• Taylor Swift: The Eras Tour đi thẳng với chuỗi rạp AMC. Các hãng phim Hollywood tức tối!

Chuyến lưu diễn Eras Tour toàn cầu của Taylor Swift là một trong những sự kiện âm nhạc trong năm, thu hút số lượng khán giả kỷ lục và lên tít báo toàn thế giới kể từ khi bắt đầu ở Glendale, Arizona, vào tháng 3.

Taylor Swift biểu diễn tại sân vận động MetLife ở New Jersey hồi tháng 5. Các đạo diễn phim-sự kiện âm nhạc thường bao gồm một ngày tổng duyệt để ghi lại cảnh quay người biểu diễn mà không bị nhiễu vì đám đông khán giả

Nhu cầu điên cuồng đã khiến việc mua được một tấm vé trở nên cực kỳ khó khăn, nếu không nói thực ra là không thể. Nhưng bắt đầu từ thứ sáu 13 tháng 10, các Swifties sẽ có cơ hội dễ tiếp cận hơn để xem qua biểu tượng sống này, khi bộ phim sự kiện âm nhạc Taylor Swift: The Eras Tour được AMC Theaters phát hành (ra rạp ở Việt Nam từ ngày 3 tháng 11 với tựa Những kỷ nguyên của Taylor Swift) — một sự kiện xem phim được nhiều người mong đợi sẽ làm nổ tung phòng vé.

Được quay trong ba đêm vào tháng 8 tại Sân vận động SoFi ở Inglewood, California và do Sam Wrench đạo diễn, giống như hầu hết các phim trình diễn âm nhạc, The Eras Tour muốn nắm bắt chút ma thuật của việc xem nghệ sĩ biểu diễn trực tiếp. “Điều cốt lõi mà chúng tôi cố gắng làm là cung cấp cho khán giả đến rạp một chỗ ngồi tốt nhất trong nhà,” John Ross, người điều phối thu âm cho The Eras Tour và là nhân vật kỳ cựu của nhiều bộ phim hòa nhạc ăn khách khác, bao gồm Justin Timberlake + The Tennessee Kids của Jonathan Demme, nói qua điện thoại. “Nếu bạn đi xem một buổi hòa nhạc và muốn chỗ ngồi cao cấp, chính là công việc của tôi, truyền tải hình ảnh đó đầy âm thanh và hoàn cảnh.”

Một cảnh trong phim Justin Timberlake + the Tennessee Kids. John Ross, người từng làm việc cho bộ phim đó và bộ phim mới của Taylor Swift, nói, “Nếu bạn đi xem một buổi hòa nhạc và muốn chỗ ngồi cao cấp, thì công việc của tôi là truyền tải hình ảnh đó đầy âm thanh và hoàn cảnh”

Tuy nhiên, việc nắm bắt buổi trình diễn trực tiếp không đơn giản là bố trí máy quay phim, micrô và ghi lại những gì diễn ra trên sân khấu. Yêu cầu của một bộ phim vô cùng phức tạp, và việc tái tạo trung thực hình ảnh cũng như âm thanh của một sự kiện trình diễn âm nhạc lên màn ảnh là một quá trình gian nan vất vả cho nhà làm phim và đoàn làm phim. Đó là một nhiệm vụ tinh tế — nhiệm vụ mà một số nhà làm phim tin rằng vốn dĩ là thất bại.

Jonas Akerlund, đạo diễn phim và video ca nhạc, người đã thực hiện các bộ phim hòa nhạc On the Run Tour: Beyoncé and Jay-Z Live và Taylor Swift: The 1989 World Tour Live, cho biết: “Bản thân ý tưởng quay phim một buổi trình diễn âm nhạc đã là một ý tưởng tồi.”

Ông giải thích: “Sẽ không bao giờ bằng trải nghiệm trực tiếp. Về cơ bản, giống như cố gắng quay phim pháo hoa — ai cũng biết xem trực tiếp không giống như xem trên màn hình tivi.” Tuy nhiên, Akerlund nói thêm, nếu nhìn theo một cách khác thì phim trình diễn âm nhạc có thể có giá trị. “Bạn có thể biến nó thành một trải nghiệm tương đương, nhưng phải là trải nghiệm cảnh tượng hoặc trải nghiệm xinê chứ đừng cố gắng cạnh tranh với trải nghiệm trực tiếp.”

Beyoncé và Jay-Z trong phim On the Run Tour. Đạo diễn Jonas Akerlund thừa nhận phim không bao giờ có thể sánh bằng trải nghiệm trực tiếp

Ông nói, bí quyết tạo nên giá trị điện ảnh là có thời gian và phương tiện để quay như một bộ phim thực sự. Nghĩa là phải thuê tới 40 người điều khiển máy quay; quay nhiều đêm; triển khai máy bay không người lái, Spidercam và GoPro; và dành một ngày tổng duyệt riêng, khi nghệ sĩ biểu diễn mà không có đám đông để quay tăng cường, chẳng hạn những cảnh quay cận cảnh có thể không thực hiện được trong buổi trình diễn trực tiếp. Tất cả các cảnh quay được tập hợp trong phòng biên tập “với độ chính xác của một video ca nhạc dài bốn phút” để tạo ảo giác rằng những gì bạn đang thấy đang diễn ra trong thời gian thực. “Tôi nghĩ là có gian lận một chút,” Akerlund nói.

Những kiểu gian lận này là phổ biến và, theo lời các nhà làm phim, là cần thiết. Khi đạo diễn Jon M. Chu của Crazy Rich Asians thực hiện Justin Bieber: Never Say Never, anh ấy quay màn trình diễn và khán giả vào những đêm riêng biệt, sau đó biên tập ráp chúng với nhau vì, nghịch lý thay, lại khiến phản ứng của khán giả trở nên chân thực hơn. “Tôi luôn yêu thích những bộ phim trình diễn âm nhạc đem lại cảm giác như khán giả thực sự ở đó,” anh nói. Nhưng vì có máy quay, thiết bị ghi âm và ánh sáng nên “khán giả không phản ứng lớn” như trong một đêm bình thường. “Bạn cố gắng mô phỏng cảm giác đó,” anh nói.

Để thực hiện Justin Bieber: Never Say Never (ảnh), đạo diễn Jon M. Chu quay màn trình diễn và khán giả vào những đêm riêng biệt, sau đó biên tập ráp chúng với nhau vì, nghịch lý thay, lại khiến phản ứng của khán giả trở nên chân thực hơn

Một trong những điều đáng ngạc nhiên nhất khi làm phim sự kiện âm nhạc là mô phỏng, thậm chí tái lập đến mức nào, thay vì có thế nào thì ghi lại thế ấy. Không thể chỉ việc ghi âm tiếng nhạc sống trong sân vận động: “chỉ ghi âm tại chỗ thì vô dụng.” Mà phải là, hàng chục micrô — đôi khi hơn 100 micrô cho các địa điểm lớn hơn — ghi tiếng hát, tiếng của các nhạc cụ và tiếng đám đông trên từng track riêng biệt, hòa âm phối khí cẩn thận trộn chúng lại với nhau, thêm hồi âm và tiếng vang để giả lập âm thanh của sự kiện.

Nói cách khác, âm thanh trong phòng về cơ bản được áp dụng như một bộ lọc những âm thanh thô được ghi từ nghệ sĩ trên sân khấu. Bộ lọc này, được gọi là phản hồi tín hiệu, lấy ghi âm từ đị điểm thực tế, sau đó “tái tạo tổng hợp âm thanh của một không gian thực như câu lạc bộ hoặc sân vận động,” Jake Davis, kỹ sư phối âm chính tại SeisMic Sound, một cơ sở âm thanh ở Nashville chuyên quay phim sự kiện trình diễn âm nhạc, nói.

“Trình diễn sân khấu, cần có mức độ kỹ xảo — có màn hình, có pháo hoa, phục trang, đủ thứ đồ nghề,” Paul Dugdale, đạo diễn của Shawn Mendes: Live in Concert (ảnh), nói

Những người hòa âm như Jake và cha anh, Tom Davis, sáng lập SeisMic, có rất nhiều quyền kiểm soát âm thanh trong phim hòa nhạc, và thực hiện điều chỉnh là một phần quan trọng trong công việc của họ. Có những điều chỉnh là tinh chỉnh nhỏ. Một số khác giống hiệu chỉnh hơn: Họ làm cho bộ phim hòa nhạc giống với những gì nghệ sĩ mong muốn hơn là những gì nhất thiết đã xảy ra vào đêm nó được quay. Tom Davis nói: “Khi bạn chốt cái gì đó vào DVD hoặc để phát trực tuyến hoặc bất cứ gì, một khi được thực hiện xong, nó sẽ tồn tại mãi mãi. Nó không bao giờ biến mất. Vì vậy, bạn muốn nó tốt nhất có thể.”

Người hòa âm có thể phối các phần của một ca khúc được ghi vào một đêm này với các phần của ca khúc đó được ghi vào đêm khác để tạo ra bản phối hay nhất. Họ có thể sửa một nốt thăng sai trong một bản độc tấu guitar bằng cách xử lý nó trong quá trình hậu kỳ hoặc họ có thể yêu cầu nghệ sĩ thu âm lại giọng hát yếu trong phòng thu, chèn vào bản phối sao cho âm thanh như thể trình bày trực tiếp. “Chúng tôi sao chép, cắt và dán, giống như bạn làm trên một trình xử lý văn bản,” Davis nói. “Nếu có dừng một chút trong đoạn điệp khúc đầu tiên, nhưng anh ấy hát tốt ở đoạn điệp khúc thứ hai trong cùng một phần, chúng tôi có thể cắt và dán. Chúng tôi có thể duy tu giọng hát. Chúng tôi có thể khắc phục chút vấn đề về cao độ hoặc uốn một nốt nhạc một chút.”

Một buổi hòa nhạc của Swift có thể kéo dài hơn ba giờ, cho phép đạo diễn có nhiều quyền tự quyết hơn trong cách tiếp cận bộ phim quy củ. Ảnh: Taylor Swift: Reputation Stadium Tour

Mặc dù thiết bị xử lý âm thanh thu tiếng của đám đông bằng một loạt micrô được giấu xung quanh nhà thi đấu, nhưng vẫn có thể — và thực sự là phổ biến — phóng đại âm thanh của đám đông khán giả đó, để tăng thêm tiếng reo hò một cách giả tạo. “Đó là một bí mật bẩn thỉu,” Davis nói. “Nhưng tiếng của khán giả thật thì rất yếu. Không đủ. Rốt cuộc bạn phải thêm vào, phải bơm nó lên. Có gì đó mang tính tâm lý khi nghe người khác vui vẻ và hưởng ứng — giống như phim sitcom có tiếng cười.” Jake Davis nói rằng cân bằng lý tưởng là “bắt đầu bằng tiếng hưởng ứng thực sự” và sau đó đơn giản là “làm cho nó lớn hơn và rõ ràng.”

Tất nhiên, một phần tạo nên sức hấp dẫn của biểu diễn trực tiếp, kể cả trên phim, là ấn tượng thực tế và cảm giác thật là rất quan trọng. “Mục tiêu hòa âm là nâng sinh khí của màn trình diễn khi nó đi xuống theo cách tốt nhất có thể,” Jake Davis nói. “Bạn duy trì một số yếu tố thô trong khi loại bỏ những thứ gây mất tập trung, sắc thái của một nốt sai hoặc ca sĩ hát nền hơi lệch một chút.”

Swift tại buổi biểu diễn ở sân vận động Metlife. Hàng chục, đôi khi hàng trăm micro được đặt khắp nơi để thu âm thanh cho phim

Mặc dù phiên bản điện ảnh cố gắng trở nên “tốt nhất có thể trong suốt phần còn lại của lịch sử,” ông nói, “có ranh giới mong manh giữa việc sửa chữa một chút và làm cho nó trở nên hoàn hảo, bởi vì nó sẽ không trở thành một phiên bản trực tiếp hoàn hảo.” Nó hơi giống như việc chỉnh sửa một bức ảnh chân dung bằng Photoshop: xóa các khuyết điểm thì ai cũng muốn, nhưng tô láng quá tay khiến bạn trông giả tạo.

Paul Dugdale, đạo diễn của Shawn Mendes: Live in Concert và Taylor Swift: Reputation Stadium Tour, nói rằng trong khi một số chương trình trực tiếp có thể là cách tiếp cận đạt được “tính chân thực tối đa”, thì các sự kiện nhạc pop lớn khác lại không nhấn mạnh tính xác thực theo cách tương tự. “Trình diễn sân khấu, cần có mức độ kỹ xảo — có màn hình, có pháo hoa, phục trang, đủ thứ đồ nghề,” anh nói. “Với một người như Taylor, tôi nghĩ điều đó cho phép bạn khám phá sâu hơn về góc máy và đặt khán giả vào các vị trí khác nhau.”

“Bạn có thể tạo kết cấu giống kết cấu của buổi trình diễn trực tiếp,” anh nói. “Có khi bạn có thể đạo diễn mạnh tay, có khi bạn hoàn toàn có thể buông tay lái cho nghệ sĩ vẫy vùng,” Paul Dugdale nói. Ảnh: Taylor Swift: The Eras Tour

Dugdale chỉ ra rằng một buổi hòa nhạc của Swift có thể kéo dài hơn ba giờ, cho phép đạo diễn có nhiều quyền tự quyết hơn trong cách tiếp cận bộ phim quy củ. “Bạn có thể tạo kết cấu giống kết cấu của buổi trình diễn trực tiếp,” anh nói. “Có khi bạn có thể đạo diễn mạnh tay, có khi bạn hoàn toàn có thể buông tay lái cho nghệ sĩ vẫy vùng.”

Dù có độ khó cao nhưng công việc dành cho các nhà làm phim, kỹ sư âm thanh thật bạc. Đối với người xem vô tình, những bộ phim sự kiện âm nhạc hay nhất có khác gì là buổi trình diễn âm nhạc được quay đâu — không ai thấy quá trình làm phim cả.

“Mục tiêu là bạn không muốn mọi người nghĩ chuyện này đã được thực hiện hoặc thay đổi hoàn toàn so với những gì diễn ra trực tiếp,” Jake Davis nói. “Bạn chỉ muốn khán giả đắm chìm trong trải nghiệm và chấp nhận rằng điều đó đang diễn ra trước mặt họ — cảm giác như họ đang ở đó.”

Dù có độ khó cao nhưng công việc dành cho các nhà làm phim, kỹ sư âm thanh thật bạc. Đối với người xem vô tình, những bộ phim sự kiện âm nhạc hay nhất có khác gì là buổi trình diễn âm nhạc được quay đâu — không ai thấy quá trình làm phim cả

Nhưng Dugdale lưu ý dù có cố gắng lên kế hoạch cho buổi ghi hình đến đâu thì khía cạnh trình diễn sống vẫn luôn khó đoán. “Khi làm những bộ phim này, bạn có thể chuẩn bị hết mức có thể, nhưng cuối cùng bạn phải bám chặt theo thôi và xem sự thể ra sao.”