Kevin Feige (phải), bộ óc đằng sau sự bành trướng toàn cầu của Marvel, cùng (từ trái qua) đạo diễn Scott Derrickson và các diễn viên Tilda Swinton và Benedict Cumberbatch, tại buổi công chiếu phim Doctor Strange ở Hồng Kông năm 2016

Hollywood không tin vào sự bất tử. Từ Mary Pickford đến nhạc kịch của MGM, những chàng cao bồi Thời Hoàng kim cho đến các phù thủy tuổi teen, hễ vị thần nào vẫn còn sức mạnh phòng vé thì thị trấn này còn tôn thờ họ. Vì vậy, thật táo bạo — nếu không muốn nói là liều lĩnh — khi mở cuốn MCU: The Reign of Marvel Studios và thấy các tác giả Joanna Robinson, Dave Gonzales và Gavin Edwards, tuyên bố rằng thật khó hình dung một tương lai mà khu liên hợp công nghiệp siêu anh hùng thuộc sở hữu của Disney “không vận hành mãi mãi.” Đến Tony Stark, tức Người Sắt, còn chưa chế tạo được động cơ vĩnh cửu nữa là.

Tuy nhiên, ba nhà báo kỳ cựu về văn hóa đại chúng đứng sau bản tường thuật chi tiết sự lên ngôi của công ty này lại có những con số ủng hộ điều đó. Vũ trụ Điện ảnh Marvel (MCU), một chòm sao gồm những câu chuyện siêu anh hùng đơn lẻ kết hợp với những lần tập hợp các đội toàn sao, bao gồm bốn phần The Avengers, là chuỗi phim thành công nhất mọi thời đại của Hollywood — 32 phim đã thu về tổng cộng 29,5 tỉ USD. Để so sánh, cuốn sách chỉ ra rằng loạt phim Star Wars, đối thủ gần nhất của Marvel, chỉ có được 12 phim và 10,3 tỉ USD.

Cuốn sách và ba tác giả (từ trái qua): Joanna Robinson, Dave Gonzales và Gavin Edwards

Giở từng trang sách — không hề có những trang ảnh bóng loáng không cần thiết thông thường — ta nhận ra rằng các siêu anh hùng là một lăng kính tia X để nhìn vào sự gián đoạn ở Hollywood trong một thập niên rưỡi vừa qua. Mọi biến động đều được nhắc đến: sáp nhập doanh nghiệp; dịch vụ phát trực tuyến thua lỗ; kiểm duyệt của Trung Quốc; diễn viên được quét kỹ thuật số; tẩy chay trên mạng xã hội; #MeToo và #OscarsSoWhite; sự trỗi dậy của dây chuyền dọc từ sản xuất đến phân phối vốn đã không còn hợp pháp kể từ Nghị định Paramount* năm 1948. Đáng tiếc không có chỗ để phân tích sâu từng vấn đề.

Đầu tiên là câu chuyện khởi nguồn. Vào những năm 90, cựu giám đốc của Marvel Enterprises, Ike Perlmutter (hãy đặt cho ông này biệt danh truyện tranh là The Pennypincher (tạm dịch: Kẻ Keo Kiệt), đã trao quyền cho bộ phận giải trí của ông cấp phép rẻ tiền các ngôi sao lớn nhất của họ, rải Spider-Man, Hulk và X-Men qua các hãng khác để phục vụ việc bán thêm đồ chơi. (Cuốn sách MCU giúp chúng ta làm quen với thuật ngữ tiếp thị “toyetic” (tạm dịch: bán được đồ chơi))

Thiên truyện về ai và điều gì đã thay đổi hướng đi của công ty có những canh bạc may rủi, những bữa trưa then chốt ở Mar-a-Lago, những ủy ban đầy cạnh tranh và sự suy giảm ảnh hưởng của Perlmutter, trong sự đi lên của Kevin Feige, người hùng của cuốn sách, từng năm lần bị Trường Điện ảnh Đại học South Carolina từ chối, bắt đầu sự nghiệp sản xuất của ông khi dạy Meg Ryan đăng nhập vào AOL cho bộ phim hài lãng mạn You’ve Got Mail.

Vũ trụ Điện ảnh Marvel (MCU) là chuỗi phim thành công nhất mọi thời đại của Hollywood — 32 phim đã thu về tổng cộng 29,5 tỉ USD

Để vạch rõ tính độc lập của họ, các tác giả đã đề cập ở đầu rằng Disney, hiện là công ty mẹ của Marvel, yêu cầu nhân viên không trả lời phỏng vấn với họ. Nhiều người đã trả lời phỏng vấn hoặc vẫn chọn làm như vậy, mặc dù hầu hết đều né tránh trích dẫn công khai về những chuyện thực sự tục tĩu. Sẽ không ai nói thẳng ra rằng tin đồn hơn 400 triệu USD Robert Downey Jr. kiếm được qua chín bộ phim là một phần yếu tố dẫn đến quyết định giết chết Tony Stark, nhưng sự ám chỉ thì dày hơn bộ giáp của Iron Man.

Những dấu hiệu cho thấy kỷ nguyên Marvel sắp kết thúc thống trị văn hóa xuất hiện khắp mọi nơi, kể cả trong cuốn sách này. Bất chấp phần giới thiệu hùng hồn của các tác giả (họ khẳng định không có phim Marvel dở nào, chỉ có ‘sự kết hợp giữa các trò giải khuây giải trí và những kiệt tác không thể chối cãi’), họ cảm nhận một cách sáng suốt rằng phần lịch sử điện ảnh trong thư viện rồi sẽ xếp Feige bên cạnh John Ford là những nhà làm phim đã định nghĩa tinh thần của một khoảnh khắc.

Cuốn sách MCU thừa nhận ba trong số những bộ phim bị đánh giá tệ nhất của Marvel đều được thực hiện trong ba năm qua, cùng thời điểm một trong những nhà sáng tạo nền tảng của hãng phim, đạo diễn James Gunn của Guardians of the Galaxy, chuyển sang điều hành DC Studios, nhà của Batman, Superman và Wonder Woman.

Sẽ không ai nói thẳng ra rằng tin đồn hơn 400 triệu USD Robert Downey Jr. kiếm được qua chín bộ phim là một phần yếu tố dẫn đến quyết định giết chết Tony Stark, nhưng sự ám chỉ thì dày hơn bộ giáp của Iron Man

Trong khi đó, sự xuất hiện của nội dung siêu anh hùng mì ăn liền cho Disney+ đã khiến các nhân viên kỹ xảo mệt mỏi của hãng phim (sự kiệt sức của họ được ghi rõ trong sách) bỏ phiếu thành lập công đoàn. Cộng đồng người hâm mộ đã trở thành lao động Sysyphus không hồi kết khi những phim bộ ngoại truyện biết-bao-giờ-mới-hết buộc khán giả từng say mê phải chọn lọc những mạch truyện đáng bận tâm để theo dõi.

Trước những lời càu nhàu như địa chấn đó, người viết sẽ nói thêm thế này: Thanh thiếu niên ngày nay chỉ là những đứa trẻ mới biết đi khi Marvel lần đầu tiên nắm bắt được tư tưởng của thời đại. Có thế hệ nào muốn khoái những thứ giống cha mẹ mình không?

Sự lỗi thời không thể tránh khỏi của Marvel là lý lẽ hay nhất cho cuốn MCU; thể loại này nên được nghiên cứu kỹ lưỡng như phim noir. Cuốn sách dành sự ngưỡng mộ cho các bộ phim Marvel có lợi cho nó, giúp các tác giả nhảy thẳng đến những câu chuyện phiếm, kiểu như người họ hàng kéo bạn sang một bên trong Lễ Tạ ơn để thì thầm về vụ ly hôn của anh họ bạn. Nếu trước đây bạn chưa hiểu cốt truyện của Doctor Strange in the Multiverse of Madness thì họ sẽ không lãng phí không gian để giải thích trong sách.

Sự xuất hiện của nội dung siêu anh hùng mì ăn liền cho Disney+ đã khiến cộng đồng người hâm mộ trở thành lao động Sysyphus không hồi kết khi những phim bộ ngoại truyện biết-bao-giờ-mới-hết buộc khán giả từng say mê phải chọn lọc những mạch truyện đáng bận tâm để theo dõi

Thay vào đó, cuốn sách sẽ thỏa mãn cơn đói của bạn về các cuộc đàm phán hợp đồng bất tận giữa Marvel và Sony về quyền nhân vật cho Spider-Man, dễ kể khi đụng tới cao trào cựu chủ tịch Sony Pictures Amy Pascal ném một cái bánh kẹp — và một câu chửi — vào Feige. Các cuộc chiến về phần ghi công kịch bản phim thậm chí còn hay ho hơn. Bạn sẽ tìm thấy những lời lăng mạ sáng tạo nhất trong những đoạn đó.

Ở những phần khác trong sách, phải đọc vài đoạn về một bác sĩ sẵn sàng ước tính “50 đến 75%” các ngôi sao của Marvel đang sử dụng thuốc kích thích để biết thực ra ông ta chưa điều trị cho bất kỳ diễn viên nào của hãng phim. Hối hả kết lại mọi thứ trước khi cuốn sách chuyển sang phần “Captain America: Civil War and Peace” (tạm dịch: “Captain America: Nội chiến và hòa bình”) có nghĩa là phải tua qua vội vàng các dự án gần đây, nhưng các chương trước thì kể được rất nhiều chuyện thâm cung bí sử, giống như ghi chú kịch bản của ai đã làm đổ bể Ant-Man của Edgar Wright và lý do Feige từ chối tiếp tục hợp tác với Bruce Banner đầu, Edward Norton.

Cuốn sách sẽ thỏa mãn cơn đói của bạn về các cuộc đàm phán hợp đồng bất tận giữa Marvel và Sony về quyền nhân vật cho Spider-Man

Suy cho cùng, các tác giả đều biết một thiên truyện chỉ thú vị khi nhân vật phản diện của nó cũng thú vị.



*Nghị định Paramount được Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đưa ra năm 1948 nhằm ngăn cản các công ty sản xuất phim sở hữu hệ thống rạp chiếu riêng và quyết định rạp nào sẽ độc quyền chiếu phim của họ. Nghị định này góp phần chấm dứt hệ thống hãng phim Hollywood cũ. Năm 2019, trong quá trình đánh giá lại, Bộ Tư pháp đã ban hành thông báo chấm dứt Nghị định Paramount, có hiệu lực từ tháng 8 năm 2020. Họ tin rằng hạn chế sự độc quyền của các hãng phim không còn cần thiết nữa vì mô hình hãng phim cũ không bao giờ có thể được tái tạo trong bối cảnh hiện đại. (ND)