, những bài hát tiếng Hoa, những bài hát dành cho giọng nữ chuyển thể vào chất giọng mượt mà của Trương Quốc Vinh và song ca cùng Mai Diễm Phương, không gì anh không thể làm được.

Trương Quốc Vinh – đời riêng

“Phương châm của tôi là thể hiện tốt nhất bản thân mình mọi lúc. Tôi không muốn cảm thấy như thể mình cần phải tốt hơn cái con người ‘này’, và tôi không muốn người khác cảm thấy họ cần phải hay hơn tôi. Tôi chỉ biết mình cần phải nỗ lực hết sức.”

Trương Quốc Vinh là một người lo lắng quá nhiều. Anh lo người khác nhìn anh thế nào; anh lo cho gia đình; anh lo về bạn diễn và anh quan tâm người hâm mộ anh. Chính Vương Tổ Hiền là người nảy ra biệt danh “Ca Ca”, khi cô theo anh khắp nơi khi anh chăm sóc và chỉ bảo cho cô trên phim trường Thiện nữ u hồn. Trong một buổi phỏng vấn, khi được hỏi anh quan tâm điều gì nhất, Trương Quốc Vinh trả lời: “gia đình”. Không đúng, thực ra ý anh muốn nói là “tình yêu”. Với anh các mối quan hệ là rất quan trọng vì chúng quyết định số phận của anh, đặc biệt là quan hệ giữa anh với Mai Diễm Phương mà anh xem như em gái. Việc Trương Quốc Vinh và Mai Diễm Phương quyết định cùng nhau rời bỏ lĩnh vực ca nhạc năm 1989 là một chọn lựa vì nghĩa khí. Trương Quốc Vinh quan tâm người khác sâu sắc thì người khác cũng quan tâm anh sâu sắc. Khi Trương Quốc Vinh mất, Mai Diễm Phương đã ở nhà khóc suốt ngày trong khi xem tang lễ truyền hình trực tiếp trên tivi.

Tinh nguyệt đồng thoại (1999)

Trương Quốc Vinh có một thần thái tự tin khi xuất hiện trên truyền hình. Những lời châm chọc thông minh đi kèm cái cười xấc thường khiến người dẫn chương trình bối rối. Anh biết điều gì thu hút phái nữ, và anh cũng biết điều gì khiến đàn ông cũng phải mến phục hoặc ganh ghét anh. Và anh biết mình đẹp trai chết người. Trong những năm cuối cùng, bất kể là anh diện tuxedo, áo sơ mi bó sát hay mang giày phụ nữ và đội tóc giả, anh thể hiện mình theo cách duy nhất mà anh biết: có phong cách và nhạy bén.

Tầng 24 khách sạn Mandarin Oriental

Bao năm qua, cảnh sát và giới báo chí cố gắng chắp nối lại xem chuyện gì xảy ra vào ngày 1 tháng 4 năm 2003 qua sổ ghi chép và lời khai của nhân chứng. Tuy nhiên, chỉ có một người duy nhất của cái đêm định mệnh đó biết chuyện gì xảy ra trong đầu Trương Quốc Vinh, và người đó đã thuê căn phòng hạng sang ở khách sạn Mandarin Oriental. Ở đó, anh đã nghĩ ngợi rất lung về đời mình trong khi nhìn xuống cảnh quan Hồng Kông từ terrace, một tay cầm điện thoại và tay kia cầm ly rượu thỉnh thoảng lại đặt xuống. Nếu anh đã định chết ngày hôm đó, thì sáng hôm ấy ý niệm này còn chưa hình thành. Đúng vậy, Trương Quốc Vinh đã gặp một người bạn vào bữa trưa và chiều hôm đó nói về công việc và còn lên kế hoạch chơi cầu lông với Đường Hạc Đức, bạn tình của anh.

Quản lý của Trương Quốc Vinh, Trần Thục Phấn, đã liên lạc với anh cả buổi tối hôm đó. Tin nhắn cuối cùng của cô gửi anh nói rằng cô muốn gặp anh. Cô đã chờ ở sảnh uống cà phê của khách sạn. Trả lời cuối cùng của Trương Quốc Vinh nói rằng anh sẽ gặp cô ở đó. Lát sau Trương Quốc Vinh nhảy ra khỏi ban công tầng 24 khách sạn Mandarin Oriental. Lúc đó là 6 giờ 41 phút tối. Anh được đưa tới Bệnh viện Queen Mary và được tuyên bố đã chết vào lúc 7 giờ 06 phút tối. Trương Quốc Vinh để lại một mẩu giấy ghi anh đã viết trước đó.

Giấy ghi:

“Chán nản! Xin cảm ơn tất cả bạn bè. Xin cảm ơn Giáo sư Felice Lieh Mak [bác sĩ tâm lý cuối cùng của Trương Quốc Vinh]. Năm nay thật quá khắc nghiệt. Tôi không thể chịu đựng nổi nữa. Xin cảm ơn anh Đường. Xin cảm ơn gia đình. Xin cảm ơn Chị Phấn. Trong đời mình, tôi không làm gì xấu. Tại sao lại ra nông nỗi này?”

Bất kể nguyên nhân sự chán nản đó là gì, Trương Quốc Vinh đã che đậy rất tốt. Dù bạn bè anh nói rằng anh khác đi thấy rõ trong những tháng cuối đời mình, anh vẫn luôn hướng tới những vai diễn trong phim mới và sáng tác ca khúc cho album mới.

Bá vương biệt Cơ (1993)

Mặc dù công việc xếp hàng, các vai diễn đã ít dần đi trong những năm cuối cùng của đời anh. Sự hiện diện của anh giảm dần, và chắc chắn đã teo tóp trong con mắt công chúng. Trần Thục Phấn, quản lý của anh, tiết lộ trong một buổi phỏng vấn vào năm 2004 rằng Trương Quốc Vinh muốn ở nhà để công chúng không nhìn thấy anh trong tình cảnh đó. Tác giả bài viết này chỉ muốn nói rằng anh quan tâm đến người hâm mộ mình hơn cả bản thân và cho dù phải chịu đựng đến đâu, anh cũng chịu đựng một mình để không ảnh hưởng đến những người quan tâm anh.

Giới truyền thông Hồng Kông không có sự khoan dung. Đồn đoán lan tràn. Có người nói Trương Quốc Vinh bị ám sát. Có người suy đoán anh mắc bệnh mà giấu và chỉ muốn kết thúc mọi chuyện. Có lẽ việc người hâm mộ nghĩ về giới tính của anh bắt đầu khiến anh phiền bực. Có người nghĩ rằng anh thấy mình đang già đi mà vốn dĩ là điều anh không muốn, nên anh muốn ra đi khi còn đẹp.

Cái năm 2003 đó

Có câu: “Tai qua nạn tới”, và năm 2003 là năm mà cả Hồng Kông lẫn ngành công nghiệp điện ảnh muốn quên đi như chưa từng xảy ra. Dịch SARS, những dấu hiệu điện ảnh suy thoái sau cú hích ăn nhờ Infernal Affairs / Vô gian đạo, tỷ lệ thất nghiệp cao nhất mọi thời, và cái chết bất ngờ của Trương Quốc Vinh, Mai Diễm Phương và Kha Thụ Lương tạo nên một năm dễ sợ.

Di sản

A Phi chính truyện (1990)

Không nhiều người có thể diễn được như Trương Quốc Vinh. Những ai có thể vừa hát vừa nhảy luôn trở nên xoàng cả hai việc. Đúng, người như Trương Quốc Vinh đang trở nên tuyệt chủng vì những người đồng thời với anh có thể làm giỏi cả hai việc này hiện vẫn đang ở những vị trí đầu bảng xếp hạng ở lĩnh vực phim ảnh và vẫn có những buổi trình diễn lớn 25 năm sau khi lần đầu nổi danh. Lúc tác giả bài viết này nhìn qua cửa sổ và thấy gương mặt của Quách Phú Thành được “photoshop” một cách kỳ cục trên poster cực đại treo bên ngoài một tòa nhà ở Vịnh Đồng La, và tin Lưu Đức Hoa đảm nhận vai chính trong một phim lấy cảm hứng từ Mission Impossible, tác giả nhận ra rằng những gì Trương Quốc Vinh đạt được là điều không thể lặp lại bởi bất cứ diễn viên hay ca sĩ nào ngày nay. Và đấy chính là điều khiến anh được người hâm mộ trên khắp thế giới yêu mến.

Đã 10 năm trôi qua, chúng ta vẫn còn nhớ đến Trương Quốc Vinh. Chúng ta xem phim anh đóng trên đĩa DVD và quét sạch đầu đĩa để đừng làm trầy xước. Các kênh kỹ thuật số độ nét cao của TVB và ATV sẽ có chương trình tưởng nhớ Trương Quốc Vinh suốt tuần. Hai triệu con hạc giấy sẽ được tập trung ở Vịnh Đồng La ngày 1/4. Một buổi biểu diễn ca nhạc do Trần Thục Phấn và nhiều bạn bè thân thiết của Trương Quốc Vinh tổ chức với thông điệp cuối cùng của anh sẽ được truyền đến những ai quan tâm anh. Không ai than khóc, mà đúng hơn là một buổi tôn vinh cuộc đời và những thành công của Trương Quốc Vinh.

Trương Quốc Vinh (phải) trong bộ phim cuối cùng năm 2002 Giác quan tiềm ẩn

Vậy di sản của anh là gì?

Trương Quốc Vinh là người tiên phong. Anh là người cảm hứng, và sẽ tạo nguồn cảm hứng cho nhiều người trong tương lai. Người ta sẽ nhìn lại và xem anh nếu họ muốn biết điều gì làm nên điện ảnh Hồng Kông. Những ai muốn trở thành diễn viên sẽ nghiên cứu anh về kỹ năng và sức thu hút mà một diễn viên phải có.

Có phải anh may mắn sống đúng thời? Có phải Trương Quốc Vinh may mắn ở vào kỷ nguyên vàng của Cantopop và “Làn sóng mới” của điện ảnh Hồng Kông? Không, ngược lại; kỷ nguyên vàng của Cantopop và “Làn sóng mới của Hồng Kông” đã may mắn có Trương Quốc Vinh.