Trong một năm mà cả chất lượng lẫn số lượng phim tài liệu đều tốt hơn
bao giờ hết, thật phấn khởi khi viết rằng nhánh phim tài liệu của Viện
Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật đã chọn được gần hết những cái tên tốt
nhất vào danh sách 15 phim để từ đó chọn tiếp năm đề cử: Cameraperson; Command and Control; The Eagle Huntress; Fire at Sea; Gleason; Hooligan Sparrow; I Am Not Your Negro; The Ivory Game; Life, Animated; O.J.: Made in America; 13th; Tower; Weiner; The Witness; và Zero Days.
Có hai phim mà người viết đoán sẽ lọt vào danh sách trên, nhưng rốt cuộc không có suất:
Miss Sharon Jones!,
bộ phim của đài Starz về nữ ca sĩ mới qua đời, do đạo diễn từng hai lần
đoạt giải Oscar đạo diễn xuất sắc Barbara Kopple chỉ đạo; và
Off the Rails,
bộ phim của hãng Film Collaborative về một người đàn ông bị ám ảnh với
giao thông công cộng, tác phẩm đạo diễn đầu tay của nhà làm phim Adam
Irving. Cả hai ghi nhận doanh thu phòng vé cao hơn tất cả các phim khác,
thôi thì đó cũng là niềm an ủi.
Với 145 phim về lý thuyết sẽ, cần những yếu tố gì để đến tận tay các
thành viên bầu chọn và có cơ hội thực sự lọt vào danh sách chọn lọc?
Bryan Glick, giám đốc thu mua và phân phối phim của hãng Film
Collaborative, nói rằng một bộ phim tài liệu cần tạo được tên tuổi lớn
bằng việc ra mắt ở liên hoan phim Sundance, Tribeca, Cannes, Toronto hay
New York; và/hoặc được HBO hay Netflix phân phối; và/hoặc được chiếu ở
ít nhất 10 thành phố cùng lúc. Nếu không, ông nói tiếp, nó sẽ mất hút
trong đám đông. Năm nay, cũng như mọi năm khác kể từ khi hệ thống bầu
chọn thay đổi từ năm 2012, tất cả những phim lọt vào danh sách tuyển
thực sự đều thỏa mãn tiêu chuẩn đó. (Liên hệ lại mới thấy
Miss Sharon Jone! thỏa mãn tiêu chí đó;
Off the Rails thì không.)
Cũng chẳng thiệt thòi gì khi xuất hiện trong hội thảo "Phim tài liệu cần xem" do
The Hollywood Reporter
chủ trì trong khuôn khổ Liên hoan phim Savannah, trong đó giới thiệu 10
phim mỗi năm. Năm ngoái, bốn trong năm đề cử cuối cùng, bao gồm cả phim
thắng giải, đều từng được giới thiệu tại đây; cũng như sáu trong 15
phim vào danh sách tuyển năm nay. (Bốn phim còn lại là:
Miss Sharon Jones!,
Off the Rails,
Norman Lear: Just Another Version of You của Rachel Grady cùng với
First Monday in May của Andrew Rossi.)
Một vài đặc trưng của các phim trong danh sách tuyển năm nay là gì?
Thứ
nhất, không có phim nào của Hãng phim tài liệu HBO, hãng phim từ lâu đã
là người khổng lồ trong hạng mục này. Công bằng mà nói, giám đốc lâu
năm của hãng, huyền thoại Sheila Nevins đã dự đoán điều này từ trước khi
người viết nói chuyện với bà, cho dù một số cái tên trong các phim năm
2016, bao gồm
Marathon: The Patriots Day Bombing và
Mapplethorpe: Look at the Pictures, đều được phản hồi tốt. (Trong khi đó, Netflix chiếm hai suất, cho
13th và
Ivory Game, còn Amazon có một với
Gleason.)
Thêm vào đó, ít nhất ba phim về chủng tộc ở Mỹ lọt vào:
13th,
I Am Not Your Negro và
O.J.: Made in America,
O.J
đã thắng nhiều giải phim tài liệu lớn đã được trao đến hiện tại - Giải
Gotham, Hiệp hội Phê bình Quốc gia, Hiệp hội Phê bình New York và nhiều
nữa - ngoại trừ Hiệp hội Phê bình Los Angeles lại chọn
I Am not Your Negro. Kể cả thế, Nevins và nhiều người mến mộ
O.J
đã bày tỏ sự lo ngại với người viết về việc liệu nó có vào được top 5
đề cử, vì các thành viên đang chia rẽ trong quan điểm một bộ phim tài
liệu năm phần, bảy tiếng rưỡi do ESPN thực hiện liệu có được coi là phim
điện ảnh.
Không có nhiều dấu hiệu manh nha nào về việc các thành viên cảm thấy ra
sao, nhưng sở thích của họ thường thường đi gần với phần còn lại của
cộng đồng phim tài liệu. Bốn năm qua, ba nhóm chuyên về phim tài liệu
thường xuyên phải bầu chọn để quyết định danh sách riêng của mình (DOC
NYC) hay các đề cử (Cinema Eye Honors và Giải IDA) trước khi đề cử Viện
Hàn lâm được công bố. Trong khoảng thời gian đó cả ba nhóm này chỉ đồng
thuận sáu cái tên. (
Searching for Sugar Man (2012),
The Act of Kiling (2013),
Stories We Tell (2013),
Citizenfour (2014) và
Amy (2015) cùng
The Look of Silence (2015).) Tất cả chúng trừ một - bộ phim gây chút tranh cãi
Stories We Tell
- đều nhận được đề cử Oscar. Năm nay, cả ba nhóm - cũng như Hạng mục
Phim tài liệu mới của giải Critics' Choice - đều đồng ý bốn cái tên:
Cameraperson,
Fire at Sea,
O.J.: Made in America và
Weiner.
Giây phút cụ thể lúc này, trong khi người viết cảm thấy
O.J hơi yếu thế và
Weiner
có lẽ cũng vậy (một số thành viên đã nói với người viết rằng họ đang
khó chấp nhận những phẩm chất xấu liên tục của chủ thể phim và khả năng
đóng góp do thất bại mới đây của Hillary Clinton), thì người viết vẫn
đoán cả hai phim này sẽ được đề cử, và cả
Cameraperson (Kirsten Johnson đã làm việc cùng nhiều thành viên Viện Hàn lâm và bộ phim của bà ca ngợi công việc của họ,)
Gleason
(Clay Tweel làm được một việc cừ khôi là thu thập hơn một ngàn giờ phim
thành một bức tranh cảm động sâu sắc về việc sống chung với căn bệnh Xơ
cứng teo cơ một bên) và
Life, Animated (bức chân dung ấm áp về
một gia đình gắn bó bên nhau trải qua những thời điểm khó khăn của đạo
diễn từng thắng giải phim tài liệu ngắn và hiện là giám đốc nhánh phim
tài liệu Roger Ross Wiliam.)
Tất cả những câu hỏi đó của chúng ta sẽ được trả lời khi đề cử Oscar được công bố ngày 24/1.
Dịch: © Ngô Bình @Quaivatdienanh.com
Nguồn: The Hollywood Reporter