Phòng vé khổng lồ của Trung Quốc thường sẽ bùng nổ vào lúc này. Năm nay thì không. Kỳ nghỉ lễ lớn nhất của Trung Quốc, Tết Nguyên đán, thường là thời gian phát lộc phát tài cho các rạp chiếu và hãng phim khi nhiều cư dân xem phim trong thời gian nghỉ lễ.

Bất chấp một năm 2019 chật nghẹt phim ở phòng vé Bắc Mỹ, doanh thu giảm 4% xuống còn 11,4 tỉ USD, ngành điện ảnh có thể an ủi khi doanh thu toàn cầu đạt mức cao nhất mọi thời đại là 42,5 tỉ USD. Tăng trưởng toàn cầu là do sự gia tăng đột biến ở các thị trường trọng điểm, với Trung Quốc đạt 9,2 tỉ USD.

Giờ đây, trước sự bùng phát dịch cúm virus corona đã lây nhiễm hàng ngàn người và cướp đi hơn 200 mạng người ở Trung Quốc, ngành công nghiệp điện ảnh đang vật lộn với điều không tưởng tượng nổi: Gần như mọi rạp chiếu phim ở quốc gia này, tổng cộng khoảng 70.000 màn hình, phải đóng cửa.

Lo sợ không thể ngăn chặn virus lây lan, thiệt hại kinh tế do dịch bệnh gây ra sẽ lan xa ra khỏi biên giới Trung Quốc, có khả năng làm doanh thu phòng vé toàn cầu năm 2020 giảm từ 1 đến 2 tỉ USD. Và với việc hoạt động công cộng ở quốc gia đông dân nhất thế giới này bị đình lại, các lĩnh vực giải trí đang phát triển khác (sân khấu, truyền hình, công viên chủ đề và thể thao điện tử) cũng bị ảnh hưởng.

Imax, công ty vận hành hơn 680 rạp tại Trung Quốc, một doanh nghiệp điện ảnh Bắc Mỹ quay cuồng cùng với các đồng nghiệp ở Trung Quốc: Gần như mọi rạp chiếu phim ở quốc gia này, tổng cộng khoảng 70.000 màn hình, phải đóng cửa

Cho đến nay, các công ty Trung Quốc gánh chịu hầu hết thiệt hại của ngành công nghiệp điện ảnh. Nhưng Imax, công ty vận hành hơn 680 rạp tại Trung Quốc, một doanh nghiệp điện ảnh Bắc Mỹ quay cuồng cùng với các đồng nghiệp ở Trung Quốc. Cổ phiếu của công ty rạp chiếu định dạng cực lớn này của Trung Quốc, được niêm yết tại Hồng Kông, đã giảm 17,5% vào ngày 28 tháng 1, so với 12 ngày trước đó. “Quý đầu tiên của họ đi đứt,” nhà phân tích Eric Handler lưu ý. “Trong quý đầu tiên năm ngoái, một nửa tổng doanh thu đến từ tuần lễ năm mới của Trung Quốc.”

Như các chuyên gia y tế cộng đồng đã lưu ý, thời điểm xảy ra dịch cúm virus corona — vào ngày 30 Tết của Trung Quốc, khi hàng trăm triệu người bắt đầu tỏa đi khắp đất nước để về thăm quê — là cơn ác mộng tồi tệ nhất của dịch tễ học. Nó còn đến vào thời điểm không thể tồi tệ hơn cho ngành công nghiệp điện ảnh nước này. Trong thập kỷ qua, đi xem phim đã nổi lên thành lựa chọn giải trí của người Trung Quốc trong kỳ nghỉ kéo dài một tuần, gọi là Tết Nguyên đán.

Người đàn ông đeo khẩu trang khi đi trong một khu mua sắm lớn vắng tanh thường sẽ hết sức tấp nập trong kỳ nghỉ Tết Nguyên đán vào ngày 28 tháng 1 năm 2020 tại Bắc Kinh, Trung Quốc

Để giúp giảm thiểu lây lan virus, chính phủ đã kéo dài kỳ nghỉ đến chủ nhật 2/2/2020, khiến vô số doanh nghiệp, bao gồm giới nhà rạp, tê liệt. Gần 60 triệu người đang bị cô lập một phần hoặc toàn bộ ở một số thành phố của Trung Quốc.

Năm 2019, kỳ nghỉ Tết Nguyên đán đã mang về hơn 5 tỉ nhân dân tệ (khoảng 721 triệu USD) ở phòng vé Trung Quốc, chiếm gần 8% doanh thu năm, theo Tân Hoa xã, lập kỷ lục doanh thu phòng vé lớn nhất mà một quốc gia tạo ra trong một tháng. Tết 2019 của Trung Quốc còn đóng vai trò là bệ phóng cho bộ phim bom tấn khoa học giả tưởng đầu tiên của nước này, Lưu lạc địa cầu, mở màn tới 298 triệu USD và cuối cùng kiếm được 690 triệu USD.

Đội hình phim bom tấn Trung Quốc trong kỳ nghỉ tết năm nay được cho là mạnh hơn bao giờ hết, nhưng hàng ngàn rạp chiếu đã bị đóng cửa trên khắp đất nước do sự bùng phát virus corona Vũ Hán chết người, buộc các chuỗi rạp phải hoàn tiền và người hâm mộ phải ở nhà. Các nhà điều hành hãng phim Trung Quốc đoan chắc khả năng tổng doanh thu phòng vé từ cuối tháng 1 đến tháng 2 sẽ là con số không.

Đội hình phim bom tấn Trung Quốc trong kỳ nghỉ tết năm nay được cho là mạnh hơn bao giờ hết

Khi mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng cúm virus corona trở nên rõ ràng vào ngày 20 tháng 1, các quan chức y tế bắt đầu cảnh báo người dân Trung Quốc tránh tụ tập ở những nơi đông người. Ý thức rằng chỉ đạo như vậy có khả năng áp dụng cho các rạp chiếu, vào ngày 23 tháng 1 các hãng phim hàng đầu của Trung Quốc cho biết họ sẽ hoãn vô thời hạn việc phát hành sáu bộ phim Tết Nguyên đán lớn nhất của họ: Detective Chinatown 3 của Wanda, phim hài phần tiếp theo Lost in Russia, phim thể thao Leap của Trần Khả Tân, phim hành động trị giá 90 triệu đôla The Rescue của Lâm Siêu Hiền, Vanguard của Thành Long và phim hoạt hình gia đình Boonie Bears: The Wild Life — tất cả đã được lên kế hoạch gây bão ở nước này vào ngày 25 tháng 1.

Theo hãng tư vấn phòng vé Artisan Gateway, các rạp chiếu cố xoay xở để mở cửa vào cuối tuần 24-26 tháng 1 đã thu về tổng cộng 2 triệu đôla. So sánh với 507 triệu đôla được tạo ra trong ba ngày đầu tiên của kỳ tết năm ngoái — một kỷ lục mà trước khi dịch bệnh bùng phát, hầu hết các nhà phân tích dự kiến sẽ bị phá vỡ ở năm nay.

Dịch cúm bùng phát đang làm rối ren một ngành công nghiệp điện ảnh tạo ra doanh thu hơn 9 tỉ đôla mỗi năm, chỉ đứng sau Mỹ và buộc một số hãng phim phải hành động quyết liệt để tránh thảm họa tài chính.

Một cảnh trong Lost in Russia, bộ phim đã được phát trực tuyến ngay khi các rạp chiếu đóng cửa để tránh lây lan virus

Hãng phim Huanxi Media đã phản ứng với khủng hoảng bằng cách quyết định phát hành trực tuyến miễn phí bom tấn Tết rất được chờ đợi Lost in Russia của họ thay vì chờ rạp chiếu mở cửa trở lại. Công ty này đã nhanh tay ký kết hợp đồng phát trực tuyến trong vòng 24 giờ, ký thỏa thuận hợp tác vào ngày 23 tháng 1 với công ty video khổng lồ ByteDance, được nhiều người biết đến là công ty đứng sau TikTok. Công ty internet này đã trả khoản phí một lần cho Huanxi 700 triệu đôla Hồng Kông (90 triệu đôla) và các bên đã đồng ý chia sẻ bất kỳ doanh thu quảng cáo nào được tạo ra.

Chiến lược cho đi táo bạo của Huanxi đã gây ấn tượng với các đồng nghiệp trong ngành và làm hài lòng người hâm mộ bị mắc kẹt ở nhà và tránh xa không gian công cộng. Tuy nhiên, các nhà rạp Trung Quốc không vui chút nào. Các chuỗi rạp lớn nhất nước, bao gồm Wanda, Bona, Dadi và Lumiere Pavilions, ký thư chung hứa hẹn tẩy chay tất cả các phim phát hành trong tương lai từ Huanxi, và kêu gọi Cục Điện ảnh Trung Quốc can thiệp. “Chuyện này đi ngược lại với mô hình thu chi mà ngành công nghiệp điện ảnh đã triển khai bao năm, đang chà đạp và cố ý phá hủy ngành công nghiệp điện ảnh và các mô hình ra mắt phim, và đóng vai trò chính trong việc gây ra sự hủy diệt,” bức thư nói.

Huanxi cho rằng họ vẫn cam kết với mô hình phát hành rạp, nhưng chỉ cố gắng làm điều đúng cho người hâm mộ và các cổ đông của họ trong bối cảnh tồi tệ lịch sử này.

Cảnh trong phim hành động trị giá 90 triệu đôla The Rescue của Lâm Siêu Hiền

Dù tiếp theo là gì, các cơ quan chức năng ở Bắc Kinh tin rằng nhiều công ty điện ảnh Hoa Kỳ nên chuẩn bị cho việc rốt cuộc cũng nhiễm hậu quả khủng hoảng virus corona. Năm 2019, Green Book của Universal và Amblin Entertainment (Alibaba phân phối tại Trung Quốc) đã lập kỷ lục phòng vé cho một phim thắng giải Oscar Phim hay nhất ở Trung Quốc, kiếm được 70 triệu đôla trong thời gian phát hành ngay sau lễ trao giải thưởng Viện Hàn lâm.

Nhắm theo thành công đó, một loạt các tựa phim Mỹ lấy giải thưởng năm nay được xếp hàng chờ ra rạp ở Trung Quốc vào tháng 2, khi thời gian phong tỏa phim ngoại nhập trong dịp Tết Nguyên đán của nước này kết thúc. Jojo Rabbit của Searchlight được lên lịch ra mắt đầu tiên vào ngày 12 tháng 2, sau đó là Little Women của Sony vào ngày 14 tháng 2 và Marriage Story của Road House vào ngày 28 tháng 2. Trước khi dịch bệnh bùng phát, các nguồn tin ở Bắc Kinh nói rằng ứng viên phim hay nhất 1917 của Sam Mendes sắp chốt được ngày phát hành trong tháng 2 từ Alibaba. Các phim bom tấn cũng được trộn lẫn vào: Dolittle của Universal đã được lên kế hoạch vào ngày 21 tháng 2 và Sonic the Hedgehog của Paramount ngày 28 tháng 2.

Không ai trong ngành điện ảnh Trung Quốc tin bất kỳ hứa hẹn nào trong số này vẫn sẽ xảy ra. “Không ai biết chuyện gì kế tiếp, nhưng chúng tôi đang hoạt động với giả định rằng tất cả các phát hành mới dự kiến vào tháng 2 sẽ bị hủy,” CEO của một công ty có trụ sở tại Bắc Kinh nắm giữ quyền phát hành ở Trung Quốc cho một bộ phim được đề cử Oscar nói với The Hollywood Reporter. (Vị giám đốc điều hành này yêu cầu không nêu tên vì sự nhạy cảm của việc bình luận về các vấn đề liên quan đến khủng hoảng y tế.) Nếu các tựa phim danh giá đó bị đẩy đi quá xa ánh hào quang Oscar, tiềm năng thu nhập của chúng ở Trung Quốc có thể rớt thẳng cánh, vị giám đốc điều hành này cho biết thêm.

Người đeo khẩu trang đi bộ trước khách sạn Grand Lisboa vào ngày 28 tháng 1 năm 2020 tại Macau, Trung Quốc

Tùy vào mức độ tiến triển của dịch bệnh, các bom tấn xa hơn trên lịch phát hành, chẳng hạn bản làm lại Mulan người đóng của Disney, dự kiến phát hành ở Trung Quốc ngày 27 tháng 3, và phim Bond No Time to Die, cũng có thể trúng đòn. Các nhà quan sát cũng tin rằng việc khởi động lại dàn phim phát hành của Trung Quốc — cho dù là vài tuần kể từ bây giờ hay vài tháng — sẽ khó khăn hơn nhiều so với việc đóng lịch. Với ít nhất sáu bom tấn lớn của Trung Quốc cần ngày phát hành mới, “Sẽ có quá nhiều phim lớn cạnh tranh trong những kỳ cuối tuần ít ỏi,” một giám đốc điều hành cấp cao tại một hãng phim Trung Quốc khác nói. Khi các vòng rút thăm trúng thưởng ngày phát hành mới được tiến hành, dự kiến các bộ phim Mỹ sẽ rút phải lá thăm bị loại, giới phân tích nói.

“Phim nhập khẩu có thể bị ảnh hưởng trong quá trình sắp xếp lại vì chúng ta phải dự kiến phim Trung Quốc được ưu tiên,” Peter Schloss, CEO của CastleHill Partners, ngân hàng thương mại có trụ sở tại Bắc Kinh tập trung vào ngành truyền thông và giải trí, nói.

Vào tháng 4 năm ngoái, Shazam! của Warner Bros. được mở màn trong dịp Tết Thanh minh của Trung Quốc — vào thời điểm đó được coi là một cuộc đảo chính và dấu hiệu của sự tiến bộ. Phim đã thu về 43 triệu đôla. Không có may mắn như vậy vào năm 2020, Schloss nói: “Khán giả Trung Quốc ngày càng thích phim địa phương hơn phim nhập khẩu nước ngoài, và trong bối cảnh thương chiến Mỹ-Trung đang tiếp diễn, chúng ta không thấy phim Hollywood có ngày phát hành đáng mong đợi hơn phim địa phương.”

Hành khách Trung Quốc, hầu hết bịt khẩu trang, đến để lên tàu trước kỳ nghỉ tết tại một nhà ga đường sắt Bắc Kinh vào ngày 23 tháng 1 năm 2020 tại Bắc Kinh, Trung Quốc

Những người khác lo ngại rằng thiệt hại cho kinh doanh rạp chiếu Trung Quốc đã xảy ra rồi — và lấn sang tiềm năng kiếm tiền của Hollywood ở đây — sẽ không thể bù đắp được bằng thời gian phát hành kéo dài. Rance Pow, CEO của Artisan Gateway, cho biết: “Tình hình không tốt cho các nhà rạp, đặc biệt là những ai bên lề, cả về chất lượng vị trí và lợi nhuận hoạt động.”

Đã diễn ra hơn 15 năm và vẫn còn tiếp tục mạnh mẽ, bùng nổ xây dựng rạp chiếu phim của Trung Quốc gần đây đã được thúc đẩy bởi sự gia tăng phát triển thương mại đầu cơ ở các khu vực nông thôn của đất nước. Ngay trước khi dịch coronavirus, các nhà phân tích đã bắt đầu gióng lên hồi chuông cảnh báo rằng các rạp chiếu nhỏ hơn ở các khu vực kém phát triển của đất nước đang được mở rộng tràn lan quá mức và đang chịu căng thẳng về tài chính.

Năm 2019, thu nhập phòng vé bình quân một màn chiếu của Trung Quốc giảm xuống mức thấp nhất trong hơn 15 năm. Và mặc dù ngành công nghiệp này bổ sung trung bình 26,6 màn hình mới mỗi ngày trong cả năm, tăng trưởng trong tổng số lượt người xem đã dừng lại, chỉ tăng 0,6% so với năm trước, tỷ lệ thấp nhất trong hơn một thập kỷ.

Các tựa phim Mỹ lấy giải thưởng năm nay được xếp hàng chờ ra rạp ở Trung Quốc vào tháng 2, từ trái qua: Little Women, Marriage Story, và Jojo Rabbit

Stephen Saltzman, một đối tác tại Paul Hastings đại diện cho các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc giao dịch với Hollywood, lưu ý: “Có thể có sự phục hồi tiềm năng từ sự mất mát trong vài tuần, nhưng gián đoạn dài hơn có thể xảy ra trong tương lai và giá trị bất động sản bị thách thức nghiêm trọng, trừ khi chính phủ có động cơ bước vào hỗ trợ, đây có thể là một thảm họa sắp sửa xảy ra.”